ΟΝΑΣΑΝΔΡΟΥ
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ

 p474  XXXII. [Περὶ τοῦ μηδὲν παρακεκινδυνευμένον ποιεῖν τὸν στρατηγὸν]​1

1 Τοὺς μὲν​2 γὰρ ἢ τὰ ἰδία καθαιροῦντας​3 ἐρύματα στρατηγοὺς ἢ ποταμοὺς διαβαίνοντας ἢ κρημνοὺς καὶ βάραθρα κατόπιν ποιουμένους τῶν φιλίων,​4 ἵν’ ἢ μένοντες νικῶσιν ἢ βουληθέντες φεύγειν ἀπόλωνται, οὔτε πάμπαν ἐπαινεῖν οὔτε ψέγειν ἔχω. πᾶν γὰρ τὸ παρακεκινδυνευμένον μᾶλλον​5 τόλμης ἐστὶν ἢ γνώμης καὶ τῇ τύχῃ κεκοινώνηκε πλεῖον​6 ἢ τῇ κρίσει. 2 ὅπου γὰρ ἢ νικῶντα δεῖ κρατεῖν ἢ ἡττηθέντα τοῖς ὅλοις​7 ἐσφάλθαι, πῶς ἐνταῦθ’ ἄν τις ἢ​8 φρονήσει τὸ νικᾶν ἢ προαιρέσει τὸ​9 ἡττᾶσθαι μαρτυρήσειεν; 3 ἐγὼ δὲ στρατιώταις μὲν ἐκ στρατεύματος φιλοτόλμως​10 κινδυνεύειν ἐπιτρεπτέον​11 εἶναι νομίζω — καὶ γὰρ δρῶντές τι μεῖζον ὤνησαν καὶ παθόντες οὐθὲν τοσοῦτον ἐλύπησαν —, στρατεύματι δὲ παντὶ  p476 τὴν ἄδηλον ἐκκυβεύειν τύχην​12 οὐ δοκιμάζω. 4 μάλιστα δ’ ἁμαρτάνειν οὗτοί μοι δοκοῦσιν,​13 οἵ τινες ἐν μὲν τῷ​14 νικᾶν ὀλίγα λυπήσειν μέλλοντες τοὺς πολεμίους, ἐν δὲ τῶν ἡττᾶσθαι μεγάλα βλάψειν τοὺς φίλους ἀποχρῶνται τοιούτοις στρατηγήμασιν.

5 Εἰ δὲ πρόδηλος μέν σφισιν ὁ ὄλεθρος​15 εἴη, κἂν μὴ​16 παραβόλοις ἐγχειρήσωσι στρατηγίαις, πρόδηλος δὲ καὶ ἡ τῶν πολεμίων ἡττηθέντων ἀπώλεια, τότ’​17 οὐκ ἄν μοι δόξειεν ἁμαρτάνειν ἀποφράττων τὰς φυγὰς τῶν φιλίων·​18 ἄμεινον γὰρ ἐν τῶν τολμᾶν ἐπ’ ἀδήλῳ τῷ​19a τάχα μηδὲ πείσεσθαί τι δεινὸν ἅμα καὶ δρᾶσαι ζητεῖν, ἢ ἐπὶ προδήλῳ τῷ μηδὲν δρῶντας ἀπολέσθαι πάντας ἀτόλμως ἡσυχάζειν.​20 6 ὑποδεικνύτω​21 μέντοι μὴ μόνον ἐν τοῖς τοιούτοις χωρίοις, ὅπου κατ’ ἀλήθειαν οὐκ ἔστι σωτηρία τοῖς φεύγουσιν, ἀλλὰ καὶ ἐν παντὶ τόπῳ καὶ πάσῃ μάχῃ διδασκέτω διὰ πλειόνων, ὅτι τοῖς μὲν φεύγουσι πρόδηλος ὁ​19b ὄλεθρος, ὡς ἂν ἤδη μετ’ ἐξουσίας ἐπικειμένων​22 τῶν πολεμίων μηδενὸς ἔτι δυναμένου διακωλύειν τοὺς διώκοντας πᾶν​23 ὃ βούλονται​24 διαθεῖναι​25 τοὺς φεύγοντας, τοῖς δὲ μένουσιν​26 ἄδηλος ὁ θάνατος ἀμυνομένοις. 7 οἵ τινες γὰρ πεπεισμένοι τυγχάνουσιν ἐν ταῖς παρατάξεσιν,​27 ὡς φεύγοντες μὲν αἰσχρῶς ἀπολοῦνται, μένοντες δ’ εὐκλεῶς τεθνήξονται, καὶ χεῖρον’  p478 ἀεὶ​28 προσδοκῶσιν ἐκ τοῦ καταλιπεὶν τὴν τάξιν ἢ ἐκ τοῦ φυλάττειν, ἄριστοι κατὰ τοὺς κινδύνους ἄνδρες ἐξετάζονται. 8 διόπερ ἀγαθὸν μέν, εἰ πάντας οὕτως ἔχειν γνώμης πεῖσαι​29 στρατηγός, εἰ δὲ μή, ἀλλὰ μέντοι γ’​30 ὡς πλείστους· ἢ γὰρ παντελεῖς περιεποιήσατο​31 νίκας ἢ μικροῖς ἐλαττώμασι​32 περιέπεσε.33

