ΟΝΑΣΑΝΔΡΟΥ
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ

 p462  XXIII. [Περὶ τοῦ ἐν τῶν καιρῷ αὐτῷ τῆς μάχης ἐκφωνεῖν χαρμόσυνα τοῖς ὑπηκόοις· εἰ καὶ​1 ψευδῆ, ὅμως συμφέρει]​2

1 Καὶ δή ποτε παριππαζόμενος ἐμβοησάτω τοῖς​3 φίλοις, εἰ μὲν ἐπὶ τοῦ δεξιοῦ τύχοι​4 κέρως ὤν,​5 "νικῶσιν ἄνδρες​6 οἱ ἐπὶ τοῦ λαιοῦ τὸ δεξιὸν κέρας τῶν πολεμίων," εἰ δ’ ἐπὶ τοῦ​7 λαιοῦ, νικᾶν λεγέτω τὸ φίλιον δεξιόν, ἐάν τε καὶ​8 κατ’ ἀλήθειαν ᾖ τοῦτο γινόμενον​9 ἐάν​10 τε μή· καὶ γὰρ δὴ​11 τὸ ψεῦδος ἀναγκαῖον εἰπεῖν, ὅπου "μέγα νεῖκος​12 ὄρωρεν·"​13 οἷον βοῆσαι πάλιν αὖ μακρὰν ἀποστατοῦντος τοῦ​14 τῶν πολεμίων ἡγεμόνος ἢ ἐπὶ θατέρου κέρως ὄντος ἢ τὰ μέσα​15 συνέχοντος τῆς φάλαγγος, "τέθνηκεν ὁ τῶν πολεμίων στρατηγὸς" ἢ "βασιλεύς," ἢ ὅστις ἄν ποτε ᾖ.​16 2 καὶ ταῦτα χρὴ βοᾶν οὕτως, ὥσθ’ ἅμα​17 καὶ τοὺς πολεμίους κατακούειν· οἵ τε γὰρ φίλιοι​18 τοὺς σφετέρους ἀκούοντες ἐπικυδεστέρους ἀναθαρροῦσι καὶ διπλάσιοι γίγνονται​19 ταῖς προυθμίαις, οἵ τε ἐχθροὶ τὰ σφῶν αὐτῶν ἐλαττώματα πυνθανόμενοι συγκαταπίπτουσι ταῖς διανοίαις, ὥστ’ ἔστιν ὅτε καὶ εἰς φυγὴν ἅμα τῷ δέξασθαι τοιαύτην φήμην ὁρμᾶν.​20 3 οὕτως πολλάκις συνήνεγκεν καὶ  p464 τοὺς φιλίους​21 ἅμα τοῖς πολεμίοις ἐξαπατῆσαι, τοῖς μὲν τὰ κρείττω, τοῖς δὲ τὰ χείρω ψευδόμενον.

XXIV. [Περὶ τοῦ οἰκείους​22a πρὸς οἰκείους​22b καὶ γνωρίμους πρὸς γνωρίμους τάττειν]​23

Φρονίμου δὲ στρατηγοῦ καὶ τὸ τάττειν ἀδελφοὺς παρ’ ἀδελφοῖς, φίλους παρὰ φίλοις,​24 ἐραστὰς παρὰ παιδικοῖς·​25 ὅταν γὰρ ᾖ τὸ κινδυνεῦον τὸ πλησίον​26 προσφιλέστερον, ἀνάγκη τὸν ἀγαπῶντα φιλοκινδυνότερον ὑπὲρ​27 τοῦ πέλας ἀγωνίζεσθαι· καὶ δή τις αἰδούμενος μὴ ἀποδοῦναι χάριν ὧν εὖ πέπονθεν αἰσχύνεται καταλιπὼν τὸν εὐεργετήσαντα​28 πρῶτος αὐτὸς ἄρξαι​29 φυγῆς.

