mail: Bill Thayer English Italiano Help Up Εἴσοδος πρότερον· XVI.16‑XX This webpage reproduces part of Siege Defense by Aeneas Tacticus (Loeb Classical Library edition, 1928) The text is in the public domain. This page has been carefully proofread and I believe it to be free of errors. If you find a mistake though, please let me know! ὕστερον· XXXII‑XL This site is not affiliated with the US Military Academy.

USMA Home

ΑΙΝΕΙΟΥ

ΠΕΡΙ ΤΟΥ
ΠΩΣ ΧΡΗ ΠΟΛΙΟΡΚΟΥΜΕΝΟΣ ΑΝΤΕΧΕΙΝ

 p104  XXI

1 Περὶ δὲ ἀρμένων ἑτοιμασίας καὶ ὅσα χρὴ​1 περὶ χώραν φιλίαν προκατασκευάζειν​2 καὶ​3 τὰ ἐν τῇ χώρᾳ ὡς δεῖ ἀφανίζειν ἢ ἀχρεῖα​4 ποιεῖν τοῖς ἐναντίοις ὧδε μὲν​5 παραλείπεται· ἐν δὲ τῷ Παρασκευαστικῷ περὶ τούτων τελείως δηλοῦται. 2 περὶ δὲ φυλάκων καταστάσεως καὶ περιοδειῶν​6 καὶ πανείων καὶ συνθημάτων καὶ παρασυνθημάτων  p106 τὰ μὲν πολλὰ ἐν τῇ Στρατοπεδευτικῇ βίβλῳ γραπτέον ὃν τρόπον δεῖ γενέσθαι, ὀλίγα δὲ αὐτῶν καὶ νῦν δηλώσομεν.

XXII. [Φυλακαί]

1 Νυκτοφυλακεῖσθαι ἐν μὲν τοῖς κινδύνοις καὶ προσκαθημένων​7 ἤδη ἐγγὺς πολεμίων πόλει ἢ στρατοπέδῳ ὧδε.​8 2 τὸν μὲν στρατηγὸν​9 τὸν τοῦ ὅλου ἡγεμόνα καὶ τοὺς μετ’ αὐτοῦ τετάχθαι κατὰ​10 τὰ περιαρχεῖα καὶ τὴν ἀγοράν, ἐὰν ὀχυρότητος μετέχῃ· εἰ δὲ μή, προκατειληφέναι τόπον τῆς πόλεως ἐρυμνότατόν τε καὶ ἐπὶ πλεῖστον ἀπ’ αὐτοῦ τῆς πόλεως ὁρώμενον. 3 περὶ δὲ τὸ στρατήγιον σκηνοῦν καὶ διατελεῖν ἀεὶ τὸν σαλπιγκτὴν καὶ τοὺς δρομοκήρυκας, ἵν’,​11 ἐάν τι δέῃ σημῆναι ἢ παραγγεῖλαι, ἐξ ἑτοίμου ὑπάρχωσι, καὶ οἵ τε​12 ἄλλοι φύλακες τὸ μέλλον αἴσθωνται καὶ οἱ περίοδοι ὅπου ἂν​13 ὄντες τύχωσι κατὰ περιοδίαν τῆς πόλεως. 4 ἔπειτα τούς τε ἐπὶ τῷ τείχει φύλακας καὶ τοὺς ἐν τῇ ἀγορᾷ καὶ ἐπὶ τῶν ἀρχείων καὶ τῶν εἰς τὴν ἀγορὰν εἰσβολῶν καὶ τοῦ θεάτρου καὶ τῶν ἄλλων κατεχομένων χωρίων διὰ βραχέων τε φυλάσσειν, καὶ πολλὰς εἶναι τὰς φύλακας καὶ ἅμα πολλοὺς ἀνθρώπους. 5 ἐν γὰρ τῷ δι’ ὀλίγου φυλάσσειν οὔτ’ ἂν​14 κατὰ μῆκος χρόνου δύναιτό τις πρᾶξαί τι πρὸς τοὺς πολεμίους καὶ νεωτερίσαι φθάσας, ἧττόν τ’ ἂν ὕπνοι ἐγγίγνοιντο διὰ βραχέος φυλασσόντων, τῷ​15 τε πολλοὺς ἅμα φυλάσσειν μᾶλλον δύναιτο ἐκφερομυθεῖσθαί τι τῶν πρασσομένων.  p108 5a ἐγρηγορέναι τε ὡς πλείστους ἄμεινον ἐν τοῖς κινδύνοις καὶ πάντας​16 φυλάξαι ἐν τῇ νυκτί, ἵν’ ὡς πλεῖστοι καθ’ ἑκάστην φυλακὴν προφυλάσσωσιν. 6 ἐὰν δὲ ὀλίγοι τε καὶ μακρὰς φυλάσσωσιν, ὕπνος τ’ ἂν ἐγγίγνοιτο διὰ τὸ μῆκος τῶν φυλάκων, καὶ εἴ τινές τι ἐγχειροῖεν νεωτερίσαι, ὑπάρχοι ἂν αὐτοῖς τοῦ χρόνου τὸ μῆκος καὶ φθάσαι καὶ λαθεῖν πράξαντάς τι πρὸς τοὺς πολεμίους· διὸ δεῖ τὰ τοιαῦτα μὴ ἀγνοεῖν. 7 ἔτι δὲ χρὴ ἐν τοῖς κινδύνοις καὶ τάδε προνοεῖν. τῷ φυλάκων μηδένα προγιγνώσκειν μήτε ὁπόστην​17 μήτε​18 ὅπου φυλάξει τῆς πόλεως· μηδὲ τῶν αὐτῶν ἀεὶ τοὺς αὐτοὺς ἡγεῖσθαι, ἀλλ’ ὡς πυκνότατα πάντα μεθιστάναι τὰ περὶ τὴν πολιτοφυλακίαν· οὕτω γὰρ ἂν ἥκιστά τις δύναιτο τοῖς ἔξω προδιδοὺς δηλοῦν τι ἢ προσδέξασθαι παρὰ τῶν πολεμίων, 8 μὴ προειδότες​19 ὅπου τοῦ τείχους τὴν νύκτα ἔσονται μηδὲ μήθ’ ὧν, ἀλλ’ ἀγνοοῦντες τὸ μέλλον. καὶ τοὺς ἡμέρας φυλάξαντας μὴ φυλάσσειν νυκτός· οὐ γὰρ ἐπιτήδειον​20 προειδέναι ἃ μέλλει ἕκαστος πράσσειν.

9 Προφυλάσσοιέν τ’ ἂν ἐκ τῶν ἐπὶ τῷ τείχει φυλακίων​21 προφύλακες ὧδε. ἐξ ἑκάστου γὰρ φυλακίου καθ’ ἑκάστην φυλακὴν​22 προφυλασσόντων εἷς ἀνὴρ ἐπὶ τὸ ἐχόμενον φυλάκιον, καὶ ἀπ’ ἐκείνου ἄλλος εἰς τὸ ἐχόμενον, καὶ ἀπὸ  p110 τῶν ἄλλων ἄλλοι​23 εἰς τὰ ἄλλα· παρηγγέλθω δὲ ποιεῖν ἁπαξάπαντας​24 τοῦτο ἀπὸ συσσήμων. 10 καὶ οὕτω πολλοί τε καὶ ἅμα περιοδεύσουσιν​25 καὶ μικρὸν ἕκαστος​26 χωρίον κινηθήσεται, καὶ οὐ θαμὰ​27 οἱ αὐτοὶ παρὰ τοῖς αὐτοῖς διατελοῦσι, πυκνὰ ἄλλων φυλάκων παρ’ ἄλλοις γιγνομένων φύλαξιν.​28 τούτου δὲ οὕτω πρασσομένου οὐκ ἄν τι​29 ἐκ τῶν φυλάκων νεωτερισθείη.

11 Τοὺς δὲ προφυλάσσοντας​30 ἀντιπροσώπους ἀλλήλοις ἑστάναι· οὕτως γὰρ ἂν πάντῃ ἀπ’ αὐτῶν βλέποιντο, καὶ ἥκιστα ὑπό τινων ἀγρευθεῖεν λάθρᾳ προσελθόντων,​31 ἅπερ ἤδη γεγονότα περὶ τὰ ἡμεροσκοπία δεδήλωται. 12 ἐν δὲ ταῖς χειμεριναῖς καὶ σκοτειναῖς νυξὶν ἄλλην καὶ​32 ἄλλην αὐτοὺς λίθους βάλλειν εἰς τὸ ἔξω μέρος τοῦ τείχους, καὶ ὡς δὴ ὁρωμένους τινὰς ὑπ’ αὐτῶν ἐρωτώντων τίνες εἶεν·​33 ἀπὸ ταὐτομάτου γὰρ ἂν γνωσθεῖέν τινες προσπελάζοντες. 13 ἂν δὲ δοκῇ, καὶ εἰς τὸ ἔσω μέρος τῆς πόλεως τὸ αὐτὸ ποιεῖν. οἱ δέ τινες τοῦτό φασιν βλαβερὸν εἶναι· τοὺς γὰρ προσιόντας τῶν πολεμίων ἐν τῷ σκότει προαισθάνεσθαι ὅτι ἐνταῦθα οὐ προσιτητέον​34 ἐστὶ διὰ τὴν φωνήν τε τῶν περιόδων καὶ τὸ βάλλειν, ἀλλὰ μᾶλλον εἰς τὸν σιγώμενον τόπον. 14 ἄριστον δ’ ἐν τοιαύταις νυξὶν ἔξω τοῦ τείχεος κύνας35  p112 προσδεδέσθαι νυκτερεύοντας, οἵπερ ἐκ πλείονος ἐμφανιοῦσιν τὸν ἐκ τῶν πολεμίων κατάσκοπον ἢ αὐτόμολον προσπελάζοντα τῇ πόλει λαθραίως ἤ πῃ ὁρμώμενον αὐτομολοῦντα· ἅμα δὲ καὶ τὸν φύλακα, ἐὰν τύχῃ καθεύδων, ἐγείρουσι διὰ τὸν ὑλαγμόν.

15 Ἧι​36 δ’ ἂν τῆς πόλεως εὐπρόσοδα καὶ εὐεπίθετα τοῖς πολεμίοις ᾖ, τῇδε φύλακας καθιστάναι τοὺς τὰ πλεῖστα κεκτημένους καὶ ἐντιμοτάτους τε καὶ τῶν μεγίστων μετέχοντας τῇ πόλει· μάλιστα γὰρ ἂν αὐτοῖς προσήκοι μὴ πρὸς ἡδονὰς τραπέσθαι, ἀλλὰ μεμνημένους ἂν τὸν νοῦν​37 προσέχειν. 16 ἐν​38 δὲ ταῖς πανδήμοις ἑορταῖς χρὴ τῶν κατὰ πόλιν φυλάκων ὅσοι ἐν σώμασι μάλιστα ὕποπτοι τοῖς αὑτῶν​39 καὶ ἄπιστοι, ἀφίεσθαι ἀπὸ τῶν φυλακείων κατ’ οἰκίας ἑορτάζειν. 17 καὶ ἅμα​40 μὲν πολυωρεῖσθαι δόξουσιν, ἅμα δὲ οὐδὲν ἂν ἐπ’ αὐτοῖς εἴη πρᾶξαι. ἀντὶ δὲ τούτων ἄλλους εἰς τὰ φυλακεῖα καθιστάναι πιστοτέρως ἔχοντας· περὶ γὰρ τὰς ἑορτὰς καὶ​41 τοὺς τοιούτους καιροὺς μάλιστα οἱ βουλόμενοί τι νεωτερίζειν ἐγχειροῦσιν. 18 ὅσα δὲ πάθεα γέγονε περὶ τοὺς τοιούτους​42 καιρούς, ἐν ἄλλοις δηλοῦται.

19 Μᾶλλον​43 δὲ ἅμα τούτοις μηδὲ τὰς ἀναβάσεις ἐπὶ τὸ τεῖχος εὐπόρους εἶναι ἀλλὰ κλειστάς, ἵνα μηδενὶ ἐγγίγνηται προκαταλαμβάνειν τι​44 τοῦ τείχους βουλομένῳ  p114 ἐνδοῦναι τοῖς πολεμίοις, ἀλλ’ ὦσιν οἱ​45 φύλακες οὓς ἂν σὺ βούλῃ​46 ἐξ ἀνάγκης ἐπὶ τοῦ τείχους διατελοῦντες καὶ μὴ καταβαίνοντες, ἄν τέ τινες ἔξωθεν τῆς πόλεως λάθωσιν ὑπερβάντες, μὴ ῥᾳδίως διὰ ταχέων καταβαίνωσιν​47 ἀπὸ τοῦ τείχους εἰς τὴν πόλιν, ἐὰν μὴ θέλωσιν ἀφ’ ὑψηλῶν​48 καταπηδῶντες κινδυνεύειν καὶ μήτε λαθεῖν μήτε φθάσαι. πρέποι​49 δ’ ἂν τὸ παρασκεύασμα τοῦτο περὶ τὰς ἀναβάσεις καὶ ἐν τυράννου ἀκροπόλει. 20 μετὰ δὲ τὴν ἐν Νάξῳ​50 ναυμαχίαν ἐπιβουλευόμενος​51 ὁ φρούραρχος Νικοκλῆς ἀναβάσεις κλειστὰς ποιήσας κατέστησε φύλακας​52 ἐπὶ τῷ τείχει, ἔξω δὲ τῆς πόλεως περιοδίας ἐποιεῖτο μετὰ κυνῶν· προσεδέχοντο γὰρ ἔξωθέν τινα ἐπιβουλήν.

