Julii Obsequentis
Prodigiorum
Libellus

Parens conditorque Urbis Romulus, quum jam Fidenas oppidum cepisset, coloniamque Romanorum fecisset, guttae sanguinis e coelo magna omnium admiratione ceciderunt. Statim pestis Urbem invasit, quae hominibus absque ulla aegrotatione mortem inferret subitam; sterilitas quoque agrorum et frumentorum omnium, praecipue tamen annonae summa inopia sequuta est. In quae mala posteaquam Laurentes incidissent, omnino visum est, Tatii et legatorum caede violato jure gentium, utrique civitati iram numinis expiandam esse. Quare, deditis caedis auctoribus et ab utrisque supplicio affectis, ab iis malis manifeste se receperunt. Romulus expiationibus civitates expurgavit, quas longo deinceps tempore ad portam Ferentinam observatas, memoriae traditum est. Verum editis jam immortalibus operibus, quum ad Capream paludem  p8 concionem ad milites haberet, subita coorta tempestas cum magno fragore, tonitribusque, tam denso regem operuit nimbo, ut conspectum ejus concioni abstulerit, nec deinceps unquam in terris apparuerit. Romani autem milites a Julio Proculo edocti, ad deos regem raptum esse, divinos statim illi honores exhibuerunt.

Annum jam octavum regnante Numa, morbus pestifer Italiam occupans, Romam quoque invasit; moerentibus vero cunctis, peltam aeneam e coelo in Numae manus decidisse, memoriae proditum est; quae in Urbis salutem a superis missa credebatur. Ad cujus figuram quum Numae instinctu undecim a Veturio Mamurio insigni artifice fabricatae essent, Salii Martis sacerdotes ad earum custodiam a rege instituti sunt.

In monte Albano lapidibus pluit, quod quum credi vix posset, missis ad id visendum prodigium, in conspectu haud aliter, quam quum grandinem venti glomeratam in terras agunt, crebri cecidere de coelo lapides. Vox ex summi cacuminis luco audita est, quae monebat, ut patrio ritu sacra Albani facerent. Novemdiale igitur sacrum  p10 publice susceptum est, et solemne mansit, ut quandocunque idem prodigium nuntiaretur, feriae per novem dies agerentur. Haud ita multo post gravi pestilentia laboratum est. Hostilius dum Numam sacrificiis imitatur, Jovi litare non potuit, sed fulmine ictus, cum regia conflagravit.

Lucumo Graeci Demarati filius, ac Aruntis frater, generosus adolescens, quum parente apud Tarquinios defuncto, divenditis bonis omnibus Romam migraret, Janiculoque jam appropinquaret, in carpento cum uxore sedenti, aquila e sublimi dimissa pileum sustulit; atque mox super carpentum cum magno clangore volitans, rursus velut ministerio divinitus missa, capiti apte reposuit. Quo viso, Tanaquil auguriorum perita, eo prodigio regnum ei portendi intellexit. Pecunia igitur et industria dignitatem, atque etiam Anci regis familiaritatem consequutus, atque ab eodem tutor liberis relictus, dum Tarquinii Prisci nomen sibi vindicaret, post Anci mortem regnum intercepit, atque ita administravit, quasi jure adeptus fuisset.  p12 

Finito bello Sabino, quum Tarquinius Priscus in monte Tarpeio aedem Jovis, quam in eodem bello voverat, aedificare vellet, et jam exaugurare fana sacellaque alia juberet, ut libera a ceteris religionibus area esset, jamque omnium sacellorum exaugurationes admitterent aves, in Termini tantum fano nequaquam addixere. Quod prodigium firma stabiliaque cuncta portendere, Romanis visum est. Sequutum est et aliud prodigium, magnitudinem imperii portendens. Nam posteaquam futuri aedificii fundamenta aperiret, caput hominis integra facie, recenti tamen tabo et sanguine aspersum, in imo repertum est. Cujus prodigii gratia aruspices interrogati, responderunt, hunc locum non imperii tantum Romani, sed totius etiam mundi caput fore.

Bos in Sabinis, Androno Coratio Latino, miranda magnitudine ac specie nata est: cujus gratia quum aruspices interrogarentur, responsum est, eum populum summam imperii habiturum, qui prius bovem illam immolasset. Latinus igitur bovem in Aventinum egit, et causam sacerdoti Romano exposuit. Ille vero astutus, dixit prius eum vivo flumine manus purgare debere. At  p14 Latinus dum ad Tyberis profluenta descendit, Romanus illo absente bovem immolavit, et sic imperium civibus, sibi vero gloriam facto consilioque vindicavit.

Tarquinius quum jam Signiam, Cerceiosque colonos misisset, praesidia Urbi terra marique futura, prodigium horribile visum est. Anguis enim ex columna lignea elapsus, non tantum terrorem fugamque in regia fecit, sed ipsius etiam regis animum subito pavore perculit, anxiisque curis universos implevit. Aquilae enim, quae regiae incumbebant, nidum fecerunt, in quo pulli subito vulturum incursu discerpti sunt: quod mali imminentis prodigium esse putabant. Mox cum Rutulis bellatum, Ardea obsessa; et post nefandum Tarquinii cum Lucretia facinus, reges sunt exacti. Tarquinius autem dum Gabios, tanquam in regnum suum proficisceretur, canis et serpens etiam verbis expressis sunt loquutae.