9 Τῶν δ’ ἐκ προλήψεως καὶ πρὶν ἢ συμβαλεῖν ἐπινοουμένων στρατηγοῖς​34 αἱ παρ’ αὐτὸν τὸν τῆς μάχης καιρὸν ἐπινοίαι νίκης καὶ ἀντιστρατηγήσεις​35 ἔστιν ὅτε καὶ πλείους καὶ θαυμασιώτεραι​36 γίγνονται​37 τοῖς​38 τὴν στρατηγικὴν ἐμπειρίαν ἠσκηκόσιν, ἃς οὐκ ἔστιν ὑποσημῆναι​39 λόγῳ ἢ​40 προβουλεῦσαι. 10 ὥσπερ γὰρ οἱ κυβερνῆται πρὸς μὲν τὸν πλοῦν ἐκ λιμένων ἀνάγονται πάντα ἐξηρτυμένοι​41 τὰ κατὰ τὴν ναῦν, ἐπειδὰν δ’ ἐμπέσῃ χειμών, οὐχ ὁ βούλονται ποιοῦσιν, ἀλλ’ ὁ ἀναγκάζονται, πολλὰ καὶ​42 πρὸς τὸν ἀπὸ τῆς τύχης ἐπείγοντα​43 κίνδυνον εὐτόλμως παραβαλλόμενοι, καὶ οὐ τὴν ἀπὸ τῆς μελέτης εἰσφερόμενοι​44 μνήμην, ἀλλὰ​45 τὴν ἐκ τῶν καιρῶν βοήθειαν· οὕτως οἱ στρατηγοὶ τὴν μὲν δύναμιν​46 ἐκτάξουσιν, ὅπως σφίσι νομίζουσι συνοίσειν, ἐπειδὰν δ’ ὁ τοῦ πολέμου περιστῇ χειμὼν πολλὰ θραύων καὶ παραλλάττων​47 καὶ  p480 ποικίλας ἐπάγων περιστάσεις, ἡ τῶν ἀποβαινόντων​48 ἐν ὀφθαλμοῖς ὄψις ἐπιζητεῖ τὰς ἐκ τῶν καιρῶν ἐπινοίας, ἃς ἡ ἀνάγκη τῆς τύχης μᾶλλον ἢ​49 ἡ μνήμη τῆς ἐμπειρίας ὑποβάλλει.