21 Ἐν ὁμονοοῦσι δὲ καὶ μηδενὸς ὑποπτεύοντος ἐν τῇ πόλει ἐν τοῖς ἐπὶ​53 τῷ τείχει φυλακείοις δεῖ τὰς νύκτας λύχνα καίεσθαι ἐν​54a λαμπτῆρσιν, ἵνα καθ’ οὓς ἄν τι προσπελάζῃ πολέμιον, ἄρωσι τῷ στρατηγῷ τὸν λαμπτῆρα. 22 ἐὰν δὲ​54b μὴ φαίνηται πρὸς τὸν στρατηγὸν ὁ λαμπτὴρ τόπου κωλύοντος, ἄλλος διαδεκτὴρ ὑπολαμβάνων λαμπτῆρι φαινέτω τῷ στρατηγῷ, ὁ δὲ στρατηγὸς τὸ ἐμφανιζόμενον αὐτῷ τοῖς ἄλλοις φύλαξι δηλούτω σάλπιγγι ἢ​54c  p116 τοῖς δρομοκήρυξιν, ὁποτέρως​55 ἂν συμφέρῃ. 23 κατὰ δὲ τοὺς καιροὺς τούτους καὶ οὕτω περὶ τὰς φύλακας διατελούντων παραγγελλέσθω τῷ ἄλλῳ ὄχλῳ, ὅταν σημανθῇ,​56 μηδένα ἐξιέναι· ἐὰν δέ τις ἐξίῃ ἐπί τινα πρᾶξιν ἀναγκαῖον, μετὰ λαμπτῆρος πορεύεσθαι, ἵνα πόρρωθεν κατάδηλος ᾖ τοῖς περιοδεύουσι. 24 μηδ’ ἐργάζεσθαι μηδένα δημιουργὸν ἢ​57 χειροτέχνην, ἵνα μὴ ψόφοι ἀπό τινων γίγνωνται τοῖς φύλαξιν.

Ὃν δ’ ἂν τρόπον ἴσως καὶ κοινῶς μακροτέρων ἢ βραχυτέρων νυκτῶν γιγνομένων καὶ πᾶσιν αἱ φυλακαὶ γίγνοιντο, . . .​58 πρὸς κλεψύδραν χρὴ φυλάσσειν, ταύτην δὲ συμμεταβάλλειν διὰ δεχημερίδος.​59 25 μᾶλλον δὲ αὐτῆς κεκηρῶσθαι τὰ ἔσωθεν, καὶ μακροτέρων μὲν γιγνομένων τῶν νυκτῶν ἀφαιρεῖσθαι τοῦ κηροῦ, ἵνα πλέον ὕδωρ χώρᾳ, βραχυτέρων δὲ προσπλάσσεσθαι,​60 ἵνα ἔλασσον δέχηται. περὶ μὲν οὐ φυλάκων ἰσότητος ἱκανῶς​61 μοι δεδηλώσθω.

26 Ἐν δὲ τοῖς ἀκινδυνοτέροις τοὺς ἡμίσεας τῶν προγεγραμμένων εἰς τὰς φύλακας καὶ περιοδίας χρὴ τετάχθαι, καὶ οὕτω τὸ ἥμισυ τῆς στρατιᾶς νύκτα ἑκάστην φυλάξει· ἀκινδύνων δὲ καὶ εἰρηναίων ὄντων ἐλάχιστά τε καὶ ἐλαχίστους τῶν ἀνθρώπων ὀχλεῖν. 27 καὶ ἐάν τε περιοδείας χρὴ τῷ στρατηγῷ,​62 σκυταλίδα  p118 ἔχουσαν σημεῖον παρὰ τοῦ στρατηγοῦ​63 παραδίδοσθαι τῷ πρώτῳ φύλακι, τοῦτον δὲ τῷ ἐχομένῳ καὶ ἕτερον ἑτέρῳ, μέχρι ἂν​64 περιενεχθῇ ἡ σκυταλὶς κύκλῳ τὴν πόλιν καὶ κομισθῇ παρὰ τὸν στρατηγόν· προειρῆσθαι δὲ τοῖς προφύλαξιν μὴ πορρωτέρω προενεγκεῖν τὴν σκυταλίδα τοῦ ἐχομένου φύλακος. 28 ἐὰν δ’ ὁ​65 ἐλθὼν καταλάβῃ τόπον ἔρημον φύλακος, πάλιν​66 ἀντιδιδόναι παρ’ οὗ ἔλαβεν τὴν σκυταλίδα, ἵν’​67 αἴσθηται ὁ στρατηγὸς καὶ γνῷ τὸν μὴ παραδεξάμενον ἀλλ’ ἐκλείποντα φυλακήν. 29 ὃς δ’ ἂν φυλακῆς αὐτῷ οὔσης μὴ παρῇ εἰς τὸ τεταγμένον, ὁ λοχαγὸς αὐτοῦ παραχρῆμα τὴν φυλακὴν ἀποδόσθω, ὁπόσον​68 δἂν​69 εὑρίσκῃ, καὶ καταστησάτω ὅστις ὑπὲρ αὐτοῦ φυλάξει. ἔπειτα ὁ​70 πρόξενος ἐξ αὐτῆς​71 ἀποδιδότω τῷ πριαμένῳ τὴν φυλακήν, ὁ δὲ ταξίαρχος αὐτὸν τῇ ὑστεραίᾳ ζημιούτω τῇ νομιζομένῃ ζημίᾳ.

XXIII. [Ἐπέξοδος λαθραία ἐν νυκτί]

1 Ἐπεξόδους δὲ ποιούμενον λαθραίως ἐν νυκτὶ τοῖς προσκαθημένοις πολεμίοις τάδε προνοεῖν. πρῶτον  p120 μὲν φυλάξαι ὅπως μή τις ἐξαυτομολήσῃ·​72 ἔπειτα φῶς ὑπαίθριον μηδὲν εἶναι, ἵνα μὴ ὁ​73 ὑπὲρ τῆς πόλεως ἀὴρ πυρωδέστερος ὢν τοῦ ἄλλου ἐκφήνῃ τὸ μέλλον. 2 τούς τε τῶν κυνῶν ὑλαγμοὺς καὶ τῶν ἀλεκτρυόνων τὰς φωνὰς ἀφανίζειν ἄφωνα ποιοῦντα τόνδε τὸν καιρόν, ἐπικαύσαντά τι​74 τοῦ σώματος· καὶ γὰρ αἱ τούτων φωναὶ πρὸ​75 ὄρθρου φθεγγόμεναι ἐκφαίνουσι τὸ μέλλον. 3 ἐποιήσαντο δέ τινες καὶ τοιόνδε τεχνάσαντες. στασιασμοῦ προσποιητοῦ μετὰ προφάσεως εὐλόγου γενομένου​76 παρ’ αὐτοῖς, καιρὸν τηρήσαντες καὶ ἐπεξελθόντες ἐπέθεντο παρ’ ἐλπίδα τοῖς πολεμίοις καὶ κατώρθωσαν. 4 ἤδη δέ τινες τειχήρεις ὄντες καὶ ὧδε ἔλαθον ἐπεξελθόντες.​77 τὰς μὲν πύλας ἀπέδειμαν​78 ὁρατῶς τοῖς πολεμίοις· ᾗ δὲ μάλιστα εὐεπιθέτως εἶχον οἱ ἐναντίοι,​79 ταύτῃ κατεπέτασαν ἀκάτειον​80 καὶ ἀνῆραν διὰ χρόνου τινός, ὥστε κατ’​81 ἀρχὰς μὲν θαυμάσαι τοὺς πολεμίους, ὕστερον δὲ καὶ πολλάκις γιγνομένου ἀμέλειαν εἶχον. 5 οἱ δὲ ἐν τῇ πόλει ἐν νυκτὶ διελόντες τοῦ τείχους ὅσον ἤθελον, καὶ ἀντιδομὴν παρασκευασάμενοι κατεπέτασαν τὸ ἱστίον. τηρήσαντες δὲ καιρὸν ἐπεξελθόντες ἐπέθεντο παραδόξως τοῖς πολεμίοις· ποιοῦντες δὲ ταῦτα ἐφύλασσον μή τις αὐτομολήσῃ. διὸ δεῖ μηδὲν τῶν τοιούτων παρορᾶν.

6 Οὐ μὴν οὐδ’ ἐν ταῖς νυξὶν ἀσκέπτως μετ’ ὄχλου  p122 ἐκπορευτέον,​82 οἷα καὶ ἐν τοῖς καιροῖς τῶν ἐπιβουλευόντων τινὲς τεχνάζουσιν, οἱ μὲν ἔσω τῆς πόλεως οἱ δὲ καὶ ἔξωθεν, προσάγεσθαι βουλόμενοι τοιοῖσδε ἀπατήμασι, πυρσεύσαντές τι ἢ ἐμπρήσαντες νεώριον ἢ γυμνάσιον ἢ​83 ἱερὸν πάνδημον ἢ δι’ ὅπερ ἂν ἔξοδος γένοιτο πλήθους ἀνθρώπων καὶ οὐ τῶν τυχόντων. προνοοῦντα οὖν καὶ τὰ τοιαῦτα μὴ ἑτοίμως ἀποδέχεσθαι. 7 πρᾶξις δὲ καὶ ἠδ’ ἐξοισθήσεται ἐξ ἀρχόντων.​84 προετοιμάσαντες κατὰ τὴν χώραν θόρυβον γενέσθαι καὶ ἐκ τῶν ἀγρῶν εἰς τὴν πόλιν ἀγγελθῆναι κλωπῶν ἐπιβουλήν, δι’ ὅπερ ἔμελλον οἱ πολῖται σπεύσειν εἰς βοήθειαν, 8 γενομένου δὲ τούτου οἵ τε​85 ἄρχοντες καὶ οἱ συνεθέλοντες​86 τοὺς πολίτας​87 παρεκάλουν εἰς βοήθειαν. ἐπειδὴ δ’​88 ἠθροίσθη τὸ πλῆθος τῶν πολιτῶν πρὸς τὰς πύλας σὺν ὅπλοις, τοιόνδε ἐτεχνάσαντο. 9 προεῖπον οἱ ἄρχοντες τοῖς ἠθροισμένοις ὅτι τρία μέρη αὐτοὺς γενομένους δεῖ ἐνεδρεῦσαι μικρὸν ἀπωτέρω τῆς πόλεως, παραγγείλαντες ἃ προσῆκεν πρὸς τὰ μέλλοντα, τοῖς δὲ ἀκούουσιν ἦν ἀνύποπτα. 10 καὶ τοὺς μὲν ἐξαγαγόντες ἐκάθισαν εἰς χωρία ἐπιτήδεια ὡς ἐνεδρεύσοντας τοῖς ἐμβεβληκόσι πολεμίοις· αὐτοὶ δὲ λαβόντες σώματα αὐτοῖς συνίστορα τῆς πράξεως προεπορεύοντο ὡς κατασκεψόμενοί​89 τε τὰ ἀγγελλόμενα καὶ προκινδυνεύσοντες​90 τῶν ἄλλων, ἵνα δῆθεν προαγάγοιεν τοὺς πολεμίους εἰς τὰς ἐνέδρας ὡς ὑποφεύγοντες. 11 πορευθέντες δὲ εἰς τόπον ὅπου ἦν αὐτοῖς ξενικὸν  p124 προητοιμασμένον κρυφαίως​91 κομισθέντες​92 κατὰ θάλατταν, ἀναλαβόντες ἔφθασαν καὶ ἔλαθον εἰσαγαγόντες εἰς τὴν πόλιν κατ’ ἄλλας ὁδούς, ὡς τοὺς ἐπεξελθόντας πολίτας πάλιν ἀπαγαγόντες· τὴν δὲ πόλιν καταλαβόντες τοῖς ξένοις τῶν ἐν ταῖς ἐνέδραις ὄντων τοὺς μὲν ἐφυγάδευον, τοὺς δὲ ἐδέχοντο. διὸ δεῖ πάντα τὰ τοιαῦτα ὑποπτεύειν καὶ μὴ ἀλογίστως νύκτωρ εἰς πολεμίους ἔξοδον πλήθους ποιεῖσθαι.