Silentio noctis, ex sylva Arsia, ingens vox audita est, quae Sylvani credia est fuisse. Proclamavit autem, in acie Romanorum contra Veientes, uno plus Hetruscorum cecidisse, et vicisse bello Romanum.  p16 

Hastae militares ad multam noctem in coelo ardentes visae. Sequuta est tertia Sabinorum in Romanorum agros irruptio, qua Posthumius consul magnam accepit ex sua indiligentia cladem; quam ejus collega nisi mox vindicasset, male de republica Romana actum esset. Duae Romanorum coloniae, Pometia et Cora, ad Aruncos defecerunt, et contra Aruncos bellatum.

Aulus Posthumius dictator, quum contra Latinos, qui in Romanos conjuraverant, ad lacum Regillum pugnaret, ac victoria jam nutaret, duo juvenes candidis equis insigni virtute apparuerunt, pro Romanorum salute fortissime dimicantes; quos dictator post victoriam quaesitos, ut dignis muneribus honoraret, non invenit, Castorem et Pollucem ratus.

Quotidie coelestia prodigia in Urbe et agris visa sunt, minas ostentantia. Mox Oppia, virgo vestalis, quam tamen alii Popiniam, alii Popiliam vocant, incesti damnata, poenas dedit. Anno sequenti, non segnior discordia domi et bellum foris atrocius fuit: ab Aequis arma  p18 sumpta, et Veientes in agros Romanorum incursiones fecerunt.

In bello contra Veientes, Manlii praetorium de coelo tactum, laceratum fulmine tentorium, eversus foculus, arma foedata, ambusta, ac in totum contrita; occisus eximius equus, quo in proeliis uti consueverat. Interrogati igitur interpretes prodigiorum, responderunt, significare castrorum oppugnationem, et clarissimorum virorum interitum. Cum Hetruscis cruento proelio pugnatum. Q. Fabius, Marci frater, bis consul, et tunc legatus, lancea per pectus ictus interiit. Manlius consul in clade occubuit, et vallum Romanorum captum est.

Coelum ardere visum, et annus tam hominibus, quam pecori longe fuit pestilentissimus. Aequi Antiatum suscipientes exsules, contra foedera cum Romanis facta, excursiones in Lationrum agros fecerunt. Contra quos anno sequenti missus Q. Fabius Vibulanus, qui prius pacem cum iis fecerat, strenue pugnavit. Verum quum se ad Volscos attraxissent, et fides Antiatum laboraret, cum ingenti exercitu iterum in Romanorum agros populandi gratia ingressi, a Posthumio victi atque fugati sunt.  p20 

Coelum iterum ardere visum plurimo igni, portentaque alia aut observata oculis, aut vanas exterritis ostentavere species. Quibus avertendis terroribus, in triduum feriae indictae: per quas omnia delubra, pacem Deum exposcentium virorum, mulierumque turba implebantur. Bellum gestum est cum Aequis, contra quos Furius primum parum feliciter, Posthumius vero prospere pugnavit. Antiates milites, propter serum auxilium, cum ignominia sunt dimissi. Anno vero sequenti, pestis crudelissima Romae grassata est.

Iterum coelum ardere visum, et bos loquuta. Aequi omissis Latinis, Hernicisque, properato itinere Romam properarunt, ut ob juventutis absentiam urbem caperent, qui tamen a Lucretio mox circumventi, ac magna strage fugati sunt. Volscorum agri a Veturio vastati sunt, quorum etiam nomen fere eo anno deletum est.

Terra ingenti motu concussa, bos loquuta, et coelum iterum ardere visum, cui rei priore anno fides non fuerat data. Variae spectrorum facies, horrendaeque voces oculis et auribus hominum observatae sunt. Carne pluit, quae  p22 nivis instar e coelo, frustis majoribus et minoribus demissa, ab omni genere avium intervolantium direpta, priusquam terram attingeret; reliquum vero quod intercidit, in Urbe agrisque sparsum jacuit multo tempore, nec colore mutato, nec odore, contra morem veterascentium carnium. Id vates indigenae interpretari non potuerunt. Libri autem Sibyllini monuerunt, cavendum ab externo hoste, et civium seditionibus. Hoc autem anno lex Ternetilla maximo conatu, de decemviris creandis tentata est, maximaeque subortae inter patricios et plebeios dissensiones. Proximo autem anno exsules Romani ac servi numero MMMM, duce Appio Herdonio Sabino, Capitolium occuparunt, unde non absque magna civium strage sunt expulsi.

Lupi in Capitolio visi, qui a canibus fugati sunt. Cujus prodigii causa totum Capitolium est lustratum. Aequi, quibus superiore anno pax data erat, fracto foedere, duce Graccho Choelio Latinum agrum ac Tusculanum poplati, in Algido castra locarunt: contra quos L. Minutius profectus, infeliciter in castris obsessus, ac demum a Quintio Cincinnato liberatus est. Aequi victi, ac sub jugum missi sunt.  p24 

Lacus in Albano nemore sine ullis coelestibus aquis, causave alia, quae rem miraculo eximeret, in altitudinem insolitam crevit. Quum autem ab oraculo sciscitaretur, quid ea res portenderet? responsum est, ut aquam ejus lacus emissam per agros diffunderent sic enim Veios, quos acri ac diutino bello vexabant, in potestatem populi Romani venturos. Quod ubi factum est, hostium urbe potiti sunt. Tarquinienses novi hostes exorti, Romanorum agros, quos multis simul bellis, Volscorum ad Anxur, Aequorum ad Lavicos, et ad hoc Veienti quoque, Falisco, Capenatique bello occupatos videbant, depopulabantur: contra quos tamen Aulus Posthumius, et L. Julius voluntariorum manu profecti, turpitur fugarunt.