XXXIII. [Περὶ τοῦ μὴ τὸν στρατηγὸν αὐτοχειρὶ πολεμεῖν]​50

1 Μαχέσθω δὲ ὁ στρατηγὸς αὐτὸς προμηθέστερον ἢ​51 τολμηρότερον, ἢ καὶ τὸ παράπαν ἀπεχέσθω τοῦ​52 τοῖς πολεμίοις εἰς χεῖρας ἰέναι· καὶ γὰρ εἰ κατὰ​53 τοὺς ἀγῶνας ἀνυπέρβλητον​54 ἀνδρίαν εἰσενέγκαιτο,​55 τοσοῦτον οὐδὲν ὠφελῆσαι δύναται στράτευμα μαχόμενος, ὅσον ἀποθανὼν βλάψαι· στρατηγοῦ γὰρ ἡ​56a γνώμη πλέον ἰσχύει τῆς​56b ῥώμης· σώματος μὲν γὰρ ἀνδρίᾳ δρᾶσαί τι​57 μετὰ καὶ στρατιώτης δύναται, γνώμης δὲ προμηθείᾳ βουλεῦσαί τι κρεῖττον​58 οὐκ ἄλλος. 2 ὅνπερ δ’ ἂν τρόπον, εἰ κυβερνήτης ἀφειμένος τῶν οἰάκων, ἃ δεῖ τοὺς ναύτας​59 ποιεῖν, αὐτὸς πράττοι, κινδυνεύειν ἂν συμβαίη τὸ σκάφος, τοῦτον, εἰ στρατηγὸς​60 ἀποστὰς τοῦ γνώμῃ τι βουλεύειν ἐπὶ τὰς τῶν στρατιωτῶν καταβαίνοι χρείας, ἡ τῶν ὅλων​61 ἀκυβέρνητος ἀμελεία τὴν ἀναγκαιοτέραν ἄπρακτον ποιήσει βοήθειαν. 3 ὅμοιον δὴ κρίνω τὸν​62 στρατηγὸν ἐμπαραβαλέσθαι​63 τῇ ἑαυτοῦ ψυχῇ64  p482 τῷ τῆς συμπάσης, εἰ πείσεταί τι, δυνάμεως ἀκηδεῖν· εἰ γάρ, ἐν ᾧ τοῦ σύμπαντος ἡ σωτηρία στρατεύματός ἐστιν, οὗτος οὐδὲν εἰ τεθνήξεται​65 πεφρόντικε, τὸ πᾶν αἱρεῖται συνδιαφθεῖραι, καὶ ὀρθῶς δ’​66 ἄν τις αἰτιάσαιτο τοῦτον ὡς ἄπρακτον στρατηγὸν μᾶλλον ἢ ἀνδρεῖον. 4 ὁ μὲν γὰρ πολλὰ γνώμῃ στρατηγήσας ἀρκεσθήσεται σεμνυνόμενος ἐπὶ ταῖς ἀπὸ ψυχῆς εὐπραγίας, ὅστις δ’ οὕτως ἀπειρόκαλός ἐστιν, ὥστ’ ἄν,​67 εἰ μὴ διὰ μάχης εἰ χεῖρας ἔλθοι τοῖς πολεμίοις,​68 οὐδὲν αὐτὸν ἄξιον εἰργᾶσθαι​69 νομίζειν, οὐκ ἀνδρεῖος, ἀλλὰ ἄλογος​70 καὶ τολμηρός ἐστιν.​71a 5 ὅθεν ἐπιφαίνειν​72 μὲν δεῖ​73 τῷ πλήθει τὸ φιλοκίνδυνον, ἵνα τὴν προθυμίαν ἐκκαλῆται​74 τῶν στρατιωτῶν, ἀγωνίζεσθαι δὲ ἀσφαλέστερον, καὶ τοῦ θανάτου μὲν καταφρονεῖν, εἴ τι πάσχοι τὸ στράτευμα, μηδ’ αὑτὸν​75 αἱρούμενον ζῆν, σωζομένου δὲ​76 καὶ​77 τὴν ἰδίαν φυλάττειν ψυχήν· ἤδη γὰρ ἐπικυδέστερα τὰ τῶν φιλίων​78 ὄντα ποτὲ στρατηγὸς ἀποθανὼν ἐμείωσεν· οἱ μὲν γὰρ πταίοντες ἐπανεθάρρησαν τὸ ἀντίπαλον ἀστρατήγητον ἰδόντες, οἱ δ’ εὐτυχοῦντες ἐδυσθύμησαν τὸν ἴδιον ἡγεμόνα ζητοῦντες.​71b 6 στρατηγοῦ δ’ ἔστι τὸ παριππάζεσθαι ταῖς τάξεσιν, ἐπιφαίνεσθαι τοῖς κινδυνεύουσιν, ἐπαινεῖν τοὺς ἀνδριζομένους, ἀπειλεῖν τοῖς ἀποδειλιῶσι, παρακαλεῖν τοὺς μέλλοντας, ἀναπληροῦν τὸ​79 ἐλλεῖπον, ἀντιμετάγειν εἰ δέοι λόχον, ἐπαμύνειν τοῖς  p484 κάμνουσι, προορᾶσθαι τὸν καιρόν, τὴν ὥραν, τὸ μέλλον.