XXIV. [Συνθημάτων]​93

1 Παραδιδόντα δὲ συνθήματα δεῖ προνοεῖν, ἐὰν τύχῃ τὸ στράτευμα μιγάδες ὄντες ἀπὸ πόλεων ἢ ἐθνῶν, ὅπως μή, ἂν παρέχῃ τὸ ἓν εἶδος δύο ὀνόματα, ἀμφιβόλως παραδοθήσεται, οἷον τάδε, Διόσκουροι Τυνδαρίδαι, περὶ ἑνὸς εἴδεος δύο ὀνόματα οὐ τὰ αὐτά· 2 καὶ ἄλλοτε δὲ Ἄρης Ἐνυάλιος, Ἀθηνᾶ Παλλάς, ξίφος ἐγχειρίδιον, λαμπὰς φῶς, καὶ ἄλλα ὁμότροπα τούτοις, ἅπερ δυσμνημόνευτά ἐστιν παρὰ τὰ νομιζόμενα ἑκάστῳ ἔθνει​94 τῶν ἀνθρώπων καὶ βλάβην φέρει, ἐὰν κατὰ γλῶσσάν τις παραγγέλλῃ μᾶλλον​95 ἢ κοινόν τι ἅπασιν. 3 ἐν μιγάσι δ’ οὖν ξένοις οὐ δεῖ τὰ τοιαῦτα παραγγέλλειν, οὐδὲ ἐν ἔθνεσι συμμάχοις. οἷον Χαριδήμῳ Ὠρείτῃ περὶ τὴν Αἰολίδα συνέβη, καταλαβόντι Ἴλιον τρόπῳ τοιῷδε. 4 τῷ ἄρχοντι τοῦ Ἰλίου ἦν οἰκέτης ἐκπορευόμενος ἐπὶ λείαν ἀεί, καὶ μάλιστα ἐν ταῖς νυξὶν  p126 ἐξεπορεύετο καὶ εἰσεπορεύετο εἰσάγων​96 τὰ ἀγρευθέντα ἑκάστοτε. 5 ἐν δὲ τῷ χρόνῳ τούτῳ καταμαθὼν ὁ Χαρίδημος ταῦτα πράσσοντα οἰκειοῦται, καὶ εἰς λόγους κρυφαίους ἀφικόμενος διομολογεῖται, καὶ ἔπεισεν αὐτὸν ἐκπορευθῆναι ἐν ῥητῇ νυκτὶ ὡς ἐπὶ λείαν· μέθ’ ἵππου δὲ ἐκέλευσεν αὐτὸν ἐξελθεῖν ἐν τῇ νυκτί, ἵνα αἱ πύλαι αὐτῷ ἀνοιχθεῖεν, ἀλλὰ μὴ κατὰ τὴν διάδυσιν​97 ἢ τὴν ἐκτομάδα πυλίδα ὥσπερ εἰώθει,​98 εἰσέλθοι. 6 γενόμενος δ’ ἔξω καὶ διαλεχθεὶς τῷ Χαριδήμῳ ἔλαβεν παρ’ αὐτῶν ξένους ὡς τριάκοντα τεθωρακισμένους καὶ ἔχοντας ἐγχειρίδια καὶ ὅπλα καὶ περικεφαλαίας κρυφαίας.​99 7 ὡς ἀπήγαγέν τε οὖν αὐτοὺς ἐν τῇ νυκτὶ ἐν ἐσθῆτι φαύλῃ καὶ ἔκρυψε τὰ ὅπλα, καὶ ὁμοιώσας αἰχμαλώτοις, μετ’ ἄλλων γυναικῶν καὶ παιδαρίων, καὶ τούτων ὡς αἰχμαλώτων, εἰσεπορεύετο ἀνοιχθεισῶν αὐτῷ τῶν πυλῶν διὰ τὸν ἵππον. 8 ὅπου δὴ εὐθὺς οἱ εἰσελθόντες ἔργου εἴχοντο τὸν τε πυλωρὸν ἀποκτείναντες καὶ εἰς ἄλλας ξένας πράξεις ὁρμήσαντες, καὶ τῶν πυλῶν ἐγκρατεῖς ὄντες, ἐφ’ ἃς εὐθύς, οὐ πόρρω ὄντος τοῦ Χαριδήμου, παρῆσαν τάξεις καὶ κατέλαβον τὸ πόλισμα. 9 μετὰ δὲ ταῦτα καὶ αὐτὸς εἰσεπορεύθη μετὰ πάσης τῆς δυνάμεως. ἅμα δὲ τούτοις καὶ τοιόνδ’ ἔπραξεν. 10 τοῦ στρατεύματός τινι μέρει ἐνέδρας ἐποιήσατο, προνοήσας ὅτι παρέσοιτο βοηθεία ἐπὶ τὸ χωρίον. ὅπερ συνέβη· εὐθὺς γὰρ αἰσθόμενος Ἀθηνόδωρος Ἴμβριος, ὢν οὐ πόρρω μετὰ στρατεύματος, ἐπειρᾶτο βοηθεῖν ἐπὶ τὸ χωρίον. 11 ἔτυχε δὲ καὶ αὐτὸς ἀγχίνως​100 πάλιν ἀνθυποπτεύσας,​101 καὶ οὐ τὰς ἐνεδρευομένας ὁδοὺς ἐπορεύθη πρὸς τὸ Ἴλιον, ἀλλὰ ἄλλας πορευθεὶς  p128 ἔλαθέν τε ἐν τῇ νυκτὶ καὶ ἦλθεν πρὸς τὰς πύλας. 12 καὶ ἔλαθόν τινες συνεισελθόντες​102 εἰς τὴν πόλιν ἐν τῷ θορύβῳ, ὡς τοῦ Χαριδήμου ὄντες στρατεύματος. 13 ἔπειτα πρὸ τοῦ πλείονας​103 εἰσελθεῖν ἐγνώσθησαν τῷ συνθήματι, καὶ οἱ μὲν ἐξέπεσον αὐτῶν, οἱ δὲ καὶ περὶ τὰς πύλας διεφθάρησαν· τοῖς μὲν γὰρ ἦν τὸ σύνθημα Τυνδαρίδαι, τοῦ​104 δὲ Διόσκουροι. 14 καὶ παρὰ τοῦτο ἐγένετο τὴν​105 πόλιν μὴ ἀντικαταληφθῆναι παραχρῆμα ὑπὸ τοῦ Ἀθηνοδώρου ἐν τῇ αὐτῇ νυκτί. παραγγέλλειν οὖν χρὴ τὰ συνθήματα εὐμνημόνευτά τε καὶ ὡς μάλιστα​106 ἀδελφὰ ταῖς μελλούσαις πράξεσι γίγνεσθαι, οἷον τάδε. 15 ἐπὶ μὲν ἄγραν πορευομένοις​107 Ἄρτεμιν Ἀγροτέραν, ἐπὶ δὲ κλοπήν τινα πράξεων Ἑρμῆν Δόλιον, ἐπὶ δὲ βιασμὸν​108 Ἡρακλέα, τοῖς δὲ φανεροῖς ἐγχειρήμασιν Ἥλιον καὶ Σελήνην, καὶ ὡς μάλιστα ὁμότροπα τούτοις καὶ κοινότατα πᾶσιν. 16 Ἰφικράτης δὲ οὐδὲ τὸ​109 αὐτὸ σύνθημα ἐκέλευεν τὸν​110 περίοδόν τε καὶ φύλακα​111 ἔχειν, ἀλλὰ ἕτερον ἑτέρῳ δεδόσθαι, ἵνα ὁ μὲν τὸ πρῶτον ἐρωτηθεὶς ἀποκρίνηται Ζεὺς Σωτήρ, ἐὰν τοῦτο ἔχων τύχῃ, ὁ δ’ ἀντερωτηθεὶς​112 Ποσειδῶν. οὕτω γὰρ ἂν ἥκιστα σφάλλοιντο ὑπὸ τῶν πολεμίων  p130 καὶ ἐξαυτομολοῖτο τὸ σύνθημα. 17 πλάνης δὲ γενομένης τοῖς φύλαξιν ἀπ’ ἀλλήλων συριγμῷ χρῆσθαι πρὸς αὑτούς, τοῦτον​113 δὲ προσυγκεῖσθαι· πλὴν γὰρ τῷ εἰδότι ἄγνωστος​114 τοῖς ἄλλοις ἔσται, ἐάν τε Ἕλληνες ἐάν τε βάρβαροι ὦσιν. 18 προενθυμεῖν δὲ τῶν κυνῶν, μὴ διὰ τὸν συριγμὸν ἀσύμφορον ἐξ αὐτῶν ᾖ. ἐχρήσαντο δὲ αὐτῷ καὶ ἐν Θήβαις ὅτε τὴν Καδμείαν καταλαβόντες ἐσκεδάσθησαν νυκτὸς καὶ ἠγνόησαν ἀλλήλους, πρὸς συριγμὸν δὲ συνελέγοντο.​115 19 τὰ δὲ συνθήματα ἐρωτᾶσθαι κοινῶς τοῖς τε περιοδεύουσι καὶ προφύλαξιν· οὐδὲν γὰρ προσήκει τὸν ἕτερον ἐρωτᾶν. ὡς​116 γὰρ περίοδος καὶ πολέμιος ἂν ἐρωτῴη.117

XXV. [Παρασυνθήματα]

1 Ἔνιοι δὲ παρασυνθήμασι​118 χρῶνται τῶν τε πανείων ἕνεκεν καὶ πρὸς τὸ γνωρίζειν μᾶλλον τοὺς φίλους. 2 εἶναι δὲ καὶ παρασυνθήματα ὡς ἰδιώματα καὶ δυσγνωστότατα τοῖς πολεμίοις. εἴη δ’ ἂν τὰ παρασυνθήματα τοιάδε. ἐν μὲν ταῖς σκοτειναῖς νυξὶν τό τε σύνθημα ἐρωτᾶν καὶ φωνεῖν τι, μᾶλλον δὲ​119 καὶ ψόφον​120 ἐμφανίσαι, τὸν δὲ ἐρωτώμενον τό τε σύνθημα ἀποκρίνεσθαι καὶ ἄλλο τι​121 προσυγκείμενον φωνῆσαι ἢ ψόφον ἐμφανίσαι· ἐν δὲ τοῖς  p132 φαεινοῖς χρόνοις τὸν μὲν ἐρωτῶντα τὸ σύνθημα τὸν πῖλον ἀφελέσθαι ἢ ἐν τῇ χειρὶ ἔχοντα ἐπιθέσθαι, 3 ἔστιν δὲ καὶ ἐπαγαγέσθαι τὸν πῖλον ἐπὶ τὸ πρόσωπον καὶ ἀπαγαγέσθαι ἀπὸ τοῦ προσώπου, 4 ἔτι δὲ καὶ τὸ δόρυ καταπῆξαι προσιόντα ἢ εἰς τὴν ἀριστερὰν παραλαβεῖν, ἢ​122 ἔχειν ἐν τῇ χειρὶ ἄραντα ἢ ἀνελέσθαι, τὸν δὲ ἐρωτώμενον τό τε σύνθημα ἀποκρίνασθαι καὶ τούτων τι προσυγκείμενον ποιῆσαι.

XXVI. [Περιοδεῖαι]

1 Περιοδεύειν μὲν​123 ἐν τοῖς κινδύνοις πρῶτον​124 τῶν ἐν τῇ ἀγορᾷ ἠθροισμένων λόχων δύο ὑπὸ τὸ τεῖχος ἐναλλὰξ ἀλλήλοις, διεσκευασμένους τοῖς ὑπάρχουσιν ὅπλοις καὶ παρασυνθήμασιν,​125 ὡς ἀκριβῶς ἐκ πλείονος διαγνῶναι ἑαυτούς. 2 τοὺς δὲ τὴν πρώτην φυλακὴν περιοδεύοντας ἀδείπνους χρὴ περιοδεύειν· τυγχάνουσι γὰρ οἱ τὴν πρώτην προφυλάσσοντες ἀπὸ δείπνου ὄντες​126 ῥᾳθυμοτέρως τε καὶ ἀκολαστοτέρως διακείμενοι. 3 περιοδεύειν δὲ ἄνευ λαμπτῆρος, ἂν μὴ λίαν χειμὼν ᾖ​127 καὶ σκότος· εἰ δὲ μή, οὕτω ὁ λαμπτὴρ φεγγέτω, εἰς ὕψος μὲν μηδέν (κεκαλύφθω γάρ τινι), ἐπὶ δὲ τὴν γῆν καὶ τὰ πρὸ τῶν ποδῶν​128 μόνον φεγγέτω. 4 ἐν ἱπποτροφούσῃ δὲ πόλει καὶ ἐν ἱππασίμῳ χειμῶνος ἱππεῦσι περιοδεύειν· ἐν γὰρ τοῖς ψύχεσιν καὶ πηλοῖς​129 καὶ μήκεσι τῶν νυκτῶν θᾶσσον ἀνύοιτ’ ἂν ἡ περιοδεία. 5 ἐὰν δὲ ἅμα τούτοις  p134 καὶ ἐπὶ τοῦ τείχους περιοδεύωσιν, . . .​130 ὥστε τινὰς μὲν τὰ​131 ἔξω τείχους ἐπισκοπεῖσθαι, τινὰς δὲ τὰ ἔσω· 6 ἔχειν δὲ καὶ περιοδεύοντας λίθους ἐν ταῖς σκοτειναῖς νυξὶ καὶ βάλλειν ἄλλην καὶ ἄλλην εἰς τὸ ἔξω μέρος τοῦ τείχους. οἱ δὲ οὐκ ἐπαινοῦσι τοῦτο διὰ τὰ προγεγραμμένα. 7 ἐν ὑποψίᾳ ὄντων ἀλλήλοις . . .​132 χρὴ δὲ τὰς περιοδείας εἶναι κάτω τοῦ τείχους, καὶ μὴ ἀναβαίνειν τοὺς​133 περιόδους πλὴν τῶν φυλάκων.

Καὶ ἐὰν στράτευμα κεκακοπαθήκῃ​134 μάχῃ λειφθέν,​135 ἢ διὰ τὸ πλῆθος ἀποβαλεῖν νεκρῶν ἢ τραυματιῶν,​136 ἢ συμμάχων ἀποστάσει ἢ δι’ ἄλλο τι σύμπτωμα ἀθυμῇ​137 καὶ τεταπεινωμένον ᾖ,​138 ἐπικίνδυνά τε ᾖ​139 πολεμίων ἐγγὺς ὄντων, χρὴ τὰ προγεγραμμένα κατὰ τὰς φυλακὰς πράσσειν. 8 καὶ τὰς περιόδους ἐν τοῖς τοιούτοις καιροῖς πυκνάς τε χρὴ περιοδεύειν καὶ οὐ δεῖ προθυμεῖσθαι ἐν ταῖς περιοδείαις εὑρίσκειν τινὰς τῶν προφυλασσόντων ἀμελεστέρως διακειμένους διὰ ὕπνον ἢ κάματον· οὐ γὰρ συμφέρει οὕτω διακείμενον τὸ στράτευμα ἔτι ἀθυμότερον καθιστάναι (εἰκὸς δὲ ὅταν εὑρεθῇ αἰσχρόν τι ποιῶν ἀθυμεῖν), ἀλλὰ μᾶλλον πρὸς θεραπείαν τε καὶ ἀνάληψιν αὑτῶν​140 τραπέσθαι. 9 καὶ περιόδους ἐν τοῖς τοιούτοις καιροῖς ἐκ πλείονος χωρίου καταδήλους εἶναι προσιόντας τοῖς φύλαξι  p136 φωνοῦντάς τι πόρρωθεν, ὅπως ἀνεγερθῇ​141 ἐὰν καθεύδῃ ὁ προφύλαξ καὶ παρασκευάσηται ἀποκρίνεσθαι τὸ ἐρωτώμενον. 10 ἄριστον δὲ αὐτὸν τὸν στρατηγὸν ἐν τοῖς τοιούτοις καιροῖς ἐπιμελῶς ἑκάστην​142 περιοδεύειν μετὰ τῶν αὐτῶν ἀπολέκτων​143 ἀνδρῶν. ὑπεναντίως​144 δὲ τούτοις διακειμένου στρατεύματος ἐπισπερχεστέρως τοὺς φύλακας ἐξετάζειν. 11 ἐφοδεύειν τε τὸν στρατηγὸν μηδέποτε τὴν αὐτὴν ὥραν ἀλλ’ ἀεὶ διαλλάσσοντα,​145 ἵνα μὴ προειδότες​146 σαφῶς ἐκ πολλοῦ χρόνου τὴν ἄφιξιν τοῦ στρατηγοῦ οἱ στρατιῶται ταύτην​147 μάλιστα τὴν ὥραν φυλάσσωσιν.