Veiis jam post longam obsidionem expugnatis, quum Romani milites in urbis direptione, deorum etiam statuas Romam transferre conarentur, ac quidam, seu spiritu divino tactus, seu juvenili joco ad statuam Junonis diceret, Visne Romam, ire Juno? posteaquam capite annuisset, se libenter ituram, magna omnium admiratione respondit. Unde rrn in Aventinum aeternam sedem  p26 suam ducta est, quo vota dictatoris vocaverant, templumque ei a Camillo dedicatum est.

Romae in medio foro, sive motu terrae, sive qua vi alia, terra specu vastissimo collapsa est, quam terrae voraginem nemo neque terrae conjectu, neque ulla quavis alia materia explere potuit. Inficiebantur autem ex editis inde vaporibus pestilentissimis multorum hominum corpora: quae quum remedia omnia respuerent, rebus jam desperatis, deorum monitu, Marci Curtii strenui demum equitis animoso facinore liberati sunt. Posteaquam enim se pro salute patriae in specum armatus praecipitasset, pestis statim post multorum funera sedata est.

In eo bello, quod Romani, due Camillo, contra Gallos gesserunt, Valerio tribuno militum adversus Gallum provocatorem pugnanti, corvus galeae insedit: qui non tu sedem seml captam tenuit, sed quotiescunque certamen initum est, levans sese alis, os oculosque hostis rostro et unguibus appetiit, donec territum prodigio  p28 Gallorum, ac oculis simul et mente turbatis, Valerius obtruncasset.

Quum Junoni Monetae in eo Urbis loco, ubi Manlii domus fuit, aedes dedicaretur, prodigium extemplo dedicationem sequutum, simile vetusto montis Albani prodigio. Lapidibus enim pluit, et nox interdum visa est intendi. Feriae proinde sunt indictae, nec tantum a Romanis tribubus supplicatum, sed a finitimis etiam populis. Judicia eo anno populi in foeneratores facta, quibus est ab aedilibus dicta dies. Proximo vero anno bellum cum Samnitibus ortum est, gente tum opibus et armis validissima: quod bellum mox aliud cum Pyrrho rege et cum Poenis gravissimum peperit.

Terra de coelo pluit, et in exercitu Appii Claudii plerique fulminibus icti sunt. Infestis eo anno armis cum Samnitibus pugnatum est. Pestis mirum in modum per totam Italiam, et in urbe potissimum, grassata est. galli a Fabio victi ac in fugam versi sunt. Fulvius in Hetruria feliciter contra Thuscos pugnavit.  p30 

Inter alia prodigia, fulmine est etiam dejectum Jovis in Capitolio signum, cujus caput per aruspices inventum est. Pyrrhus contra Romanos bellum suscepit, qui a Curio victus, et Tarentum fugatus est. Mox Tarentini iterum nova adversus Romanos arma moverunt, Carthaginiensium auxilia per legatos poscentes: quos tamen iterum vicerunt Romani.

Obscena prodigia, et dira Romae visa sunt. Aedes enim Salutis ictu fulminis dissoluta, ars muri sub eodem loco de coelo tacta. Lupi tres ante lucem ingredi Urbem, semesum cadaver intulerunt: sparsumque membratim in foro, ipsi strepitu hominum exterriti, reliquerunt. Apud Formias multis ictibus fulminum moenia undique ambusta et dissoluta sunt. Apud agrum Calenum repente flamma, scisso hiatu terrae eructa, tribus diebus et tribus noctibus exaestuans, quinque agri jugera, exhausto penitus succo ubertatis, in cinerem extorruit, ita ut non fruges solum, sed etiam arbores cum imis stipitibus absumpserit. Hoc anno Picentes, novi hostes facti, Romana in se arma excivere.  p32 

Sempronius consul quum adversus Picentes exercitum duxisset, et jam directe intra jactum teli utraque acies consisteret, repente cum horrendo fragore terra ita contremuit, ut stupore miraculi utrumque pavefactum agmen hebesceret. Verum mox in certamen progressi, bellum adeo atrox fuit, ut merito dicatur, humanum tantorum hominum sanguinem suscepturam, etiam cum gemitu horrisono tunc terram tremuisse: in quo tamen proelio Romani, quorum pauci evaserant, vicerunt.