XXV. [Περὶ τοῦ μὴ δι’ ἑαυτοῦ διδόναι τὸν στρατηγὸν​30 τὰ σημεῖα εἴτε τῆς συμβολῆς εἴτε ἄλλης​31 τινὸς πράξεως, ἀλλὰ διὰ τῶν ἡγεμόνων]​32

1 Πᾶν δὲ παράγγελμα καὶ σύνθημα καὶ παρασύνθημα διδότω διὰ τῶν ἡγεμόνων· ἐπιόντα γὰρ κηρύττειν ἅπασιν ἰδιώτου καὶ ἀπείρου κομιδῇ καθέστηκεν, καὶ χρόνος ἐν τῷ παραγγέλλειν ἀναλίσκεται, καὶ θόρυβος ὁμοῦ πάντων​33 ἀλλήλους ἐρωτώντων·​34 εἶθ’ ὁ μὲν προσέθηκέ τι πλεῖον​35 ὧν ὁ στρατηγὸς εἶπεν, ὁ δ’ ἀφείλετο τοῦ ῥηθέντος  p466 παρὰ τὴν ἄγνοιαν. 2 δεῖ​36 δὲ τοῖς πρώτοις ἡγεμόσιν εἰπεῖν, ἐκείνους δὲ ἀπαγγεῖλαι τοῖς μετ’ αὐτούς, εἶτα τούτους τοῖς κατόπιν,​37 εἶθ’ ἑξῆς ἄχρι τῶν τελευταίων, τοὺς πρώτους τοῖς​38 ὑπὸ πόδα​39 σημαίνοντας· οὕτως γὰρ ἐν τάχει καὶ μετὰ κόσμου καὶ μέθ’ ἡσυχίας εἴσονται, παραπλησίου​40 τοῦ παραγγέλματος τοῖς φρυκτωροῦσι γιγνομένου·​41 3 καὶ γὰρ ἐκείνων, ὅταν ὁ πρῶτος ἄρῃ τὸν φρυκτόν, ὁ δεύτερος τῷ​42 μετ’ αὐτὸν ἐπύρσευσεν, εἶθ’ ὁ τρίτος τῷ τετάρτῳ, καὶ τέταρτος πέμπτῳ,​43 καὶ πέμπτος ἕκτῳ​44 καὶ καθ’ ἕνα πάντες​45 ἀλλήλοις, ὥστ’ ἐν ὄξει διὰ μήκους σταδίων τὸ σημανθὲν ὑπὸ τοῦ πρώτου πάντας ἐπιγνῶναι.

XXVI. [Περὶ τοῦ μὴ μόνον συνθήματα, ἀλλὰ καὶ παρασυνθήματα​46 διδόναι]​47

1 Τὸ δὲ παρασύνθημα μὴ διὰ φωνῆς λεγέσθω, ἀλλὰ διὰ σώματος γινέσθω, ἢ νεύματι​48 χειρὸς ἢ ὅπλων​49 συγκρούσει ἢ ἐγκλίσει δορατίου ἢ παραφορᾷ ξίφους, ἵνα μὴ μόνον γενομένης ποτὲ ταραχῆς​50 πιστεύσωσι τῷ λεγομένῳ συνθήματι — τοῦτο γὰρ δύνανται καὶ πολέμιοι καταλαβέσθαι πολλάκις ἀκούοντες —, ἀλλὰ καὶ τῷ παρασυνθήματι.​51 2 χρησιμώτατον δέ που τοῦτο καὶ πρὸς τὰς ἑτερογλώσσους συμμαχίας τῶν ἐθνῶν· οὔτε γὰρ λέγειν οὔτε ξυνιέναι δυνάμενοι​52 φωνῆς ἀλλοτρίας αὐτῷ τῷ παρασυνθήματι  p468 κρίνουσι τό τε φίλιον καὶ τὸ​53 πολέμιον. διδόσθω δὲ ταῦτα, κἂν μὴ μάχεσθαι μέλλωσιν,​54 ἐν ταῖς παρεμβολαῖς πρὸς τὰς ἀδήλους ταραχάς.

XXVII. [Περὶ τοῦ μὴ λύειν τὰς τάξεις μήτε ἐν ταῖς διατάξεσι μήτε ἐν ταῖς ὑποχωρήσεσι]​55

Παραγγελλέτω δὲ καὶ τὰς ὑποχωρήσεις ἐν τάξει ποιεῖσθαι καὶ τὰς​56 διώξεις, ἵνα ἧττόν τε σφαλλόμενοι βλάπτωνται​57 μὴ κατ’ ἄνδρα σποράδες ἐν ταῖς φυγαῖς ὑποπίπτοντες τοῖς πολεμίοις, πλέονά τε​58 κατορθοῦντες βλάπτωσι κατὰ τάξεις καὶ λόχους ἰσχυρότεροι τοῖς φεύγουσιν ἐπιφαινόμενοι, πρὸς δὲ καὶ ἀσφαλέστεροι· πολλάκις γὰρ ἀτάκτως​59 ἐπιφερομένους οἱ πολέμιοι θεασάμενοι συμφρονήσαντες αὖθις ἐκ μεταβολῆς αὐτῶν καταστάντες εἰς τάξιν παλίντροπον​60 ἐποιήσαντο τὴν δίωξιν· ὅλως δὲ μηδέν σφισιν ἄμεινον εἶναι λεγέτω​61 τοῦ μένειν ἐν τάξει μηδ’ ἐπισφαλέστερον τοῦ λύειν.