12 Ἀποδέχονται δέ τινες καὶ τόδε ἐπαγγελλομένων τινῶν καὶ κελευόντων. τὸν πολίταρχον, ἐὰν μὴ θέλῃ περιοδεύειν διὰ κόπον​148 τινὰ ἢ ἀρρωστίαν, θέλῃ δὲ εἰδέναι τὸν μὴ φυλάσσοντα καθ’ ἑκάστην φυλακήν, τάδε ποιεῖν χρή· 13 λαμπτῆρας εἶναι προσυγκείμενον ἔστω​149 πᾶσι τοῖς ἐπὶ τῷ τείχει φύλαξιν καὶ ἕνα​150 πρὸς ὃν πάντες ἀνταροῦσιν​151 οἱ προφύλακες· ἀειρέσθω δὲ ἐκ τόπου ὅθεν πάντες ὄψονται οἱ ἐπὶ τοῦ τείχους φύλακες. 14 ἐὰν δὲ μὴ ὑπάρχῃ ὁ τοιοῦτος τόπος, παρασκευασθήτω ἔκ τινων ὕψος ὡς μέγιστον. ἔπειτα ἀπὸ τούτου αἰρέσθω λαμπτήρ, καὶ πρὸς τοῦτον ἀνταίρεσθαι τοὺς ἄλλους καθ’ ἕνα ἕκαστον ἀφ’ ἑκάστου φυλακείου.  p138 ἔπειτα ἀριθμεῖσθαι, καὶ οὕτως εἰδέναι εἰ πάντες ἦραν οἱ προφύλακες ἢ ἐκλείπει τις τῶν φυλάκων.

XXVII. [Πανείων]​152

1 Τοὺς δὲ περὶ πόλιν ἢ στρατόπεδα ἐξαίφνης θορύβους καὶ φόβους γενομένους νυκτὸς ἢ μέθ’ ἡμέραν, ἅπερ ὑπό τινων καλεῖται πάνεια (ἔστιν δὲ τὸ ὄνομα Πελοποννήσιον​153 καὶ μάλιστα Ἀρκαδικόν), 2 πρὸς​154 ταῦτ’ οὖν τινες κελεύουσι, καταπαύειν​155 θέλοντες αὐτά, προσυγκεῖσθαι τοῖς ἐν τῇ πόλει σημεῖα, ἃ​156 ἰδόντες γνώσονται· γνώσονται​157 δὲ ὅτι ἔστιν πανεῖον ὧδε· αἰσθήσονται διὰ​158 πυρός τι προσυγκείμενον ἐπὶ χώρου εὐκατόπτου​159 πᾶσιν εἰς δύναμιν τοῖς ἐν τῇ πόλει. 3 ἄριστον δὲ προπαρηγγέλθαι, καθ’ οὓς ἂν τῶν στρατιωτῶν γένηται φόβος, κατὰ χώραν τε ἠρεμεῖν καὶ ἀναβοᾶν παιᾶνα, ἢ λέγειν ὅτι εἴη πανεῖον​160 καὶ τὸν ἀκούοντα ἀεὶ τῷ πλησίον​161 παραγγέλλειν. 4 καθ’ οὓς ἂν τοῦ στρατεύματος μὴ ἀντιπαιανίζωσιν,​162 εἰδέναι  p140 κατὰ τούτους τὸν φόβον ὄντα. ἐὰν δέ τι ὁ στρατηγὸς φοβερὸν αἴσθηται, τῇ σάλπιγγι σημαίνειν· τοῦτο δ’ ἔστω γνωστὸν ὅτι εἴη τὸ πολέμιον. μάχης δὲ γενομένης καὶ νικηθέντων ὡς τὰ πολλὰ γίγνονται φόβοι, ἐνίοτε μὲν καὶ ἡμέρας, καὶ νυκτὸς δὲ καὶ πάνυ. 5 ὡς δὲ​163 οὖν ἧσσόν τι​164 τοιοῦτον γενέσθαι, χρὴ εἰς τὴν νύκτα παρηγγέλθαι τοῖς στρατιώταις πᾶσι κατὰ τὰ ὅπλα εἶναι ὡς μάλιστα, ὡς ἐσόμενόν τι περὶ αὐτούς. 6 προειδότας οὖν εἰκός ἐστιν,​165 ἐάν τι γίγνηται, μὴ ἀπροσδοκήτους​166 προσπεσεῖν, μηδὲ ὑπὸ φόβων ἐξαπιναίων ταράσσεσθαι καὶ ἀπόλλυσθαι.

7 Εὐφράτας δέ, ὁ Λακώνων ἁρμοστὴς ἐπὶ Θρᾴκης, ἐπεὶ αὐτῷ πυκνὰ ἐγίγνοντο ἐν τῷ στρατεύματι τὰς νύκτας φόβοι, καὶ οὐκ ἠδύναντο ἄλλῳ τρόπῳ παῦσαι, τοιόνδε παρήγγειλεν εἰς νύκτα. 8 ὅταν τις θόρυβος γίγνηται, ἀνακαθίζειν αὐτοὺς εὐθὺς πρὸς τὰ ὅπλα ἐν τῇ εὐνῇ, ἀνίστασθαι δὲ μηδένα ὀρθόν· ἂν δέ τις ἴδῃ τινὰ ὀρθόν, παρήγγειλεν ἐν πᾶσιν, ὥσπερ πολεμίῳ τῷ ἐπαναστάντι​167 χρῆσθαι. 9 διὰ γὰρ τὸν φόβον τοῦ παραγγελθέντος οὐδένα ᾤετο​168 ἀμνημονήσειν. πρὸς δὲ τούτοις, ὅπως ἀληθῶς​169 τὸ παράγγελμα μετὰ φόβου ᾖ, γενομένου​170 τινὸς θορύβου ἐπλήγη τις τῶν σπουδαιοτέρων ἀνδρῶν οὐχὶ θανατηφόρον, τῶν δὲ φαύλων τινὰ ὥστε καὶ ἀποθανεῖν. 10 συμβάντος δὲ τούτου ὑπήκουσάν τε οἱ ἄνθρωποι καὶ εὐλαβούμενοι171  p142 ἐπαύσαντο τῶν τε θορύβων καὶ τοῦ περιδεῶς ἐξανίστασθαι ἐκ τῶν κοιτῶν. 11 ἐπαύθη δὲ καὶ τοιῷδε τρόπῳ. στρατοπέδῳ θορυβουμένῳ νυκτὸς κηρύξας σιγὴν​172 ὁ κῆρυξ ἀνήγγειλεν τὸν μηνύσαντα τὸν ἀφέντα τὸν ἵππον​173 δι’ ὃν ἦν τὸ θορυβηθῆναι δῶρον ἀργυρίου λήψεσθαι.​174 12 χρὴ δ’, ἄν τι τοιοῦτον ἐν ταῖς νυξὶ πάσχῃ στράτευμα, καθ’ ἑκάστην φυλακὴν καθεστάναι ἑκάστου λόχου ἢ τάξεως ἐπὶ τοῖς κέρασι καὶ τοῖς μέσοις ἄνδρας οἳ προσέξουσιν​175 ὅπως ἐάν τινα αἰσθάνωνται ἐκ τοῦ ὕπνου ἢ ἄλλως​176 ἐρχόμενον θόρυβον, εὐθὺ ὁ​177 παρὼν καθέξει καὶ κωλύσει αὐτίκα. 13 τοῦ δὲ ἄλλου πλήθους ἀπὸ συσσιτίου ἑκάστου ἄνδρα παραφυλάσσειν, ὅπως, ἐάν τις φόβος γένηται, οὗτοι δὴ​178 εἰδότες τοὺς ματαίους φόβους καταπαύσωσι τοὺς παρ’ αὑτῷ​179 ἕκαστος.

14 Αὐτὸν δὲ θορυβεῖν νυκτὸς​180 τὸ τῶν ἐναντίων στράτευμα δαμάλεις τὰς ἀγελαίας μετὰ κωδώνων ἀφιέντα​181 εἰς τὸ στρατόπεδον καὶ ἄλλα ὑποζύγια, οἶνον ποτίσαντα.182

[Ἔγερσις]

15 Γενομένης δὲ ἡμέρας χρὴ τοὺς φύλακας μὴ​183 εὐθὺ ἀφιέναι ἐκ τῶν φυλακείων πρὶν ἢ τὰ ἔξω  p144 προερευνηθέντα ἐμφανισθῇ καὶ καθαρὰ εἶναι πολεμίων· καὶ οὕτω ἀπιέναι τοὺς ἀπὸ τῶν φυλάκων μὴ ἅμα πάντας​184 ἀλλὰ κατὰ μέρη, ὅπως ἀεί τινες ἐπὶ τοῖς φυλακείοις διατελῶσιν.

XXVIII. [Πυλωρικά]

1 Προνοεῖσθαι δὲ καὶ τάδε ἐν φόβῳ οὔσης πόλεως. πύλας τὰς μὲν ἄλλας κεκλεῖσθαι, μίαν δὲ ἀνεῷχθαι ᾗ ἂν δυσπροσοδώτατον ᾖ τῆς πόλεως καὶ ἐπὶ πλεῖστον ἀπ’ αὐτῆς​185 μέλλωσιν ὁρᾶσθαι οἱ προσιόντες, 2 καὶ ἐν ταύτῃ ἐκτομάδα, ἵνα σώματα μὲν ἀνθρώπων κατὰ τὴν ἐκτομάδα πυλίδα ἐξίῃ καὶ εἰσίῃ καθ’ ἕνα·​186 οὕτω γὰρ ἂν ἥκιστά τις λανθάνοι​187 αὐτομόλων ἢ κατάσκοπος εἰσιών, ἐάνπερ γε ᾖ ὁ πυλωρὸς νοηρός.​188 3 πᾶσαν​189 δὲ ἀνοίγεσθαι ὑποζυγίων ἕνεκεν καὶ ἁμαξῶν καὶ ἀγωγίμων ἐπισφαλές.​190 καὶ​191 ἐάν τι δέῃ εἰσενέγκασθαι σίτου ἢ ἐλαίου ἢ οἴνου ἐν τάχει ἢ τῶν ὁμοτρόπων τούτοις, ἁμάξαις ἢ σωμάτων πλήθει,​192 ταῦτα δὲ χρὴ κατὰ τὰς ἐγγύτατα​193 πύλας κομίζειν,​194 . . .​195 καὶ οὕτως ἂν​196 τάχιστα καὶ ῥᾷστα εἰσκομισθείη. 4 τὸ δ’ ὅλον​197 μὴ ἀνοίγεσθαι πρωὶ πύλας ἀπροσκέπτως ἀλλ’ ὀψιαίτερον, ἔξω τε μηδένα​198 ἀφίεσθαι πρὶν ἢ​199 ἐξερευνῆσαι​200 τὰ περὶ τὴν πόλιν· ἔτι τε μηδὲ​201 πλοῖα κατὰ ταύτας​202 ὁρμίζεσθαι ἀλλ’  p146 ἀπωτέρω, ὡς ἤδη γε καὶ ἡμέρας​203 πολλαὶ πράξεις ἀνοιχθεισῶν ἀμφοτέρων πυλῶν γεγόνασιν ἐπὶ τεχνασμάτων καὶ προφάσεων τοιῶνδε· γνωσθήσεται δὲ​204 ἐφ’ ἑνὸς ἔργου πολλὰ παραπλησίως τούτῳ πραχθέντα. 5 Πύθων μὲν ὁ Κλαζομένιος, καὶ τῶν ἐν τῇ πόλει τινῶν συνεθελόντων, τηρήσας τελέως τὸ ἡσυχαίτατον​205 τῆς ἡμέρας, ἁμάξαις ἐκ παρασκευῆς πίθους εἰσαγούσαις κατέλαβε Κλαζομενάς· μενουσῶν​206 ἐν ταῖς πύλαις τῶν ἁμαξῶν, καθ’ ἅς, ξένων προϋπαρχόντων κρυφαίως οὐ πόρρω τῆς πόλεως, τοὺς μὲν τῶν πολιτῶν λαθόντες, τοὺς δὲ φθάσαντες, τινὰς δὲ τῶν ἔσω συνεργοὺς ἔχοντες κατέσχον τὴν πόλιν. 6 Ἰφιάδης εἶναι Ἀβυδηνὸς κατὰ Ἑλλήσποντον καταλαμβάνων Πάριον ἄλλα τε περὶ τὴν ἀνάβασιν νυκτὸς ἐπὶ τοῦ τείχους λάθρᾳ παρεσκευάσατο​207 καὶ ἁμάξας πληρώσας φρυγάνων καὶ βάτων παρέπεμψεν πρὸς τὸ τεῖχος, ἤδη τῶν πυλῶν κεκλεισμένων, ὡς τῶν Παριανῶν οὔσας τὰς ἁμάξας, αἵτινες​208 ἐλθοῦσαι πρὸς τὰς πύλας ηὐλίζοντο, ὡς φοβούμεναι πολεμίους. 7 ἃς ἔδει ἐν καιρῷ τινι ὑφαφθῆναι, ἵνα αἱ πύλαι ἐμπρησθῶσι καὶ πρὸς τὸ σβεννύειν τῶν Παριανῶν ὁρμησάντων αὐτὸς κατὰ ἄλλον τόπον εἰσέλθῃ.