Inter multa alia prodigia, sanguis e terra, et lac de coelo manare visum est: nam et pluribus locis scaturiens e ftb cruor fluxit, et de nubibus guttatim in speciem pluviae lacte demisso, diri terram imbres irrigaverunt. Eo tempore Carthaginienes, dato adversum Romanos auxilio Tarentinis, quum a senatu per legatos arguerentur, turpissimam rupti foederis labem praesumptam, accumulavere perjurio. Sequutum est quoque libertinorum Volsciensium adversus dominos conspirantium, nefandum scleus, qui tamen mox duce Fabio Gurgite poenas dederunt. Pestilentia etiam crudelissima hoc anno Urbem invasit.  p34 

Romae columna ante Jovis aedem, vi turbinis est decussa, cum aureo signo. Quo viso, ex aruspicum responso omnes magistratus se primo quoque die autoritate abdicarunt. Eo anno exercitus Romanorum ingens in Siciliam missus, multos ad defectionem compulit. Vastata est interea et Italiae ora ab altera Carthaginiensium classe, quum interim Africa ab omni hostili injuria immunis esset.

Serpens in Africa portentosae magnitudinis apparuit, quem Attilius Regulus cum maxima militum clade difficulter catapultis et balistis, veluti molem quamdam expugnavit: qui quum aliquoties jam adversus Carthaginienses pugnasset, eo anno ab hostibus captus est. Hujus autem serpentis exuviae centum viginti pedum longitudine fuisse feruntur, et ejus maxillae usque ad Numantinum bellum in publico pependisse dicuntur.

In Piceno flumen sanguine affluxit; apud Thuscos colum ardere visum; Arimini nocte multa lux clara effulsit, tres lunae distantibus coeli regionibus exortae; magno terrae motu Caria et Rhodus insula adeo concussae sunt, ut labentibus  p36 vulgo tectis, ingens quoque Colossus coruerit. Eodem anno Flaminius adversus Gallos conflixit, et vicit; anno vero proximo Claudius Marcellus iterum profligavit, capto Viridomaro rege; et inter multa Insubrium, quos ad deditionem coegerat oppida, Mediolanum quoque urbem florentissimam cepit.

Romae, in foro Olitorio, infans semestris triumphum exclamavit; in foro Boario bos in tertiam contignationem sua sponte ascendit, atque inde habitatorum tumultu territus, sese dejicit. Navium species in coelo visa; Spei templum in foro Olitorio fulmine ictum; Lanuvii hasta se commovit; corvus in aedem Junonis devolavit, atque in ipso pulvinario consedit; in agro Amiternino multis locis hominum specis procul candida veste visae; in Piceno lapidibus pluit; in Sardinia, in muro circumeunti vigilias equiti, scipio, quem manu tenebat, et in Sicilia aliquot militibus spicula arserunt, litora crebris fulserunt ignibus; milites fulminibus citi; solis circulus minui visus est; Praeneste ardentes lampades de coelo ceciderunt; Arpis parma in coelo; luna cum sole certare, et interdum etiam duae lunae visae; Caerete aquae sanguine mixtae fluerunt; fons Herculis sparsis hinc inde maculis cruentis manavit; Antii metentibus cruentae in corbem spicae ceciderunt.  p38 Faleriis coelum findi visum; sortes sua sponte attenuatae; Mavors telum suum quassavit; signum Martis in Appia via ad simulacra luporum sudavit; Capuae coelum ardere visum, navium species in coelo visae; Spei templum de coelo tactum, terra horrendo motu concussa est, caprae lanatae quibusdam factae, galina in marem, gallus vero in gallinam versus. Eodem anno Hannibal Hetruriam invasit, Romani ad Thrasimenum lacum cruente proelio victi sunt.

In Aventino Romae, et Ariciae, simul lapidibus pluit, et multo cruore ex frigidissimo fonte calidae aquae manarunt; in via Fornicata, quae ad templum erat, homines aliquot de coelo tacti, atque exanimati. Sequuta est momorabilis illa clades ad Cannas, Apuliae vicum, in qua Paulus Aemilius occisus est, et quadraginta millia peditum, cum duobus millibus equitum et septingentis, et plus quam tria Romanorum millia capta, et Hannibal Campaniam occupavit.

Mare arsit, ad Sinuessam Bessus equuleum peperit; signa Lanuvii Junonis Sospitae cruore manavere, lapidibus circa id templum pluit; ob quem imbrem, novemdiale sacrum  p40 fuit, ceteraque prodigia cum cura expiata. Eo anno in Galliis Posthumius cum omni exercitu deletus est. Bellum Macedonicum inchoatum; res in Hispania feliciter a Romanis gestae. In Italia Campani caesi ad Cumas; Poeni in Lucania fusi ac fugati, caedes Poenorum quoque ad Nolam facta est; Sardi a Manlio caesi.

Lanuvii in aede Junonis Sospitae, corvi nidum fecerunt; in Apulia palma viridis arsti; Mantuae stagnum effusum Mincio amni, cruentum visum; Calibus creta, et Romae in foro Boario sanguine pluit; in vico Istrico fons sub terra, tanta vi aquarum fluxit, ut serias doliaque, quae in eo loco erant, provoluta, velut impetus torrentis tulerit. Tacta de coelo, atrium publicum in Capitolio, templum in campo Vulcani, nux in Sabinis, publicaque via, murus ac porta Gabiis; hasta Martis in Praeneste sua sponte mota; bos in Sicilia loquutus; infans in utero matris, in Marrucinis, Io triumphe clamavit; ex muliere Spoleti vir factus; Hadriae ara in coelo, speciesque hominum ca eam candida veste visae; quin et Romae quoque in ipsa urbe secundum apum examen in foro visum; legiones armatae in Janiculo visae etiam, quae tamen mox, quum ad arma concursum est, evanuerunt. Eodem  p42 anno Hannibal, magna militum copia, ad Nolam profectus est; a cujus expugnatione a Marcello prohibitus, magnam suorum stragem vidit, et ex Campania fugatus est; Cassilinum oppidum captum; Fabius Samnium depopulatus est, et multa oppida vi cepit; Syracusae obsessae; contra Philippum bel susceptum, qui ad Apolloniam castris exutus est; res in Hispania prospere a Scipionibus gestae, et Saguntum recuperatum.