XXVIII. [Περὶ τοῦ​62 δι’ ἐπιμελείας ἔχειν τὸν​63 στρατηγὸν λαμπρὸν ἐκτάττειν τὸ στράτευμα]​64

Μεμελημένον δ’ ἔστω τῷ στρατηγῷ​65 λαμπρὸν ἐκτάττειν τὸ στράτευμα τοῖς ὅπλοις, ῥᾴδια​66 δ’ ἡ  p470 φροντὶς αὕτη παρακαλέσαντι τὰ ξίφη θήγειν καὶ τὰς κόρυθας καὶ τοὺς θώρακας σμήχειν· δεινότεροι γὰρ οἱ ἐπιόντες φαίνονται λόχοι​67 τοῖς τῶν ὅπλων αἰθύγμασι,​68 καὶ πολλὰ τὰ δι’ ὄψεως δείματα​69 προεμπίπτοντα​70 ταῖς ψυχαῖς ταράττει​71 τὸ ἀντιπόλεμον.

XXIX. [Περὶ τοῦ ἐν τῷ καιρῷ τῆς συμβολῆς ἀλαλάζειν]​72

1 Ἐπαγέτω δὲ τὸ στράτευμα καὶ σὺν​73 ἀλαλαγμῷ,​74 ποτὲ δὲ καὶ σὺν δρόμῳ· καὶ γὰρ ὄψις​75 καὶ βοὴ καὶ πάταγος​76 ὅπλων ἐξίστησι τὰς τῶν ἐναντίων διανοίας. 2 ἀνατεινόντων δὲ κατὰ τὰς ἐφόδους ἀθρόοι, πρὶν εἰς χεῖρας ἐλθεῖν, ὑπὲρ​77 τὰς κεφαλὰς μετέωρα τὰ ξίφη πρὸς​78 τὸν ἥλιον θαμὰ παρεγκλίνοντες·​79 ἐσμηγμέναι γὰρ αἰχμαὶ καὶ λαμπρὰ ξίφη καὶ ἐπάλληλα​80 παραμαρμαίροντα πρὸς ἀνταύγειαν ἡλίου δεινὴν ἀστραπὴν πολέμου προεκπέμπει·​81 καὶ ταυτὶ​82 μὲν εἰ γίγνοιτο​83 καὶ παρὰ τοῖς πολεμίοις, ἀντικαταπλήττειν ἀναγκαῖον, εἰ δὲ μή, προεκπλήττειν.

3 Ἐνίοτε δέ​84 ποτε χρήσιμον ἐν καιρῷ μὴ φθάνειν ἐκτάττοντα τὴν δύναμιν, ἀλλὰ τέως ἐντὸς​85 τοῦ χάρακος κατέχειν, ἄχρι​86 ἂν κατοπτεύσῃ τὴν τῶν  p472 πολεμίων παράταξιν, ὁποῖα τίς ἐστι καὶ ὡς τέτακται​87 καὶ ἐφ’ οἵων ἵσταται χωρίων.

XXX. [Ὅτι δεῖ τὸν στρατηγὸν πρὸ τοῦ πολέμου συλλογίζεσθαι, τίς ὀφείλει​88 ὑπαντῆσαι κατὰ τὴν συμβολὴν τῷ δεῖνι καὶ τίς τῷ ἄλλῳ​89 καὶ οὕτως καθεξῆς ἐξετάζειν​90 τοὺς ἰδίους ἄρχοντας​91 πρὸς τοὺς τῶν ἐναντίων]​92

Εἶτά που τότε​93 συλλογισάμενον, τίνας τίσιν​94 ἀντιτάττειν χρὴ καὶ τίνα τρόπον, ὥσπερ​95 ἀγαθὸν ἰατρὸν προκατανοήσαντα​96 νόσον σώματος ἀντεπάγειν τὰ ἀλεξήματα καὶ τὴν δύναμιν ἐκτάττειν, ὡς ἂν ἄριστ’ αὐτῷ δόξαι​97 συμφέρειν· ἀναγκάζονται γὰρ οἱ στρατηγοὶ πολλάκις καὶ​98 πρὸς τοὺς ὁπλισμοὺς τῶν ἐναντίων καὶ πρὸς τὰ ἔθνη καὶ πρὸς τὰ ἤθη​99 τὰ ἰδία στρατεύματα κοσμεῖν καὶ παρατάττειν.