XXXIV. [Περὶ τοῦ εὐεργετεῖν κατὰ τὸ μέτρον ἕνα ἕκαστον τῶν ἀνδραγαθούντων]​80

1 Ἀνακαλεσάμενος δ’ ἐκ τῆς μάχης πρῶτον μὲν ἀποδιδότω τοῖς θεοῖς θυσίας καὶ πομπάς,​81 αἷς ἐκ τοῦ καιροῦ χρῆσθαι​82 πάρεστι, τὰ νομιζόμενα χαριστήρια μετὰ τὴν τοῦ πολέμου παντελῆ νίκην ἐπαγγελλόμενος​83 ἀποδώσειν· ἔπειτα τοὺς μὲν ἀρίστους ἐν τοῖς κινδύνοις ἐξετασθέντας τιμάτω δωρεαῖς καὶ τιμαῖς, αἷς νόμος, τοὺς δὲ κακοὺς φανέντας κολαζέτω.​84 2 τιμαὶ δ’ ἔστωσαν μὲν καὶ αἱ κατὰ τὰ​85 πάτρια καὶ κατὰ​86 τὰ παρ’ ἑκάστοις νόμιμα· στρατηγικαὶ​87 δὲ αὗται· πανοπλίαι,​88 κόσμοι, λαφύρων δόσεις, πεντηκονταρχίαι, ἑκατονταρχίαι, λοχαγίαι, τάξεων​89 ἀφηγήσεις, καὶ αἱ​90 ἄλλαι αἱ​91 κατὰ νόμους παρ’ ἑκάστοις ἡγεμονίαι· τῶν​92 μὲν ἰδιωτῶν τοῖς ἀνδραγαθήσασιν αἱ ἥττους ἐξουσίαι, τῶν δὲ ἡγεμόνων τοῖς ἀριστεύσασιν​93 αἱ μείζους ἡγεμονίαι· αὗται γὰρ ἀμοιβαί τε​94 μεγαλόψυχοι τοῖς ἤδη τὸ γενναῖον εἰργασμένοις προτροπαί τε ἀναγκαῖαι τοῖς τῶν αὐτῶν ἐπιθυμοῦσιν.  p486 3 ὅπου δὲ τιμὴ μὲν ἀποδίδοται τοῖς ἀγαθοῖς, τιμωρία δ’ οὐ παραπέμπεται τῶν κακῶν, ἐνταῦθα καλὰς ἐλπίδας ἔχειν ἀνάγκη τὸ στρατόπεδον· οἱ​95 μὲν γὰρ ἐφοβήθησαν ἁμαρτάνειν, οἱ δὲ ἐφιλοτιμήθησαν ἀνδραγαθεῖν. 4 ἔνθα​96 μέντοι χρὴ καὶ νικῶντα μὴ κατ’ ἄνδρα μόνον ἀμοιβὰς ἐκτίνειν,​97 ἀλλὰ καὶ τῷ σύμπαντι στρατεύματι τῶν κινδύνων ἐπικαρπίαν​98 ἀποδιδόναι· τὰ γὰρ​99 τῶν πολεμίων ἐπιτρεπέτω τοῖς στρατιώταις διαρπάζειν,​100 εἰ​101 χάρακος ἢ ἀποσκευῆς ἢ φρουρίου κυριεύσειεν, ὁτὲ​102 δὲ καὶ πόλεως, εἰ μή τι μέλλοι περὶ αὐτῆς χρηστότερον βουλεύειν. 5 οὕτως γὰρ ἂν καὶ μάλιστα​103 μήπω τέλος εἰληφότος τοῦ πολέμου συνοίσοι​104 πρὸς τὰ μέλλοντα προθυμότερον ἐπὶ τὰς μάχας αὐτῶν ἐξιόντων, εἰ μὴ νομίζομεν τοὺς μὲν θηρευτικοὺς κύνας δελεάζειν ἀναγκαῖον εἶναι τοῖς κυνηγοῖς αἵματι θηρίων​105 καὶ τοῖς τοῦ συλληφθέντος ζῴου σπλάγχνοις, τοῖς δὲ νικῶσι στρατιώταις τὰ τῶν ἡττημένων​106 εἰς προτροπὴν​107 οὐ μάλα δή τι​108 συμφέρον ἀποδιδόναι.