Murus ac portae tactae; Ariciae Jovis edes de coelo icto fulmine; navium longarum species in flumine Tarracinae, quae tamen nullae erant, visae; in Jovis Vicillinio templo, quod in Cossano agro est, arma concrepuerunt, et flumen Amiterni cruentum fluxit. Syphax, Numidarum rex, contra Masinissam regem pro Karthaginiensibus pugnans, victus est; in Brutiis ex duodecim populis, qui anno priore ad Poenos desciverant, Consentini et Thurini, in fidem populi Romani redierunt; Sempronius consul, in Lucanis aliquot oppida expugnavit; is quum in Lucanis sacrficasset, angues duo, ex occulto prolapsi, repente hostiae, quam immolaverat, adeso jocinore, in easdem latebras se retulerunt: ob id deinde factum instaurato sacrificio, idem prodigii evenit; tertia quoque caesa victima, diligentiusque asservatis extis, neque allapsus serpentum  p44 arceri, neque fuga impediri potuit: quod quamvis aruspices ad salutem imperatoris pertinere dixissent, Gracchus tamen vitare non potuit, quin Flavii Lucani hospitis sui insidiis seductus, intermis a Poenorum militibus occideretur.

Tempestates foedae exortae; in Albano monte biduum continenter lapidibus pluit; tacta de caelo municipia, duae in Capitolio aedes, vallum in castris, multisque locis supra Suessulam, et duo vigiles exanimati; murus turresque, et quaedam alia, Cumis fulminibus icta, et penitus decussa; Reate saxum ingens volitare visum: sol rubere solito magis, sanguineoque colore similis apparuit. Hannibal proditioen Tarentum cepit, excepta race; Samniorum agri a Romanis depopulati sunt; Romani bis cruentas clades acceperunt ab Hannibale; Capua a Romanis obsessa, et capta; Publius et Cneus Scipiones in Hispania ab hostibus circumventi, et occisi sunt. L. Martius, eques Romanus, quum in Hispania militaret, orationemque ad milites haberet, felicis eventus flamma concionanti a capite, sine ipsius sensu, cum magno circumstantium pavore, fusa est; cujus aspectu milites pristinam hostium millibus caesis, magnoque numero in potestatem redacto,  p46 bina castra, Punicis opibus referta, ceperunt; Hispania aliquandiu quieta reddita; Marcellus, captis Syracusis, magna cum gloria Romam reversus est.

In aede Concordiae Victoria quae in culmine erat, fulmine icta, decussaque ad Victorias, quae in aede fixae erant, haesit, neque inde procidit; Anagniae et Fregellis murus portaeque urbis de coelo tactae; in foro Sudernato sanguinis rivi per totum diem fluxere; Ereti lapidibus pluit; Reate mula peperit; eodem anno incendium perniciosum Romae, Campanorum malitia ortum. Marcellus in Campania Salapiam recuperavit; Romana classis ad Sacriportum infeliciter pugnavit; Scipio in Hispania Novam Karthaginem expugnavit; Marcellus Hannibalis exercitum fudit, et magna pars Siciliae capta est. Tusculi agnus cum ubere lactanti natus; Jovis aedis culmen fulmine ictum, ac prope omni tecto nudatum; iisdem ferme diebus Anagniae terra ante portam icta, diem noctemque sine ullo ignis alimento arsit; aves ad compitum Anagninum in luco Dianae nidos in arboribus reliquerunt; Tarracinae in mari, haud procul portu, angues mirae magnitudinis, lascivientium piscium more exsultarunt. Tarquiniis porcus cum ore humano genitus; in agro Capenate, ad lucum Feroniae, quatuor signa sanguine multo diem ac noctem sudarunt. Mox Valerius Messala agrum Uticensem  p48 depopulatus est; et lex, post longas contentiones, de reficiendis consulibus lata est.

In Albano monte tacta de coelo sunt, signum Jovis, arborque templo propinqua; Hostiae lacus, Capuae murus, Fortunae aedes, et Sinuessae murus cum porta; Albana aqua cruore fluxit. Romae intra cellam aedis Fortis Fortunae de capite signum, quod in corno erat, in manus sponte sua prolapsum; Priverno bos loquutus, vultur frequenti foro in tabernam devolavit; Sinuessae natus infans ambiguo inter marem ac feminam sexu; lacte pluit; puer cum elephanti capite natus. Marcellus cum Hannibale congressus, primo infeliciter, dehinc secunda pugna dimicavit, hostemque in fugam vertit; Fabius Tarentum recuperavit; Scipio in Hispania res prospere gessit.