Δοκεῖ δέ μοι συναγαγόντι​209 δηλωτέον τίνα δεῖ φυλάσσεσθαι​210 καὶ ἐν οἷς καιροῖς ἕκαστα, ἵνα τις μηδὲν εὐήθως ἀποδέχηται.

 p148  XXIX. [Ὅπλων λάθρᾳ εἰσκομιδή]

1 Περὶ δὲ τῶν εἰσκομιζομένων εἰς τὴν πόλιν ἀγγείων τε καὶ φορημάτων, ἐν οἷς ἄν τι κρυφαῖον ἐνείη, οἷς​211 ἤδη πόλις καὶ ἡ ἀκρόπολις κατελήφθη, νῦν δηλωθήσεται. 2 ἅπερ εὐλαβεῖσθαι δεῖ καὶ μὴ ἀφροντίστως αὐτῶν ἔχειν, καὶ μάλιστα τὸν πυλωρὸν ἔν τισι καιροῖς, ὅταν ἔξωθέν τι ἢ ἔσωθεν φοβερὸν ᾖ. ἔστιν δέ οἱ προσεκτέον εἰσκομιζομένοις. ἐξοίσω δὲ καὶ παραδείγματος ἕνεκεν ἐπὶ πράξει γεγενημένα. 3 κατελήφθη γὰρ πόλις,​212 ἔσωθέν τινων συνθελόντων, ἐν ἑορτῇ πανδήμῳ τρόπῳ τοιῷδε. 4 πρῶτον μὲν τοῖς προενδημήσασι ξένοις ἐπὶ τὸ μέλλον​213 καὶ πολιτῶν τοῖς ἀνόπλοις τε καὶ συνεργοῖς ἐσομένοις εἰσεκομίσθησαν θώρακες λίνεοι​214 καὶ στολίδια​215 καὶ περικεφαλαία​216 ὅπλα κνημίδες μάχαιραι τόξα τοξεύματα ἐν κιβωτοῖς​217 ὡς φορταγωγοῖς κατεσκευασμένα,​218 ὡς ἱματίων ἐνόντων καὶ ἄλλων ἀγωγίμων· 5 ἅπερ οἱ ἐλλιμενισταὶ ἀνοίξαντες καὶ ἰδόντες ὡς ἱμάτια μόνον κατεσημήναντο, μέχρι τιμήσονται οἱ εἰσαγαγόντες. 6 καὶ ταῦτα μὲν ἐτέθη ἐγγὺς τῆς ἀγορὰς, ὅπου ἔδει· ἐν δὲ ταρσοῖς καὶ ῥίποις καὶ ἱστίοις​219 ἡμιυφάντοις220  p150 δοράτια καὶ ἀκόντια ἐνειλημένα εἰσηνέχθη, καὶ ἐτέθη ὅπου ἕκαστα συνέφερεν ἀνυπόπτως· ἐν δ’ ἄγγεσιν ἀχύρων καὶ ἐρίων πέλται καὶ μικρὰ ἀσπίδια​221 ἐν τοῖς ἐρίοις καὶ ἀχύροις​222 κεκρυμμένα, καὶ ἄλλα εὐογκότερα ἐν σαργάναις ἀσταφίδος καὶ σύκων πλήρεσιν, ἐγχειρίδια δὲ ἐν ἀμφορεῦσι πυρῶν καὶ ἰσχάδων καὶ ἐλαιῶν. 7 εἰσηνέχθη δὲ ἐγχειρίδια καὶ ἐν σικυοῖς πέποσι γυμνά, ἀπεωσμένα​223 κατὰ τοὺς πυθμένας εἰς τὸ σπέρμα τῶν σικυῶν. ὁ δ’ ἐπιβουλεύων τε καὶ ἡγεμὼν ἔξωθεν εἰσηνέχθη ἐν φρυγάνων φορήματι. 8 νυκτὸς δὲ γενομένης καὶ ἀθροισθέντων τῶν ἐπιθησομένων, ἕκαστος ὃν ἔδει τηρήσαντες καιρόν, ἐν ᾧ μάλιστα οἰνωμένοι ἦσαν οἱ ἄλλοι κατὰ τὴν πόλιν οἷα δὴ​224 ἐν ἑορτῇ, πρῶτον μὲν τὸ φόρημα ἐλύθη, καὶ ἐξ αὐτοῦ​225 ὁ ἡγεμὼν ἕτοιμος ἦν· ἔπειτα ἄλλοι μὲν αὐτῶν τοὺς ταρσοὺς ἐξείλισσον​226 πρὸς τὰς λήψεις τῶν δοράτων καὶ ἀκοντίων, ἕτεροι​227 δὲ τὰ ἄγγη τῶν ἀχύρων καὶ ἐρίων ἐξεκένουν,​228 οἱ δὲ τὰς σαργάνας ἀνέτεμνον,​229 ἄλλοι δὲ τὰς κιβωτοὺς ἀνοίγοντες τὰ ὅπλα ἐξῄρουν, οἱ δὲ τοὺς ἀμφορέας συνέτριβον, ἵνα ταχεῖα ἡ λῆψις τῶν ἐγχειριδίων γένοιτο. 9 ἅμα δὲ ταῦτα καὶ οὐ πόρρω ὄντα ἀλλήλων ἐπορσύνετο ἀπὸ σημείου τοῦ ἐν τῇ πόλει καὶ ὡς φάλαγξι γενομένου.​230 10 ὁπλισθέντες​231 δ’ ἕκαστοι τοῖς προσήκουσιν ὅπλοις οἱ μέν τινες αὐτῶν ἐπὶ πύργους ὥρμησαν καταλαβεῖν καὶ  p152 πύλας, καθ’ ἃς καὶ τοὺς​232 ἄλλους προσεδέχοντο, οἱ δὲ ἐπὶ τὰ ἀρχεῖα καὶ τὰς ἐναντίας​233 οἰκίας, οἱ δέ, ἄλλοι​234 ἄλλων τόπων εἴχοντο.

11 Εἰς δὲ ὁμοίας πράξεις τῶν εἰρημένων δεόμενοί τινες ἀσπίδων ἐπεὶ οὐδενὶ ἄλλῳ τρόπῳ ἐδύναντο ἑτοιμάσασθαι οὐδὲ εἰσαγαγέσθαι, πλῆθος οἰσυῶν​235 καὶ ἐργάτας ἅμα τούτων​236 εἰσηγάγοντο. 12 καὶ ἐν μὲν τῷ φανερῷ ἄλλα ἀγγεῖα ἔπλεκον, ἐν δὲ ταῖς νυξὶν ὅπλα, περικεφαλαίας καὶ ἀσπίδας, ἔπλεκον, αἷς ὄχανα περιετίθεσαν​237 σκύτινα​238 καὶ ξύλινα. ἀλλὰ μὴν οὐδὲ τῶν κατὰ θάλατταν προσορμιζομένων πλοίων νυκτὸς καὶ ἡμέρας οὔτε μεγάλων οὔτε μικρῶν ἀδιασκέπτως​239 ἔχειν, ἀλλὰ ἐμβαίνοντας τοὺς λιμενοφύλακάς τε καὶ ἀποστολέας ἰδεῖν αὐτοῦ​240 τὰ ἀγώγιμα, ἐνθυμουμένους​241 ὅτι καὶ Σικυώνιοι ἀμελήσαντες τῶν τοιούτων μεγάλα ἐσφάλησαν.

XXX. [Περὶ ὅπλων εἰσαγωγῆς]

1 Προνοεῖν δὲ καὶ τὰ ἐπὶ πράσει εἰσαγόμενα καὶ εἰς τὴν ἀγορὰν ἐκτιθέμενα ὅπλα τά τε ἐπὶ τῶν καπηλείων καὶ παντοπωλείων, ὧν​242 ἀθροισθέντων πλῆθός τι γένοιτ’ ἄν,​243 ὅπως μηδενὶ ἕτοιμα ᾖ τῶν βουλομένων νεωτερίζειν· 2 εὔηθες γὰρ τῶν μὲν  p154 ἀφικνουμένων ἀνδρῶν παραιρεῖσθαι τὰ ὅπλα, ἐν δὲ τῇ ἀγορᾷ καὶ ταῖς συνοικίαις ἀθρόα ὑπάρχειν σωράκους​244 τε ἀσπιδίων καὶ ἐγχειριδίων κιβώτια. διὸ δεῖ τὰ εἰσαφικνούμενά τε καὶ ἠθροισμένα ὅπλα μὴ ἐκφέρεσθαί τε εἰς τὴν ἀγορὰν καὶ νυκτερεύειν ὅπου ἂν τύχῃ, ἀλλὰ πλὴν δείγματος τὸ ἄλλο πλῆθος πρὶν​245 ἐκτίθοιτό τις, εἶναι δημοσίᾳ​246 κρίνειν.

XXXI. [Περὶ ἐπιστολῶν κρυφαίων]

1 Περὶ δὲ ἐπιστολῶν κρυφαίων παντοία μέν εἰσιν αἱ πέμψεις, προσυγκεῖσθαι δὲ δεῖ​247 τῷ πέμψαντι καὶ δεχομένῳ ἰδίᾳ· αἱ δὲ λανθάνουσι μάλιστα τοιαίδε ἂν εἶεν. ἐπέμφθη ἐπιστολὴ ὧδε. 2 εἰς φορτία ἢ ἄλλα σκεύη ἐνεβλήθη βυβλίον ἢ ἄλλο τι γράμμα​248 τὸ τυχὸν καὶ μεγέθει καὶ παλαιότητι. ἐν τούτῳ δὲ γέγραπται​249 ἡ ἐπιστολὴ ἐπιστιζομένων γραμμάτων τοῦ πρώτου στίχου​250 ἢ δευτέρου ἢ τρίτου, ἐπιστιγμαῖς δὲ ἐλαχίσταις καὶ ἀδηλοτάταις πλὴν τῷ πεμπομένῳ. εἶτα ἀφικομένου τοῦ βυβλίου παρ’ ὃν δεῖ,​251 ἐξεγράφετο καὶ τὰ ἐπισεσημασμένα γράμματα τιθεὶς ἐφεξῆς τὰ ἐκ τῷ πρώτου στίχου καὶ δευτέρου καὶ τὰ ἄλλα ὡσαύτως, ἐγνώριζε τὰ ἐπισταλέντα. 3 ὀλίγα δ’ ἄν τις θέλων ἐπιστεῖλαι καὶ ὧδε ποιῆσαι,  p156 παρόμοιον τούτῳ. ἐπιστολὴν γράψαντα​252 περὶ τινων φανερῶς ἐν πλείοσιν, ἐν ταύτῃ τῇ ἐπιστολῇ τὸ αὐτὸ ποιεῖν ἐπισημαινόμενον γράμματα, δι’ ὅτων​253 ἐμφανιεῖς ἅπερ ἂν βούλῃ.​254 τὴν δὲ ἐπισημασίαν εἶναι ὡς ἀδηλοτάτην ἐπιστιγμαῖς διὰ πολλοῦ ἢ γραμμαῖς παραμήκεσιν. ἃ τοῖς μὲν ἄλλοις μηδεμίαν ὑπόνοιαν ἕξει, τῷ δὲ πεμπομένῳ γνωστὴ ἔσται ἡ ἐπιστολή. . . .​255 4 πεμπέσθω ἀνὴρ ἀγγελίαν φέρων τινὰ ἢ καὶ ἐπιστολὴν περὶ ἄλλων φανερῶν· τοῦ δὲ μέλλοντος πορεύεσθαι κρυφαίως αὐτοῦ εἰς τὸ τῶν ὑποδημάτων πέλμα ἐντεθήτω εἴς τὸ μεταξὺ βυβλίον καὶ καταρραπτέσθω, πρὸς δὲ τοὺς πηλοὺς καὶ τὰ ὕδατα εἰς κασσίτερον ἐληλασμένον​256 λεπτὸν γραφέσθω πρὸς τὸ μὴ ἀφανίζεσθαι ὑπὸ τῶν ὑδάτων τὰ γράμματα. 4a ἀφικομένου δὲ παρ’ ὃν δεῖ, καὶ ἀναπαυομένου ἐν τῇ νυκτί, ἀναλυέτω τὰς ῥαφὰς τῶν ὑποδημάτων, καὶ ἐξελὼν καὶ ἀναγνούς, ἄλλα γράψας λάθρᾳ ἔτι καθεύδοντος καὶ ἐγκαταρράψας ἀποστελλέτω τὸν ἄνδρα, ἀνταγγείλας ἢ​257 καὶ δούς τι​258 φέρειν φανερῶς. 5 οὕτως οὖν οὔτε ἄλλος οὔτε ὁ φέρων εἰδήσει· χρὴ δὲ τὰς ῥαφὰς τῶν ὑποδημάτων ὡς ἀδηλοτάτας ποιεῖν.