XXXI. [Περὶ τοῦ, ἐὰν οἱ ἐναντίοι προτερεύωσι​100 τῷ ἱππικῷ, ἐκλέγεσθαι στενοὺς τόπους]​101

1 Ἱπποκρατούντων δὲ τῶν πολεμίων, ἐὰν ᾖ δυνατόν, ἐπιλεγέσθω​102 χωρία τραχέα καὶ στενὰ καὶ παρ’ ὄρη, ἃ​103 ἥκιστα ἱππάσιμα, ἢ φυγομαχείτω  p474 κατὰ δύναμιν, ἕως ἂν ἐπιτηδείους εὕρῃ τόπους καὶ τοῖς οἰκείοις ἁρμόζοντας πράγμασιν.​104 2 ἀπολελείφθων​105 δέ τινες καὶ ἐπὶ τοῦ χάρακος οἱ παραφυλάττοντες τὴν παρεμβολὴν στρατιῶται καὶ πρὸς τὴν τοὺς ἀποσκευῆς​106 φυλακήν, ἵνα μὴ κατανοήσας ὁ στρατηγὸς τῶν πολεμίων ἔρημον ὄντα πέμψῃ τοὺς ἁρπασομένους τὰ ἐν αὐτῷ καὶ καταληψομένους τὸ χωρίον.

---

The Loeb Editor's Notes:

1 ὑπακόοις· ὃ μὲν A.

2 Title om. F and no break indicated: in margin GH.

3 τὴν R.

4 τύχῃ v (τύχη GH).

5 ὦν F.

6 Köchly: ἄνδρες Ω.

7 λαιοῦ . . . ἐπὶ τοῦ om. R (A m2 with the note λείπει ἐν ἀντιγράφῳ).

8 κἄν (κάν F) τε καὶ Ω: ἐάν τε Köchly: κἄν τε Koraes.

9 κἄν τε . . . γιγνόμενον om. R.

10 κἄν GH.

11 FC: δεῖ PGHv(?).

12 νίκος FGH.

13 ὤρωρεν P (ὥρωρεν GH).

14 Om. R.

15 Köchly: κέρως ἢ ἐπὶ τὰ μέσα Ω: ἢ ἐπὶ τὰ μέσα ὄντος or ἢ τὰ μέσα ἔχοντος or ἢ τὰ μέσα συνέχοντος Koraes.

16 ἦν F.

17 F Saguntinus Camerarius: ὡς θαῦμα υ.

18 φίλοι R.

19 γίγνωνται PGH.

20 FC: ὁρᾶν GH (and probably P and "ceteri codd. ut vid.," though Köchly gives the obviously false reading ὁρμᾶν for them).

21 φίλους vGH.

22a 22b AENRGH: οἴκους P "et ceteri codd. ut vid."

23 Title om. F: in margin GH.

24 φιλίοις F.

25 FC: ἐραστὰς παρὰ παιδικοῖς om. PGH "ceteri codd. ut vid."

26 F: τοῦ πλησίον PGH "ceteri codd. ut vid.": πλησίον τὸ Köchly: τῷ πλησίον Koraes.

27 ὑπὸ F.

28 ENR Camerarius indicate a break here.

29 ἄρξασθαι vGH.

30 Schwebel: τοῦ στρατοῦ A Rigaltius H (G has lost all but στρα in binding) "alii codd.": τοῦ στρατηγοῦ ENR.

31 GH: εἴτε ἄλλης om. v (AP?).

32 ἡμετέρων GH (ἡμετέρ[ G). Title om. F and no break indicated: in margin GH.

33 πάντας F.

34 ἐρωτώντων ἀλλήλους vGH.

35 FGH: πλέον v.

36 εἰ F.

37 αὐτοὺς τούτοις κατὄπιν F.

38 τοὺς vGH.

39 ὑποπόδας F.

40 παραπλησίον GH: παραπλήσιον v: παρὰ τοῦ παραπλησίου R.

41 FGH: γινομένου v.

42 FP: τὸν vGH.

43 καὶ τέταρτος πέμπτῳ added by Koraes.

44 ὁ πέμπτος τῷ ἕκτῳ vGH.