Capuae duae aedes, Fortunae scilicet et Martis, sepulcraque aliquot de caelo tacta; mures in aede Jovis aurum roserunt; Cassini examen apum ingens in foro consedit; Hostiae murus, portaque de coelo icta; Caere vultur in aedem Jovis volavit; Vulsiniis sanguine lacus manavit. Pestilentia gravis incidit Urbem, agrosque; quae tamen  p50 magis in longos morbos quam in perniciales evasit Marcellus quum studio niteretur, ut Poenorum exercitum aut in Italia pelleret, in solemni sacrificio, quo voluntates deorum explorare cupiebat, in prima hostia, quae ante foculum decidit, jecur sine capite inventum est: proxima jocinoris duplex caput habuit: quibus inspectis, aruspex non placere sibi exta respondit, quoniam prima trunca, secunda nimis laeta apparuissent. Ita monitus Marcellus, ne quid temere niteretur, insequenti nocte speculandi gratia cum paucis ingressus, ab hostibus in Brutiis circumventus, dum improvide contra Hannibalem pugnaret, lancea transfixus occubuit; Crispinus graviter vulneratus, etiam interiit: id quod nunquam antea acciderat, ut duo consules, sine memorando proelio interfecti, velut orbam rempublicam reliquerint.

Veiis de coelo lapidavit; Minturnis sanguinis rivus in porta fluxit; Jovis templum et lucus Maricae, item Atellae murus, et porta de coelo tacta; Capuae lupus nocte, portam ingressus vigilem laniavit; in Armilustro lapidibus pluit; Frusinone infans natus quadrimo par; in Aventino Junonis Reginae aedes de coelo tacta. Apud Metaurum fluvium Hasdrubal cum omni exercitu a Romanis deletus est, in qua clade quinquaginta sex hostium millia a Romanis  p52 caesa sunt, capta quinque millia et quadringenti; civium Romanorum, qui capti erant apud hostes, quatuor millia recepta.

Tarracinae Jovis, et Satrici matris Matutae templum de coelo tactum; in aede Jovis ex foribus duo angues prolapsi; spicae cruentae a metentibus visae; Caere porcus biceps, et agnus mas, idemque femina natus; Albae duo soles visi; Fregellis nocturno tempore lux oborta; bos in agro Romano loquutus; in circo Flaminio ara Neptuni multo sudore manavit; aedes Cereris, Salutis et Quirini, de coelo tactae. Lucani, in ditionem populi Romani, sine certamine redierunt; Brutiorum urbes sese Romanis dediderunt; Masinissa rex a Romanis in amicitiam recpetus est; Astapa urbis a Romanis oppugnata; Scipio rebellantes Hispanos in deditionem coëgit.

Crebro de coelo lapidatum est: lectis igitur Sibyllinis, inventum est, tunc demum hostem alienigenam, qui terrae Italiae bellum intulisset, pelli Italia posse, si Idaea mater ex Pessinunte Romam adveheretur. Eodem anno cum Hannibale in Brutiis frustra bellatum est, pestilentia  p54 utrumque exercitum molestante; in Hispania novi motus exorti; in Italia Locri a Romanis recipiuntur.

Duo soles visi, et nocte interluxit; fax Setiae ab ortu solis in occidentem porrigi visa; Tarracinae porta, Anagniae vero porta et murus multis locis de coelo tactus; in aede Junonis Sospitae Lanuvii, cum horrendo fragore strepitus editus. Scipio ex Sicilia in Africam trajecit, et evastatis agris Hannonem juniorem occidit; Sempronius adversus Hannibalem, primo infeliciter, deinde vero prospere pugnavit, caesis quatuor Poenorum millibus.

Aurum in Capitolio corvi non rostris tantum lacerunt, sed comederunt etiam; mures Antii coronam auream arroserunt; circa Capuam locustarum vis ingens omnem agrum complevit; equuleus Reate quinque pedibus natus; Anagniae sparsi primum ignes in coelo, deinde fax ardens in coelo visa; Frusinone arcus solem tenui linea amplexus est; Arpini terra campestri agro in ingentem sinum consedit; consulum alteri primam hostiam immolanti, caput jocinori deuit. In Africa per Scipionem  p56 juxta Uticam Poenorum castra sunt combusta; Romani multas in Brutiis ad se deficientes civitates receperunt, Hannibalemque in agro Crotoniensi ceciderunt; Magonem, Hannibalis fratrem, cruento proelio vicerunt; Syphacis regis foedifragi castra; incendio ac flammis expugnarunt, ipsumque regem ceperunt; Cirta, regia urbs, a Masinissa rege capta est.

Cumis solis minui visus, lapidibus pluit; in Veliterno agro terra ingentibus cavernis consedit, arboresque in profundum haustae; Ariciae forum, et circa tabernae, Frusinone item murus aliquot locis, et porta urbis de coelo tacta; in Palatio lapidibus pluit; magna Tyberis facta inundatio. Claudius eo anno consul, perniciosa tempestate ingruente naufragium passus est; insignis fuit hic quoque annus incendio ingenti, annonae vilitate, et morte Q. Fabii Maximi, qui XXII annos augur fuit: Hannibal magno exercitu Africam ingressus; Vermina, Syphacis regis filius, clade a Romanis profligatus est.