6 Εἰ Ἔφεσον δ’ εἰσεκομίσθη γράμματα τρόπῳ τοιῷδε. ἄνθρωπος ἐπέμφθη ἐπιστολὴν ἔχων φύλλοις ἐγγεγραμμένην,​259 τὰ δὲ φύλλα ἐφ’ ἕλκει  p158 καταδεδεμένα ἦν ἐπὶ κνήμην. 7 εἰσενεχθείη δ’ ἂν γραφὴ καὶ ἐν τοῖς τῶν γυναικῶν ὠσὶν ἔχουσιν​260 ἀντ’ ἐνωτίων ἐλασμοὺς ἐνειλημένους λεπτοὺς μολιβδίνους.​261 8 ἐκομίσθη δὲ ἐπιστολὴ περὶ προδοσίας​262 εἰς στρατόπεδον ἀντικαθημένων πολεμίων​263 ὑπὸ τοῦ προδιδόντος ὧδε. τῶν ἐξιόντων ἱππέων ἐκ τῆς πόλεως εἰς προνομὴν τῶν πολεμίων ἑνὶ ἐγκατερράφη ὑπὸ τὰ πτερύγια τοῦ θώρακος βιβλίον· ᾧ​264 ἐντέταλτο, ἐάν τις ἐπιφάνεια τῶν πολεμίων γένηται, πεσεῖν ἀπὸ τοῦ ἵππου ὡς ἄκοντα καὶ ζωγρηθῆναι. καὶ γενομένου δ’ ἐν τῷ στρατοπέδῳ ἀποδοθῆναι​265 τὸ βυβλίον ᾧ ἔδει.​266 ὑπηρέτησεν δ’ ὁ​267 ἱππεὺς ἀδελφὸς ἀδελφῷ.​268 9 ἄλλος δὲ ἱππέα ἐκπέμπων εἰς τὴν ἡνίαν τοῦ χαλινοῦ βυβλίον ἐνέρραψεν.​269 ἐγένετο δὲ περὶ ἐπιστολὴν τοιόνδε. πόλεως γὰρ πολιορκουμένης ἐπεὶ παρῆλθεν ἔσω τῆς πόλεως ὁ κομίζων τὰς ἐπιστολὰς τῷ μὲν προδιδόντι καὶ τοῖς ἄλλοις οἷς ἔφερεν​270 οὐκ ἀποδίδωσιν, πρὸς δὲ τὸν ἄρχοντα τῆς πόλεως ἦλθεν μηνύων καὶ τὰς ἐπιστολὰς ἐδίδου. 9a ὁ δ’ ἀκούσας ἐκέλευεν ταύτας μὲν τὰς ἐπιστολὰς οἷς ἔφερεν​271 ἀποδοῦναι, τὰ​272 δὲ παρ’ ἐκείνων, εἰ ἀληθές τι μηνύει, παρ’ αὐτὸν ἐνεγκεῖν· καὶ ὁ μηνύων ταῦτα ἔπραξεν. ὁ δὲ ἄρχων λαβὼν τὰς ἐπιστολὰς καὶ ἀνακαλεσάμενος τοὺς ἀνθρώπους τὰ σημεῖά τε  p160 ἐδείκνυεν τῶν δακτυλίων, ἅπερ ὡμολόγουν αὑτῶν​273 εἶναι, καὶ λύων τὰ βιβλία ἐδήλου τὸ πρᾶγμα. 9b τεχνικῶς δὲ δοκεῖ φωρᾶσαι, ὅτι τὰς πεμπομένας παρὰ τοῦ ἀνθρώπου οὐκ ἀπέλαβεν·​274 ἦν γὰρ αὐτοῖς ἀρνηθῆναι καὶ φάσκειν ἐπιβουλεύεσθαι ὑπὸ τινος. τὰς δ’ ἀνταποστελλομένας λαβὼν ἀναντιλέκτως​275 ἤλεγξεν.

10 Κομίζεται δὲ καὶ ὧδε. κύστιν ἰσομεγέθη ληκύθῳ ὁπόσῃ ἂν βούλῃ​276 πρὸς τὸ πλῆθος τῶν γραφησομένων φυσήσαντα καὶ ἀποδήσαντα​277 σφόδρα ξηρᾶναι, ἔπειτα ἐπ’ αὐτῆς γράψαι ὅ τι ἂν βούλῃ​278 μέλανι κατακόλλῳ. 11 ξηρανθέντων δὲ τῶν γραμμάτων ἐξελεῖν​279 τὴν πνοὴν τῆς κύστιδος καὶ συμπιέσαντα​280 εἰς τὴν​281 λήκυθον ἐνθεῖναι· τὸ δὲ στόμα τῆς κύστιδος ὑπερεχέτω τοῦ στόματος​282 τῆς ληκύθου. 12 ἔπειτα φυσήσαντα τὴν κύστιν ἐν τῇ ληκύθῳ ἐνοῦσαν, ἵνα διευρυνθῇ​283 ὡς μάλιστα, καὶ​284 ἐλαίου ἐμπλήσαντα περιτεμεῖν τῆς κύστιδος τὸ ὑπερέχον τῆς ληκύθου καὶ προσαρμόσαι τῷ στόματι ὡς ἀδηλότατα, καὶ βύσαντα τὴν λήκυθον κομίζειν φανερῶς. διαφανές τε οὖν τὸ ἔλαιον ἔσται ἐν τῇ ληκύθῳ καὶ οὐδὲν ἄλλο φανεῖται ἐνόν. 13 ὅταν δὲ ἔλθῃ παρ’ ὃν δεῖ, ἐξεράσας τὸ ἔλαιον ἀναγνώσεται φυσήσας τὴν κύστιν· καὶ ἐκσπογγίσας καὶ κατὰ ταὐτὰ εἰς τὴν αὐτὴν γράψας ἀποστελλέτω. 14 ἤδη δέ τις​285 ἐν δέλτου​286 ξύλῳ  p162 γράψας κηρὸν ἐπέτηξεν​287 καὶ ἄλλα εἰς τὸν κηρὸν ἐνέγραψεν. εἶτα ὅταν ἔλθῃ παρ’ ὃν ἔδει,​288 ἐκκνήσας​289 τὸν κηρὸν καὶ ἀναγνοὺς γράψας πάλιν ὡσαύτως​290 ἐπέστειλεν. ἐνδέχεται​291 δὲ καὶ εἰς πυξίον γράψαντα μέλανι ὡς βελτίστῳ ἐᾶν ξηρανθῆναι, ἔπειτα λευκώσαντα ἀφανίζειν τὰ γράμματα. ὅταν οὖν ἀφίκηται παρὰ τὸν πεμπόμενον, λαβόντα εἰς ὕδωρ θεῖναι τὸ πυξίον· φανεῖται οὖν ἐν τῷ ὕδατι ἀκριβῶς ἅπαντα τὰ γεγραμμένα. 15 γράφοιτο δ’ ἂν καὶ εἰς πινάκιον ἡρωϊκὸν​292 ἅπερ ἂν βούλῃ.​293a ἔπειτα καταλευκῶσαι καὶ ξηράναντα γράψαι ἱππέα φωσφόρον ἢ ὅ τι ἂν βούλῃ,​293b ἔχοντα​294 ἱματισμὸν λευκὸν καὶ τὸν ἵππον λευκόν· εἰ δὲ μή, καὶ ἄλλῳ χρώματι, πλὴν μέλανος. ἔπειτα δοῦναί τινι ἀναθεῖναι ἐγγὺς τῆς πόλεως εἰς ὃ ἂν​295 τύχῃ ἱερὸν ὡς εὐξάμενος.​296 16 ὃν​297 δὲ δεῖ ἀναγνῶναι τὰ γεγραμμένα, χρὴ ἐλθόντα εἰς τὸ ἱερὸν καὶ γνόντα τὸ πινάκιον συσσήμῳ τινὶ προσυγκειμένῳ, ἀπενέγκαντα εἰς οἶκον θεῖναι εἰς ἔλαιον· πάντα οὖν τὰ γεγραμμένα φανεῖται.

Πασῶν δὲ ἀδηλοτάτη πέμψις, πραγματωδεστάτη​298 δὲ νῦν μοι ἡ​299 δι’ ἀγραμμάτων​300 ἐμφανισθήσεται· ἔστι δὲ τοιάδε. 17 ἀστράγαλον εὐμεγέθη τρυπῆσαι τρυπήματα​301 εἴκοσι καὶ τέτταρα, ἓξ εἰς ἑκάστην  p164 πλευρὰν τοῦ ἀστραγάλου· ἔστω δὲ τὰ τρυπήματα τοῦ ἀστραγάλου στοιχεῖα.​302a 18 διαμνημόνευε​302b δ’​303 ἀφ’ ἧς ἂν πλευρᾶς ἄρξῃ​304 τὸ ἄλφα καὶ τὰ ἐχόμενα ἅπερ ἐν ἑκάστῃ πλευρᾷ γέγραπται. μετὰ δὲ ταῦτα, ὅταν τινὰ θέλῃς ἐν αὐτοῖς τίθεσθαι λόγον, λίνον διείρειν, οἷον,​305 ἐὰν θέλῃς Αἰνείαν​306 δηλοῦν ἐν τῇ διέρσει​307 τοῦ λίνου ἀρξάμενος ἐκ τῆς πλευρᾶς τοῦ ἀστραγάλου ἐν ᾗ τὸ ἄλφα ἐστίν, δίειρον,​308 καὶ​309 παρελθὼν τὰ ἐχόμενα τούτου​310 παραγράμματα, ὅταν ἔλθῃς​311 εἰς πλευρὰν οὗ τὸ ἰῶτά​312 ἐστιν, δίειρον πάλιν, παρεὶς δὲ τούτου τὰ ἐχόμενα, ὅπου συμβαίνει τὸ νῦ​313 εἶναι, δίειρον​314 καὶ πάλιν παρεὶς τὰ​315 ἐχόμενα τούτου, ὅπου τὸ​316 εἶ ἐστιν,​317 δίειρον τὸ λίνον,​318 καὶ οὕτω τὰ ἐπίλοιπα τοῦ λόγου ἀντιγράφων ἔνειρε εἰς τὰ τρυπήματα, ὥσπερ ὃ ἄρτι ἐθέμεθα​319 ὄνομα. 19 ἔσται οὖν περὶ τὸν ἀστράγαλον ἀγαθὶς λίνου τετολοπευμένη,​320 δεήσει δὲ τὸν​302c ἀναγιγνώσκοντα​321 ἀναγράφεσθαι εἰς δέλτον τὰ δηλούμενα γράμματα ἐκ τῶν τρυπημάτων. ἀνάπαλιν δὲ γίγνεται ἡ ἔξερσις​322 τῇ  p166 ἐνέρσει.​323 διαφέρει δὲ οὐδὲν τὰ γράμματα ἀνάπαλιν γραφῆναι εἰς τὴν​324 δέλτον· οὐδὲν γὰρ ἧττον γνωσθήσεται. καταμαθεῖν δὲ πλεῖον​325 ἔργον ἐστὶν τὰ γεγραμμένα ἢ τὸ ἔργον αὐτὸ γενέσθαι. 20 εὐτρεπέστερον​326 δ’ ἂν τοῦτο γίγνοιτο ξύλου ὡς σπιθαμιαίου​327 τρυπηθέντος ὅσα γε​328 τὰ στοιχεῖα τῶν γραμμάτων· ἔπειτα ὡσαύτως ἐνείρειν τὸ λίνον εἰς τὰ τρυπήματα. ὅπου δ’ ἂν εἰς τὸ αὐτὸ τρύπημα συμβῇ δὶς ἐνείρεσθαι, ὥσπερ τὸ αὐτὸ γράμμα δὶς ἐφεξῆς γράφεσθαι, προπεριελίξαντα τὸ λίνον περὶ τὸ ξύλον ἐνείρειν. γίγνοιτο δ’ ἂν καὶ ὧδε. 21 ἀντὶ τοῦ ἀστραγάλου καὶ ξύλου ποιήσαντα​329 κύκλον ξύλινον λεᾶναι, καὶ τρῆσαι ἐφεξῆς κύκλῳ τὰ στοιχεῖα τῶν γραμμάτων τέτταρα καὶ εἴκοσι· ὑποψίας δ’ ἕνεκεν καὶ ἄλλα ἐν μέσῳ τοῦ κύκλου τρυπῆσαι, ἔπειτα οὕτω εἰς τὰ στοιχεῖα ἐφεξῆς ὄντα τὸ λίνον ἐνείρειν. 22 ὅταν δὲ δὶς τὸ αὐτὸ γράμμα συμβαίνῃ​330 γράφειν, ἐκ τῶν ἐν μέσῳ τρυπημάτων προενείραντα εἰς τὸ αὐτὸ γράμμα ἐνεῖραι· γράμμα​331 δὲ λέγω τὸ τρύπημα.

23 Ἤδη δέ τινες εἴς τι​332 βιβλίον γράψαντες ὡς λεπτότατον μακροὺς​333 στίχους καὶ λεπτὰ γράμματα, ἵν’ ὡς εὐογκοτάτη γένηται​334 ἡ ἐπιστολή, εἶτα ἐπὶ τῷ ὤμῳ τοῦ χιτῶνος ὑποθέντες καὶ ἀποπτύξαντες τοῦ χιτωνίσκου ἐπὶ τῷ ὤμῳ, ἀνύποπτος δὴ δοκεῖ  p168 εἶναι ἡ κομιδὴ τῆς ἐπιστολῆς ἐνδεδυκότος τινὸς τὸν χιτωνίσκον καὶ οὕτω φερομένου.

24 Μαρτύριον δὲ ὅτι τὰ εἰσπεμπόμενα μετὰ ἐπιβουλῆς χαλεπὸν φυλάξαι. οἱ γοῦν περὶ Ἴλιον​335 ἄνθρωποι καὶ ἐκ τοσούτου χρόνου καὶ οὕτω διατεταμένοι​336 οὔπω​337 δύναντα φυλάξαι μὴ εἰσελθεῖν αὐτοῖς τὰς Λοκρίδας· καίτοι τοσοῦτον αὐτοῖς ἐστιν ἡ σπουδὴ καὶ ἡ φυλακή. ἀλλ’ ὀλίγοι, προσέχοντες τῷ λαθεῖν, λανθάνουσιν ἀνὰ ἔτεα​338 πολλὰ εἰσάγοντες σώματα. 25 παρὰ δὲ τοῖς παλαιοτέροις καὶ τοιόνδε ποτὲ ἐτεχνάσθη. Ποτίδαιαν γὰρ θέλων προδοῦναι Τιμόξενος Ἀρταβάζῳ προσυνέθεντο ἀλλήλοις ὁ μὲν τῆς πόλεώς τι χωρίον, 26 ὁ δὲ τοῦ στρατοπέδου, εἰς ὅπερ ἐτόξευον πᾶν ὅ τι​339 ἤθελον ἀλλήλοις ἐμφανίσαι. ἐτεχνάζετο δὲ ὧδε·​340 τοῦ τοξεύματος περὶ τὰς γλυφίδας​341 ἑλίξαντες τὸ βιβλίον καὶ πτερώσαντες ἐτόξευον εἰς τὰ προσυγκείμενα χωρία. 27 ἐγένετο δὲ καταφανὴς ὁ Τιμόξενος προδιδοὺς τὴν Ποτίδαιαν· τοξεύων γὰρ ὁ Ἀρτάβαζος εἰς τὸ προσυγκείμενον, ἁμαρτὼν τοῦ χωρίου διὰ πνεῦμα καὶ φαύλην  p170 πτέρωσιν, βάλλει ἀνδρὸς Ποτιδαιάτου τὸν ὦμον, τὸν δὲ βληθέντα​342 περιέδραμεν ὄχλος, οἷα φιλεῖ γίγνεσθαι ἐν τῷ πολέμῳ· αὐτίκα δὲ τὸ τόξευμα λαβόντες ἔφερον ἐπὶ τοὺς στρατηγούς, καὶ οὕτως καταφανὴς ἐγένετο ἡ πρᾶξις. 28 Ἱστιαῖος δὲ βουλόμενος τῷ Ἀρισταγόρᾳ σημῆναι ἀποστῆναι,​343 ἄλλως μὲν οὐδαμῶς εἶχεν ἀσφαλῶς​344 δηλῶσαι, ἅτε φυλασσομένων τῶν ὁδῶν καὶ οὐκ εὔπορον ὃν​345 γράμματα λαθεῖν φέροντα, τῶν δὲ​346 δούλων τὸν πιστότατον ἀποξυρήσας ἔστιξεν καὶ ἐπέσχεν ἕως ἀνέφυσαν​347 αἱ τρίχες. 29 ὡς δὲ ἀνέφυσαν​348 τάχιστα, ἔπεμπεν εἰς Μίλητον, ἐπιστείλας τῷ ἐπεστιγμένῳ​349 ἄλλο μὲν οὐδέν, ἐπειδὰν δ’ ἀφίκηται εἰς Μίλητον πρὸς Ἀρισταγόραν, κελεύειν ξυρήσαντα κατιδεῖν εἰς τὴν κεφαλήν. τὰ δὲ στίγματα ἐσήμαινεν ἃ ἔδει​350 ποιεῖν.