---

The Loeb Editor's Notes:

1 Title om. FAENPR Saguntinus Camerarius: in margin GH: no break indicated FGH.

2 Om. GH.

3 μὲν ἄρηται δια καθαιροῦντας F.

4 φίλων vGH.

5 Added by Köchly.

6 πλέον vGH.

7 ὅπλοις R.

8 Köchly: πῶς ἐνταῦθά τις ἢ  F: πῶς ἐνταῦθα τῇ σῇ (τῆ σῆ GH) vGH: πῶς ἂν ἐνταῦθά τις ἢ Koraes: πῶς ἐνταῦθα τῷ νικᾶν τῇ φρονήσει K.

9 τοῦ F.

10 φιλοτίμως vGH.

11 ἐπιτραπτέον Rigaltius "ceteri codd. ut vid." A m2 GH.

12 τυχεῖν H.

13 Köchly: μάλιστα δ’ ἂν οὗτοί μοι δοκοῦσιν F: μάλιστα δ’ ἂν οὗτοί (οὕτοί G, οὗτοι H) μοι δοκοῦσιν ἁμαρτάνειν vGH.

14 τὸ F.

15 Köchly: σφισιν ὄλεθρος FC: σφισιν (σφίσιν G, σφῖσιν H) εἴη PGH Rigaltius "ceteri codd. ut vid."

16 ἄν μοι R.

17 ἀπώλειά ποτ’  F.

18 φίλων vGH.

19a 19b Om. vGH.

20 ἢ ἐπὶ . . . ἡσυχάζειν om. R Camerarius.

21 ὑποδείκνυτο R.

22 επικνειμένων R.

23 ἅπαν vGH.

24 FGH: βούλεται P Rigaltius "ceteri codd. ut vid."

25 διαθῆναι FH.

26 φεύγουσιν R.

27 πράξεσιν vGH.

28 Köchly: χείρονα ἀεὶ vGH: χεῖρον εἰ F.

29 πεῖσαι F: πείσει vGH.

30 Köchly (after Camerarius): ἐπεὶ τοῖς γ’  F: ἐπεί τοί γε (τοι γε G) vGH: εἰ δὲ μή, τούς γε πλείστους Koraes.

31 περιεποιήσαντο F (corr. by a later hand) vGH.

32 περιεποιήσαντο . . . ἐλαττώμασι om. R.

33 περιέπεσον vGH: περιέπεσεν Köchly: ἢ γὰρ . . . περιέπεσε om. Camerarius.

34 τοῖς στρατηγοῖς vGH.

35 Köchly: ἐπίνοια νῖκαι κἀντιστρατηγήσεις F: ἐπινοίαι καὶ ἀντιστρατηγήσεις vGH.

36 θαυμασιώτεροι vGH.

37 γίγνωνται GH.

38 τοῖς εὖ vGH.

39 ἐπισημᾶναι v: ἐπισημάναι GHA m2: ἐπισημῆνα (?) C.

40 Om. F which also marks a break after προβουλεῦσαι.

41 ἐξηρτήμενοι P: ἐξηρτημένοι GH Rigaltius "ceteri codd. ut vid."

42 πολλάκις C.

43 ἐπείγονται Rigaltius.

44 ἐπιφερόμενοι vGH.

45 ἀλλὰ καὶ vGH.

46 οἱ μὲν στρατηγοὶ τὴν δύναμιν F.

47 παραλάττων GH.

48 FC: ἀπομαινόντων GH: ἀπομενόντων P.

49 Om. ἡ F.

50 Title om. F: in margin GH.

51 ἢ μὴ vGH.

52 Om. R.

53 εἰ καὶ κατὰ vGH.

54 FGH: ὑπέρβλητον P Rigaltius "ceteri codd. ut vid."

55 εἰσηνέγκατο vGH.

56a 56b Om. vGH.