In Lucanis coelum ardere visum; Priverni sereno per diem sol sanguineus fuit; Lanuvii in templo Junonis Sospitae, nocte strepitus ingens exortus; animalium obsceni  p58 foetus pluribus locis nuntiati; in Sabinis incertus infans natus, masculus an femina esset; alter sexdecim annorum jam, item ambiguo sexu inventus; Frusinone agnus cum suillo capite; Sinuessae porcus cum cpn humano; in Lucanis, in agro publico equuleus cum quinque pedibus: foeda omnia, et deformia, errantisque in alienos foetus naturae visa: ante omnia tamen abominati semimares, jussique in mare extemplo deportari. Bellum Macedonicum cum Philippo exortum; Galli, Insubres, Cenomani et Boii, duce Hamilcare Poeno, irruptiones in agros proximos fecerunt, et oppida flammis ac incendio diripuerunt.

Suessae duae portae, quodque inter eas muri erat, de coelo tactum; Formiani Jovis, apud Ostienses Jovis, Veliterni vero Apollinis et Sangi templa fulmine tacta; in Herculis aede capillus enatus, in Brutiis equuleus cum quinque pedibus, pulli gallinacei cum ternis pedibus nati; in Macedonia laurea in puppi navis longae enata. Orta est hoc anno in Macedonia atrox militum Romanorum seditio; C. Bebius Pamphilus apud Gallos et Insubres infeliciter pugnavit; Karthaginienses argentum in stipendium impositum, primum Romam advexerunt.  p60 

De coelo tacta sunt via publica Veiis, forum et aedes Jovis Lanuvii, Herculis Ardeae, Capuae murus, turres, et aedes, quae Alba dicitur; coelum Aretii ardere visum; terra Velitris trium jugerum spatio caverna ingenti desedit; Suessae agnus cum duobus capitibus natus; Sinuessae porcus cum humano capite; solis orbis diminui visus: quorum prodigiorum causa supplicatio unum diem habita, et consules rebus divinis operam dederunt. Eo autem anno Flaminius feliciter, in faucibus Epiri contra Philippum Macedoniae regem pugnavit; Thessalia, quae est vicina Macedoniae, sociis Aetolis et Athamanibus, a Romanis vexata est; L. Quintius Flaminius, consulis frater, navali proelio Euboeam ac maritimam oram omnem cepit; Achaei a Romanis in amicitiam recepti sunt; et conjuratio servorum de solvendis Karthaginiensibus obsidibus, detecta atque oppressa est.

Aedes Vulcani Summanique Romae, et Fregellis murus ac porta de coelo icta; Frusinone inter noctem lux orta; Asculi agnus biceps cum quinque pedibus natus; Formiis duo lupi oppidum ingressi, obvios aliquot laniaverunt; Romae non in urbem modo, sed in Capitolium penetavit lupus. In Galliis pospere est pugnatum; Insubres,  p62 qui in armis contra Romanos erant, a Cornelio sunt debellati; Minutius, Genuam exercitu abducto, ab Liguribus orsus bellum, oppida Clastidium, Litubium, item Celelates, Cerdiceatesque in deditionem accepit, atque omnia cis Padum, praeter Gallorum Boios, Iluates Ligurum, Romano imperio adjecit.

L. Julius equestris in Sabinos proficiscens, fulmine una cum equo exanimatus est; aedes Feroniae in Capenate de coelo tacta; ad Monetae templum duarum hastarum spicula arserunt; lupus Esquilina porta ingressus, frequentissima parte Urbis, quum in forum decurrisset, Thusco vico, atque inde Melio per portam Capenam prope intactus evasit: haec prodigia majoribus hostiis sunt procurata. Hannibal frustra in Africa bellum molitus, ob metum Romanorum profugus, ad Antiochum Syriae regem, bellum contra Romanos gerentem fugit. Marcellus in Hetruria a Boiis est oppressus. Boii et Insubres a Romanis igni ferroque vastati; Philippus in Thessalia fusus et fugatus est.

Romae in foro, comitio, et Capitolio, snaguinis guttae visae sunt; terra aliquoties pluit; caput Vulcani arsit; Interamnae lac fluxit; pueri ingenui Arimini sine oculis  p64 et naso nati; in Piceno infans absque manibus ac pedibus natus; in Adrianorum agro lapidibus pluit: ea prodigia ex pontificum decreto procurata, et sacrificium novemdiale factum. In Gallia Lucius Valerius Flaccus proconsul, circa Mediolanum, cum Gallis, Insubribus et Boiis, qui Dorulaco duce ad concitandos Insubres Padum transgressi erant, signis collatis depugnavit; Marcus Porcius Cato ex Hispania triumphavit; T. Sempronius Boios primum ancipiti Marte, tandem vero insigni strage cecidit; in Macedonia T. Quintus Romanorum praesidia e Graecia Brundusium deduxit.

Maximi et gravissimi terrae motus fuerunt, et aquae ingentes; unde et Tyberis loca Urbis plana inundavit; circa portam Flumentanam quaedam ruinis sunt collapsa; porta Caelimontana fulmine icta, murusque cca multis locis de coelo tactus; Ariciae, Lanuvii, et in Aventino lapidibus pluit; Capuae vesparum ingens multitudo in forum advolavit, et in Martis aede consedit; quae cum cura collecta, et igni cremata est: horum prodigiorum causa novemdiale sacrum factum, et urbs lustrata est. Minutius a Liguribus in extremum periculi adductus, vix Numidarum industria liberatus est; Antiochus Hannibale sollicitante, bellum contra Romanos suscepit, et in Hispania res feliciter gestae sunt.