30 Γράφειν δὲ καὶ ὧδε. προσυνθέμενον τὰ φωνήεντα γράμματα ἐν κεντήμασι τίθεσθαι, ὁπόστον δ’​351 ἂν τύχῃ ἕκαστον ὄν,​352 ἐν τοῖς γραφομένοις τοσαύτας στιγμὰς εἶναι. 31 οἷον τόδε·

 p172  καὶ τόδε ἄλλο· ἀντὶ τῶν φωνηέντων γραμμάτων τίθεσθαι ὅ τι δή.​355 καὶ τάδε· τὰ πεμπόμενα γράμματα εἴς τινα τόπον . . .​356 τῷ πεμπομένῳ δῆλον γίγνεσθαι ἐλθόντος τοῦ ἀνθρώπου εἰς τὴν πόλιν καὶ πωλοῦντός τι ἢ ὠνουμένου, ὅτι ἥκει αὐτῷ γράμματα καὶ κεῖται ἐν τῷ προρρηθέντι​357 τόπῳ. καὶ οὕτως οὔτε ὁ φέρων οἶδεν ὅτῳ ἠνέχθη οὔτε ὁ λαβὼν γνωστὸς ἔσται ὅτι ἔχει. πολλοὶ δὲ κατ’ Ἤπειρον κυσὶν ἐχρήσαντο ὧδε. 32 ἀπαγαγόντες δέσμιον​358 περιέθηκαν περὶ τὸν αὐχένα ἱμάντα, ἐν ᾧ ἐπιστολὴ ἐνέρραπτο.​359 εἶτα ἀφῆκαν νυκτὸς ἢ μέθ’ ἡμέραν πρὸς ὃν ἐξ ἀνάγκης ἔμελλεν ἥξειν ὅθεν ἀπήχθη. ἔστι δὲ τοῦτο καὶ​360 Θεσσαλόν.361

33 Χρὴ δὲ τὰς παραγιγνομένας εὐθὺς ἀνοίγειν δέλτους. Ἀστυάνακτι δὴ τυράννῳ Λαμψάκου πεμφθείσης ἐπιστολῆς ἐν ᾗ γεγραμμένα ἦν μηνύοντα τὴν ἐπιβουλὴν ἀφ’ ἧς ἀνῃρέθη, παρὰ τὸ μὴ εὐθὺς ἀνοῖξαι καὶ ἀναγνῶναι τὰ γεγραμμένα ἀλλὰ ἀμελήσαντος αὐτοῦ, πρὸς ἄλλοις δὲ γενομένου πρότερον, διεφθάρη, τὴν ἐπιστολὴν ἔχων περὶ τοὺς δακτύλους. 34 διὰ τὴν αὐτὴν αἰτίαν καὶ ἐν Θήβαις ἡ Καδμεία κατελήφθη, τῆς τε Λέσβου ἐν Μυτιλήνῃ παραπλήσια τούτοις ἐπράχθη.

 p174  35 Γλοῦς δὲ βασιλέως ναύαρχος παρὰ βασιλέα ἀναβάς, ἐπεὶ οὐχ οἷόν τε ἦν ὑπομνήματα ἐν βιβλίῳ ἔχοντα εἰσιέναι παρὰ βασιλέα (ἦν δὲ αὐτῷ περὶ πολλῶν τε καὶ μεγάλων διαμνημονευτέον), ἐγράψατο εἰς τὰ διαστήματα τῆς χειρὸς τῶν δακτύλων περὶ ὧν ῥητέον ἦν αὐτῷ.

Περὶ τὴν τῶν τοιούτων ἐπιμέλειαν τῷ πυλωρῷ πονητέον,​362 ὡς ἂν μηδὲν​363 λανθάνῃ​364 εἰς τὴν πόλιν εἰσφερόμενον μήτε ὅπλον μήτε γράμματα.

Critical Notes:

1 Added by Hercher.

2 Casaubon (C?): προκατασκεύαζε AB.

3 Oldfather: καὶ εἰ A καὶ ἢ B: καὶ δὴ R. Schöne.

4 Casaubon: ἡχρεία M.

5 Herm. Schöne: με AB (μοι B in margin).

6 Hertlein: περιοδιῶν M.

7 Meier: προκαθημένων M.

8 Added by Meier.

9 Köchly and Rüstow add ἢ after στρατηγόν.

10 R. Schöne: καὶ M.

11 Added by Casaubon.

12 Casaubon: εἴτε οἱ ABC.

13 Orelli: ἐὰν AB.

14 Sauppe: ὅτ’ ἂν M.

15 Casaubon: τό M.

16 R. Schöne: πάντα M.

17 Mor. Schmidt: ὅπουστῆαι M.

18 Meineke: μηδὲ M.

19 Behrendt: προειδότων M: προειδόντων R. Schöne.

20 R. Schöne suggests that μηδὲ belongs after ἐπιτήδειον: Herm. Schöne thinks of a lacuna. Ought not the clauses καὶ . . . νυκτός and οὐ . . . πράσσειν to appear in reverse order? (Oldfather).

21 Köchly and Rüstow: φυλάκων M.

22 Casaubon: φυλακὴν τῶν M.

23 Added by Köchly and Rüstow.

24 Herm. Schöne: ἅπα πάντας M.

25 Meier: περιοδεύουσιν M.

26 Casaubon: ἕκαστον M.

27 Hertlein: οὐδ’ ἅμα M.

28 Casaubon: προφύλαξιν M.

29 Sauppe: ὅτἄντι M.

30 Kirchhoff: προφυλάσσωσιν M.

31 Köchly and Rüstow: προελθόντων M.

32 ἄλλην καὶ added by Casaubon.

33 εἰσίν Hercher.

34 Mor. Haupt: προαισθάνεσθαι (space of 3‑4 letters) οὐ προσπήγαιον M.

35 Casaubon: κύνα M.

36 Casaubon: ἢ M.

37 Capps: space of 4‑5 letters in M.

38 Added by Haase.

39 Köchly and Rüstow: ἀυτῶν M.

40 Casaubon: ἄλλα M.

41 Added by Köchly and Rüstow thinking that it was in M.

42 Casaubon: τοῦ στοιχείου τοὺς M.

43 Herm. Schöne: ὅμαλον M.

44 Kirchhoff: ἔτι M.

45 Added by Capps.

46 Hertlein: βούλει M.

47 Casaubon: καταβαίνουσιν AB.

48 Hertlein: ἀπαλλήλων M.

49 Casaubon προτρέποι M (ABC).

50 Casaubon: τὴν ἔξω M: ἐν Κιτίῳ Köchly and Rüstow.

51 Casaubon: ἐπιβουλευομένοις M.

52 φυλακὰς Behrendt.

53 τοῖς ἐπὶ added by Köchly and Rüstow.

54a 54b 54c Added by Casaubon.

55 Köchly and Rüstow: ἢ ὁποτέρως M.

56 Kirchhoff: σημειωθῆ M.

57 Added by Meineke.

58 The lacuna determined by Herm. Schöne: πάντως suggested by R. Schöne.

59 Diels (Antike Technik2, 1920, 195.1): συμβάλλειν διαδοχῆ μερίδος M.

60 J. Afr.: προπελάσσεσθαι M.

61 Casaubon: ϊκανόσ M.

62 Capps: τῶν στρατηγῶν M.

63 The words παρὰ τοῦ στρατηγοῦ after σημεῖον in M seem to be a gloss (Oldfather).

64 Added by Meineke.

65 Hercher: δὲ M.

66 Orelli: πάντ’ M.

67 Added by Casaubon.

68 Hertlein: πόσον M.

69 Herm. Schöne (= δὴ ἂν): δ’ ἂν M.

70 Added by Köchly and Rüstow.

71 Herm. Schöne: αὐτοῦ M.

72 Casaubon: μὴ ἐξαυτομολήσῃ M: μὴ εξαυτομοληθῇ Herm. Schöne.

73 Köchly and Rüstow: μήθ’ ὑπὲρ M.

74 C: τε M.

75 Added by Lange.

76 Casaubon: γενομενησ M.

77 Köchly and Rüstow: ὧδε ἐλθόντες M.

78 Hertlein: ἀνέδειμαν M.

79 Hercher: εἶχεν τοῖσ ἐναντίοισ M.

80 Kirchhoff: ἀγγεῖον M.

81 Casaubon: καὶ M.

82 Casaubon: εκπορευταῖον M.

83 Added by Orelli.

84 Köchly and Rüstow: πράξεις . . . ωδε ξοισθήσεται ἐξαρχόντων M.

85 Köchly and Rüstow: γε M.

86 Köchly and Rüstow: συνελθοντεσ M.

87 Casaubon: πολεμίουσ M.

88 Added by Herm. Schöne.

89 Casaubon: κατακοψομενοί τε M.

90 Hertlein: προκινδυνεύοντεσ M.

91 Casaubon: κρύψαι ώσ M.

92 C (AB?): κονισθέντεσ M.

93 περὶ σ. suggested by R. Schöne: σ. παράδοσις by Herm. Schöne.

94 Casaubon: ἔθει M: ἔθη Hercher.

95 Added by R. Schöne after Haase.

96 Casaubon: εἰσἀγρὸν M.

97 Hertlein: διάλυσιν M.

98 Casaubon: εἰώθη M.

99 Casaubon: κορυφαίας M.

100 C?: βαγχίνως MAB.

101 Casaubon: πάλιν ἂν (space) ὑποπτεύσασ M.

102 Köchly and Rüstow: συνελθόντεσ M.

103 Casaubon: πλείονοσ M.

104 τοῖς Casaubon: τῷ suggested by R. Schöne.

105 Added by Hercher.

106 Köchly and Rüstow: μάλιστα ὡσ M.

107 Köchly and Rüstow: πορευόμενοσ M.

108 Casaubon: βιασμῶν M.

109 Added by Casaubon.

110 Casaubon: τὴν M.

111 Casaubon suggested τὸν προφύλακα, comparing § 19.

112 Casaubon: ἂν ἐρωτηθεὶσ M.

113 Hercher: ἀυτούσ, τοῦτο M.

114 Hercher: ἄγνωστον M.

115 Meineke: ἑαυτοῖς πρὸς συριγμὸν συνελέγοντο M.

116 Casaubon: ὁ M.

117 Casaubon: ἀνερωτῶν M.

118 Köchly and Rüstow: παρασυνθήματι M.

119 Added by R. Schöne.

120 Casaubon: ψῆφον M.

121 Hercher: ἄλλω M.

122 Herm. Schöne suggests λίθον after ἤ, comparing XXVI.6.

123 Added by Herm. Schöne.

124 Herm. Schöne: πρῶτον δὲ M.

125 Casaubon: παρασύνθημα M.

126 Casaubon: οτιοδειπνουοντοσ M.

127 Casaubon: ἢ M.

128 Casaubon: διπων M (with indication of corruption over π).

129 Orelli: δηλοισ M.

130 R. Schöne places a lacuna here for which he suggests τούτους οὕτω τετάχθαι.

131 Hercher: εἰς τὰ M.

132 R. Schöne places a lacuna here (space of three letters in M) in which he supposes that some prescription beginning χρὴ μὲν . . . to balance χρὴ δὲ stood.

133 Casaubon: τὰσ M.

134 Köchly and Rüstow: κεκακοπάθηκεν M.

135 Casaubon: ληφθὲν M.

136 R. Schöne: ἀποβαλεῖν ἢ τραυμάτων M.

137 Casaubon: ἀθυμεῖ M.

138 Casaubon: ἧ M.

139 Casaubon: ἢ M.

140 R. Schöne: αὐτῶν M.

141 Meineke: ἂν ἐγερθῇ M.

142 Herm. Schöne: ἕκαστον M.

143 Casaubon: ἀποδεκτων M.

144 Casaubon: ὑπεναντίοισ M.

145 Mor. Haupt: ἀλλὰ ἰδία λαμβάνοντα M.

146 Köchly and Rüstow: προϊδόντεσ M.

147 ταύτην Ταύτην M.

148 Meineke: φόβον M.

149 Added by Meineke.

150 Added by Köchly and Rüstow (εἶς Casaubon).

151 Meineke: ἀνταίρουσιν M.

152 περὶ πανείων or πανείων κατάπαυσις suggested by R. Schöne.

153 Casaubon: πελοπονήσιον M.

154 Added by Herm. Schöne.

155 C: καταπάνειν M.

156 Haase: δ’ M.

157 αἰσθήσονται Hunter.