45 FC: καθ’ ἓν (καθὲν G: καθἓν H) ἅπαντες vGH.

46 GHEN: περὶ συνθημάτων A "ceteri."

47 Title om. F without indication of break: in margin GH: before ἵνα μὴ AR.

48 M (conjecture): νεῦμα F: νεύματος PvGH.

49 ὅπλου R (well thought of by Köchly but certainly wrong).

50 γενομένου ποτὲ ταραχοῦ R.

51 F indicates a break here.

52 οὔτ’ ἐχόντων λέγειν οὔτε ξυνιέναι δυναμένων R.

53 Added by Köchly.

54 καὶ . . . μέλλουσιν vGH.

55 AGH: ὑποχωρήσεσιν v Köchly. Title om. F without indication of break: in margin GH.

56 Om. vGH.

57 βλάπτονται GH: βλαπτόμενοι σφάλλωνται (σφάλλονται P) P "ceteri codd. ut vid."

58 πλείονα δὲ vGH: πλείονά τέ Koraes.

59 ἀταράκτως F.

60 παλίστροφον GH Rigaltius "ceteri codd. ut vid."

61 λεγόντων vGH.

62 τοῦ μὴ δι’ PGH Rigaltius "ceteri codd. ut vid.": τοῦ δι’  AENM (by conjecture).

63 Om. A.

64 Title om. F: in margin GH.

65 FCP: τὸν στρατηγὸν GH Rigaltius "ceteri codd. ut vid."

66 ῥηϊδία R.

67 λόχοις R.

68 αἰθίγμασι F: ἐθύγμασιν GH.

69 δείγματα PGH Rigaltius "ceteri codd. ut vid."

70 προσεμπίπτοντα v (πρὸς ἐμ‑ GH).

71 παράττει P.

72 Title om. F without indication of break: in margin GH: before ἀνατεινόντων AR.

73 καὶ τὸ στράτευμα σὺν Köchly.

74 FENRGH: σϋναλαγμῷº Rigaltius "ceteri codd. ut vid."

75 ὄψεις R.

76 πάταγοι EN: πάγοι PGHA m2.

77 FGH: ὑπὸ P Rigaltius "ceteri codd. ut vid."

78 καὶ πρὸς vGH.

79 παρεκκλίνοντα vGH.

80 προσάλληλα vGH.

81 Köchly: προσεκπέμπει F: ἀντιπέμπει vGH.

82 ταυτῇ P: ταύτῃ v (ταύτη GH): ταῦτα Koraes.

83 γίγνοιντο PGH Rigaltius "alii codd. ut vid.": ἐγίγνοντο ENR.

84 FGH δή v: δεῖ ποτὲ τὲº χρήσιμον R.

85 FC: ἐγγὺς PGHA m2 "cet. codd. ut vid."

86 ἄχρις GH Köchly.

87 δὲ τέτακται K: διατέτακται Koraes.

88 φίλος R: ὠφείλει Rigaltius.

89 Köchly: τῶν ἄλλων Ω.

90 ἐξισάζειν H(?)M (G has lost the middle of the word in binding).

91 ἄρχοντα R.

92 Title om. F without indication of break: in margin GH (badly mutilated from trimmed margins in G).

93 FGH (ποῦ GH): τοῦ πότε PR: τοῦτο ποτὲ Chokier: περὶ τοῦ πότε EN.

94 FGH: τίνα στήσειν P Rigaltius and all Schwebel's MSS.: τίνας δὲ τίσιν Koraes.

95 ὥσπερ γὰρ vGH.

96 FGH: καταπρονοήσαντα ENPA m2 Rigaltius.

97 δόξῃ v (δόξη GH).

98 καὶ . . . παρατάττειν om. ENR Camerarius.

99 ἔθη vGH.

100 A: προτερεύουσι vG (προτερεύο[ H).

101 Title om. F: in margin G (mutilated) H.

102 εκλεγέσθω vGH.

103 Köchly: παρὄρη ἥκιστα F: παρόρια vGH.

104 τάγμασιν Köchly.

105 απολελείφθωσιν vGH.

106 παρασκευῆς vGH.

◂ previous						next ▸
Images with borders lead to more information. The thicker the border, the more information. (Details here.)
ΑΝΩ:		Onasander	Ἀρχαία Στρατιωτική Ἱστορία	Στρατιωτικὴ Ἱστορία	Εἴσοδος
			Κλασικά Κείμενα	ΛακουσΚούρτιος
A page or image on this site is in the public domain ONLY if its URL has a total of one *asterisk. If the URL has two **asterisks, the item is copyright someone else, and used by permission or fair use. If the URL has none the item is © Bill Thayer. See my copyright page for details and contact information.