57 ἀνδρία ἀνδρᾶσαι τί F (ἀνδρείαι δρᾶσαι τὶ GH).

58 κρείττων Koraes.

59 FC: ταῖς ναύταις PGH Rigaltius "plerique codd." (Schwebel): om. ποιεῖν GH.

60 τοῦτο ποιεῖ στρατηγὸς·º εἰ vGH.

61 Köchly: ἢ τῶν ἀμεινόνων F: γὰρ τῶν ἀμεινόνων vGH: perhaps ἡ τῶν ἀμεινόνων can stand.

62 τὸ τὸν Koraes.

63 ἐκπαραβάλλεσθαι K: ἐκπαραβαλλέσθαι GH.

64 ψυχῇ (ψυχὴ corr. by marg. gloss misplaced at συμπάσης to ψυχῆ GH) τὸ τῆς vGH: ψυχῇ τοῦτο τῷ τῆς Köchly.

65 τοῦ σύμπαντος . . . τεθνήξεται om. ENPRV Camerarius.

66 Om. vGH.

67 ὥστε vGH.

68 FC: τῶν πολεμίων P Rigaltius Schwebel's MSS. GH.

69 εἴργασται P Rigaltius Schwebel's MSS.: ἥργασται GH: ἤργασται R.

70 Added by Köchly: καὶ del. Koraes.

71a 71b F indicates a break here.

72 ὑποφαίνειν vGH.

73 δὴ F.

74 ἐκκαλεῖται P Rigaltius "cet. codd. ut vid." GH.

75 Köchly: μηδὲ αὐτὸν (?) v: μηδεαυτὸν GH: μηδὲ αὐτὸν R: μηδ’ αὐτὸν F.

76 αἱ, ζεῖν σώζομεν οὐδὲ R.

77 FGH Saguntinus Camerarius: om. v.

78 φίλων vGH.

79 μέλλοντας ἀναπληροῦν τι RM (conjecture) Camerarius.

80 τὸν ἀνδραγαυθοῦντα GH. Title om. F without indication of break: at τῶν μὲν ἰδιωτῶν § 2 (or a little above GH) Ω: in margin GH.

81 πομπαῖς F.

82 C: χρηστὰ Ω.

83 ἐπαγγειλάμενος vGH.

84 F indicates a break here.

85 GEN: om. FvPH.

86 Köchly: καὶ τὰ παρ’  F: καὶ παρ’  Ω.

87 FENR: στρατηγικαῖς P Rigaltius GH"ceteri codd. ut vid."

88 ENR: πανοπλίας F: πανοπλίαις P Rigaltius GH "ceteri codd. ut vid."

89 λοχαγίαι τάξεων F: τάξεως vGH.

90 Om. vGH.

91 Del. von Rohden.

92 v indicates a break at this point (but not FGH).

93 FCEN: ἀριστεύουσι P: ‑σιν GH Rigaltius.

94 αἱ ἀμοιβαί τε καὶ vGH.

95 At this point GH indicate a break.

96 At this point F indicates a break: ἐνταῦθα vGH.

97 ἐκτείνειν vGH.

98 FGH: ἐπικαρδίαν P: ἐπὶ καρδίαν ENRV.

99 Om. vGH, reading ἐπιτρεπέτω δὲ.

100 ἁρπάζειν A m2.

101 ἢ  F.

102 Köchly: ὅτε GH: ὅτι P Rigaltius "alii codd.": ἔτι DERN.

103 βουλεύειν . . . μάλιστα om. F.

104 Koraes: συνοίσει Ω.

105 θηρίου vGH.

106 ἡττωμένων F.

107 προνομὴν vGH.

108 Om. vGH.

◂ previous						next ▸
Images with borders lead to more information. The thicker the border, the more information. (Details here.)
ΑΝΩ:		Onasander	Ἀρχαία Στρατιωτική Ἱστορία	Στρατιωτικὴ Ἱστορία	Εἴσοδος
			Κλασικά Κείμενα	ΛακουσΚούρτιος
A page or image on this site is in the public domain ONLY if its URL has a total of one *asterisk. If the URL has two **asterisks, the item is copyright someone else, and used by permission or fair use. If the URL has none the item is © Bill Thayer. See my copyright page for details and contact information.