158 Herm. Schöne: πανεῖον· ἔστω δὲ αἰσθήσονται πυρός M: ἔστω δὲ πυρός Hunter.

159 Köchly and Rüstow: ἐκκατόπτου M.

160 λέγειν τὸ ἰὴ ἰὴ παιῆον Herm. Schöne.

161 C: τὸν πλησίον M.

162 Meier: ἀντιπαιανίζουσιν M.

163 Hertlein: ὥστε M.

164 C: ησσοντισ M (with some unknown mark over σσ).

165 ἐστι M.

166 Herm. Schöne: ἀπροσδοκήτοις M.

167 ἐξαναστάντι Meier (cf. § 10).

168 Hertlein: ᾤετο ἂν M.

169 Hercher: ἀληθὲσ M.

170 Köchly and Rüstow: ἡγεμόνοσ M.

171 Casaubon: εὐλαβουμένου M (εὐλαβουμένοι B).

172 Casaubon: σιγῆ M.

173 Casaubon: ἀφεθέντα ἵππον M.

174 Capps (taking the supplement δῶρον ἀργυρίου λήψεσθαι from Eberhard): ἵππον διώκειν θορυβηθῆναι M.

175 Haase: ἀν ἄρα σοι προσέξωσιν M.

176 Köchly and Rüstow: ἄλλω M.

177 Added by Herm. Schöne.

178 R. Schöne: δὲ M.

179 Köchly and Rüstow: ἀυτῷ M.

180 Kirchhoff: νοστοσ M (with a mark of corruption over τ and a short space after the word).

181 Sauppe: ἀφιέντεσ M.

182 Köchly and Rüstow: ποτίσασ M.

183 Added by R. Schöne (after χρὴ Meier).

184 Meineke: ἅπαντασ M.

185 Boivin: αὐτῶν M, J. Afr.

186 ἓν καθ’ ἕν J. Afr.

187 Meier: λανθάνη M.

188 M, J. Afr.: defended by Mahlstedt.

189 Added by Hercher: πᾶν J. Afr.

190 Casaubon: ἐπισφασ (?) M: ἐπϊσφὰς AB.

191 εἰ δέ τι τούτων ἀναγκαίως δεήσει J. Afr.

192 J. Afr.: πάθη M.

193 Cf. note on III.5.

194 C: κομίζειν M.

195 Hercher placed a lacuna here, comparing J. Afr. προεξιόντος στρατεύματος.

196 Hercher: καὶ ἐὰν M.

197 ὅλον πρᾶγμα J. Afr.

198 B (second hand) C: μηθέντα M: ὀψίτερόν τι μηθένα ἔξω J. Afr.

199 ἂν J. Afr.

200 εξερευνήσῃ J. Afr.

201 Hercher: μήτε M, J. Afr.

202 κατ’ αὐτὰς J. Afr.

203 Gronov: ἡμέραι M.

204 Suggested by Herm. Schöne: τοιῶνδε ἐφ’ M.

205 Hercher: ἡσυχότατον M.

206 Added by Casaubon: R. Schöne suggests plausibly κατάξας τινὰ or μίαν (sc. ἅμαξαν).

207 παρασκευάσατο M.

208 Herm. Schöne: ἔτι ἐγγὺς M.

209 Casaubon: συναγαγόντα M.

210 Haase, Kirchhoff: ἵνα δὴ φυλάσσησθε M.

211 Casaubon: αντικρυφαιον ἐνίοις M.

212 Meineke conjectured here Ἀμφίπολις and for ἐπὶ πράξει either ἐπὶ Θρᾳξὶ or ἐν τοῖς ἐπὶ Θρᾴκης (see explanatory note).

213 Hunter places these words after συνεργοῖς.

214 Behrendt (λινέους J. Afr.): λιναῖοι M.

215 στολίδας J. Afr.

216 Defended by Mahlstedt: περικεφαλαίας J. Afr.

217 κιβωτίοις J. Afr.

218 This reading of M and J. Afr. is retained by Casaubon and Behrendt; it is generally changed to κατασκευασμένοις (or ‑αις).

219 Köchly and Rüstow: ϊστοῖσ M.

220 ἡμιυφαντιαίοις J. Afr.

221 ἀσπιδίσκια J. Afr.

222 Casaubon: ἀχύρεσ M.

223 Casaubon: απεω ω ενα M (with mark of corruption over second ω).

224 Schenkl: οἱ δὲ M.

225 ἐξ αὐτῆς ('forthwith') Eberhard, Mor. Schmidt.

226 Meineke: ἐξέλισσον M.

227 Meineke: ἕτερος M.

228 Added by Hercher (very uncertain).

229 Hercher: ἀνέτεμον M.

230 R. Schöne: γινόμενον M: καὶ ὡς φάλαγξ ἦν τὸ γινόμενον Meineke: ταῖς ἔξω φάλαγξι γενομένου Hug.

231 B (second hand) C: ὁπλισθέντας M.

232 Köchly and Rüstow, and Hercher from J. Afr.

233 ἐναντίων Casaubon: τῶν ἐ. Köchly and Rüstow (cf. J. Afr. τὰς πολέμου [for πολεμίων] οἰκίας).

234 Herm. Schöne: οἱ δὲ ἄλλοι M.

235 Oldfather: ὅπλα οισοιων M (with mark of corruption over ω): ὅπλα suspected by Hercher: οἰσύας Casaubon: οἴσυον R. Schöne: ὅπλα, πλῆθος οἰσύων Hunter.

236 Hertlein: ὁύτωσ M.

237 προσετίθεσαν Meineke.

238 Casaubon: συκινα M.

239 J. Afr. διασκέπτως M: δεῖ ἀσκέπτως Köchly and Rüstow.

240 J. Afr.: εἰδέναι ἀυτοῖσ M.

241 J. Afr.: εὐθυμουμένουσ M.

242 Added by Casaubon.

243 Schenkl: γένοιτο M.

244 Casaubon: συρακους M.

245 Added by Herm. Schöne.

246 Schenkl: δημοσία M (δημόσια generally).

247 Added by Casaubon.

248 Meineke: δράμα M.

249 δ’ ἐγέγραπτο Hertlein.

250 Added by Hug: γραμμάτων ἢ M. It would seem, however, that something more has fallen out.

251 ἔδει Hertlein.

252 Köchly and Rüstow: γράψασ M.

253 Herm. Schöne: δὲ ὅτε M.

254 Kirchhoff: ἐμφανῆ ὥσπερ ἐν βούλληº M.

255 Hercher placed a lacuna here.

256 Meineke: ἠλασμένον M.

257 Herm. Schöne (partly after Hercher): ἀποστείλας καὶ M (defended by Behrendt and Mahlstedt); ἀποστείλας καὶ J. Afr.: ἀντεπιστείλας Köchly and Rüstow.

258 Köchly and Rüstow: τε M, J. Afr.

259 Meineke: γεγραμμένην M.

260 Köchly and Rüstow: ἐχούσαις M.

261 Köchly and Rüstow: ἐνωτίων ἐνειλημένοις λεπτοῖς μολιβδίνοις M.

262 Casaubon: προσοδίας M.

263 Casaubon: ἀντικαθήμενον πολέμιον M.

264 Casaubon: ἐν ᾧ M.

265 Hercher suggested plausibly ἀπεδόθη.

266 Hertlein (Hercher?): ὡσ δεῖ M.

267 Capps: δὲ M.

268 Kirchhoff: ὑπηρετησ εν . . . ἀδελφὸν M.

269 Casaubon: ἐνέγραψεν M.

270 R. Schöne: καὶ προσέφερεν M (with mark of corruption over ο).

271 Casaubon: ἔφερον M.

272 sc. γράμματα (R. Schöne): τὰς Casaubon.

273 Köchly and Rüstow: αὐτὸν M.

274 Hertlein (οὐκ ἔλαβε Casaubon): ὅτι καὶ ἔλαβεν M.

275 Casaubon: ἂν ἀντιλεπτως M.

276 Casaubon (βούλῃ Lange): ὁπόσῃ ἀντιβούλει M: ὁπόσῃ ἀντιβολεῖ Eberhard: ὁπόσῃ ἂν βούλῃ Lange.

277 Köchly and Rüstow: φυσήσασ καὶ ἀποδήσασ M.

278 Meier: βούλει M.

279 Köchly and Rüstow: ἔξελε M.

280 Köchly and Rüstow: συμπιέσαντασ M.

281 Added by Hercher.

282 Köchly and Rüstow: τοῦ πωματοσ M.

283 Gronov: διερβυθῆ M.

284 Added by Köchly and Rüstow.

285 Casaubon: τινεσ M.

286 Hercher: δέλτω M: τῷ τῆς δέλτου ξύλῳ J. Afr.

287 Valckenaer: ἐπέθηκεν M: ἐπέτηξαν J. Afr.

288 Meier: παρὸν δεῖ M.

289 Köchly and Rüstow: ἐκκνίσασ M: ἐκκινήσας J. Afr.

290 ὤτὕς αως M.

291 Kirchhoff: λέγεται M.

292 ἀκήρωτον Hercher: ζωγραφικὸν Meier.

293a 293b Meier: βούλει M.

294 Suggested by Diels.

295 Meier: ἐὰν M.

296 Casaubon and Stahl: εὐξόμενοσ M: εὐξάμενον Meier.

297 Meineke: ὅσον M.

298 πραγματοδεστάτη M.

299 Added by Meineke.

300 Herm. Schöne: διὰ γραμμάτων M.

301 J. Afr.: not in M.

302a 302b 302c J. Afr.: not in M.

303 δ M: δὲ J. Afr.

304 ἄρξηται J. Afr.

305 Köchly and Rüstow: λινω διαιρεῖν ἐὰν M.

306 Haase (Αἰνέας: Αἰνέαν Hercher: Αἰνέαν also is possible — R. Schöne): εληδινη αλι M (with marks of corruption over the first η and the second ι).

307 Casaubon: διαιρέσει M.

308 Added by Williams.

309 Added by R. Schöne.

310 Hercher: τούτων M: τοῦ ἰῶτα J. Afr.: τοῦ ἄλφα Köchly and Rüstow.

311 J. Afr. (ἔλθης): ἔλθη M.

312 Orelli: ουτο τω τα M: οὗ τὸ ἰῶτα γράμμα J. Afr.

313 Williams (ν Orelli): τον ειναι M (with mark of corruption over ε).

314 Köchly and Rüstow from J. Afr. διήρον.

315 τὸν τὰ M.

316 Added by Köchly and Rüstow.

317 Haase: ἔνεστιν M.

318 R. Schöne thinks that directions for spelling the rest of the name are missing here, but the author may have stopped at this point after making the method clear.

319 Sauppe: ὥσπερ αρ τιαι μεθα M (with marks of corruption over the first ι and the second ε).

320 Herm. Schöne: πεμπομένη M.

321 Hercher: αναγινώσκοντα M.

322 Boivin, Köchly and Rüstow: ἐξίεσις M.

323 Casaubon: ἐνέρξει M.

324 Added by Hercher.

325 Orelli: πλεῖστον M.

326 Hercher: εὐπρεπέστερον M.

327 C: σπιηαμαίου M.

328 Casaubon: ὅσατε M.

329 Hertlein: ποιήσασ M.

330 Meier: συμβαίνει M.

331 Hercher: γράμματα M.

332 Köchly and Rüstow: τὸ M: εἰς βιβλίον J. Afr.

333 μικροὺς one MS. of J. Afr. and Birt.

334 J. Afr.: γίνηται M.

335 M has a space of four letters after this word.

336 Hertlein: διατεταγμένοι M.

337 Casaubon: ὅυτω M.

338 Orelli: ανετεα M (with sign of corruption over the first ε).

339 Herm. Schöne: ὅ τι ἄντι M.

340 Herm. Schöne: αζετο δὲ τοῦ M (with mark of corruption over the first ε).

341 Casaubon: πύλασ γλυφὰσ M.

342 Hercher (from Herodotus): προβληθέντα M.

343 Added by Casaubon from Herodotus.

344 ἀσφαλῷ M.

345 Added by Valckenaer.

346 Added by Köchly and Rüstow.

347 Meier: ἂν ἔφυσαν M.

348 These three words added by Hercher from Herodotus.

349 Casaubon: ἐπιστιγένω M.

350 Meineke: δεῖ M.

351 Added by Hercher.

352 Casaubon: ὃν M.

353 Herm. Schöne: καλόσ M (cf. Introduction, p6): κακῶς Diels and Fischer.

354 In M only the consonants are given; Casaubon added the dots for the vowels. In this scheme the vowels from α to ω would bear the numbers one to seven. In English the correspondences will necessarily vary somewhat because of the different number and order.

355 Haase: τί δαὶ M.

356 R. Schöne sets a lacuna here, suggesting the following: τῷ πεμπομένῳ γνωστὸν ὑπ’ ἀνθρώπου κατατίθεσθαι γνωστοῦ καὶ αὐτοῦ, τῷ δὲ πεμπομένῳ δῆλον κτλ. The translation follows what seems most plausible in the suggestion, i.e., . . . ὑπ’ ἀνθρώπου γνωστοῦ τῷ πεμπομένῳ δῆλον. Other (briefer) supplements require emendation as well.

357 Casaubon: πορρηθέντι M.

358 Casaubon: δεσμὸν M.

359 Köchly and Rüstow: ἐγέγραπτο M.

360 Added by Köchly and Rüstow.

361 J. Afr. (Θετταλόν): Θεσσαλονικόν M.

362 Herm. Schöne: ποιητέον M.

363 μηθὲν M.

364 L. Dindorf: λανθάνηται M.

◂ previous						next ▸
Images with borders lead to more information. The thicker the border, the more information. (Details here.)
ΑΝΩ:		Αἰνείας ὁ Τακτικός	Ἀρχαία Στρατιωτική Ἱστορία	Στρατιωτικὴ Ἱστορία	Εἴσοδος
			Κλασικά Κείμενα	ΛακουσΚούρτιος
A page or image on this site is in the public domain ONLY if its URL has a total of one *asterisk. If the URL has two **asterisks, the item is copyright someone else, and used by permission or fair use. If the URL has none the item is © Bill Thayer. See my copyright page for details and contact information.