Capra sex hoedos uno foetu edidit in Piceno; Aretii puer natus unimanus; Amiterni terra pluit; Formis porta murusque de coelo tacta; bos loquutus, "Roma tibi cave;" ceterorum prodigiorum supplicatum est, bovem autem cum cura servari, alique aruspices jusserunt; Tyberis infestiore quam prius impetu illatus Urbi, duos pontes, aedificia multa, et maxime circa portam Flumentanam evertit; saxum ingens sive imbribus, sive terrae motu leviore, quam alioqui sentiretur, labefactatum, in vicum Jugarium ex Capitolio procidit, et multos oppressit; in agris passim inundatis pecua ablata, villarum strages facta est. Q. Minutius in agro Pisano signum Liguribus signis collatis pugnavit, et novem hostium milia occidit, ceteros fusos fugatosque in castra compulit; Boiorum regio longe lateque a Romanis vastata est; in utraque Hispania res feliciter gestae; contra Vectones et Toletanos prospere pugnatum. Antiochus rex in Hellespontum cum magno exercitu irrupit.  p68 

Boves duo domiti in Carinis per scalas pervenerunt in tegulas aedificii, quos aruspices vivos comburi, cineremque eorum in Tyberim dejici jusserunt; Tarracinae et Amiterni aliquoties lapidibus pluit; Minturnis Jovis templum et tabernae circa forum de coelo tactae; Vulturni in ostio fluminis, duae naves fulmine ictae conflagrarunt: eorum prodigiorum causa jejunium Cereri est institutum, item novemdiale sacrum, et in unum diem supplicatio facta. Eo anno contra Ligures, acerrimos hostes, prospere a Q. Minutio est pugnatum, interfectis aliquot hostium millibus; duobus fere post mensibus, P. Cornelius cum Boiorum exercitu signis collatis, duodetriginta hostium illia occidit, III millia et quadraginta cepit, signa militaria CXXIV, equos MCCXXX; Attilius Naupactum expugnavit; navali proelio cum Eumene et Antiochi regis praefectis prospere est pugnatum.

In Sicilia Vulcani insula saxosa, deserta, quae ex ternis crateribus flammas eructabat, magna hominum admiratione nata est. Eodem anno Q. Fulvius Flaccus praetor in Citeriore Hispania XXIII millia hominum fudit: Gracchus in Hispania Ulteriore infinita oppida in deditionem accepit; Posthumius in Citeriore Hispania feliciter  p72 etiam contra hostes pugnavit, ibidemque multa oppida expugnavit etiam Gracchus.

Ludis Romanis quos P. Cornelius Cethegus et A. Posthumius Albinus faciebant, malus in Circo instabilis in signum Pollentiae procidit, atque id dejecit: qua religione moti patres, et diem unum adjiciendum ludorum celebritati, et signa duo pro uno reponenda, novumque auratum faciendum censuerunt. Gn. Manlius de Gallograecis triumphavit, Asiaticas illecebras invexit; in Hispania Lusitanorum et Celtiberorum caedes sub idem fere tempus facta est.

Lapis ingensi ne agro Crustumino in lacum Martis de coelo cecidit; puer trucis corporis in agro Romano natus; anguis quadrupes visus; Capuae multa in foro aedificia de coelo tacta. Puteolis duae naves fulminis ictu concrematae; lupus Romae interdum quum Collina porta intrasset, per Esquilinam magno consectantium tumultu evasit; eorum prodigiorum causa, consules majores hostias immolarunt, et diem unum circa omnia pulvinaria supplicatio fuit. Histrorum agri a Romanis depopulati sunt; Nesatium oppidum a Junio et Manlio oppugnatum; Mutila et Faveria vi captae, et deletae; in Sardinia res prospere gestae; Ilienses et Ligures sunt devicit. In Crustumino avis, quam sanqualem vocant, sacrum lapidem rostro portavit; bos in Campania loquutus; vacca aenea Syracusis ab agresti tauro intia, ac semine aspersa: in Crustumino diem unum in ipso loco supplicatio fuit, et in Campania bos alenda publice data; Syracusanumque prodigium expiatum, editis ab aruspicibus diis, quibus supplicaretur; pontifex eo anno etiam mortuus est.

In Veienti agro biceps puer natus, et Sinuessae unimanus. Oxini puella cum dentibus; arcus interdum sereno coelo super aedem Saturni in foro Romano intentus: tres simul soles effulserunt; faces eadem nocte plures per coelum lapsae sunt in Lanuvino; apud Caerites anguis in oppido jubatus, aureis maculis sparsus apparuit; in agro Campano bos loquutus, et in Sabinis terrae motus  p80 ingens factus est. Karthaginienses eodem anno cum Graeciae urbibus adversus Romanos, Perseo sollicitante, conspiraverunt.

Lanuvii classis magnae species in coelo visae; Priverni lana pulla terra enata; in Veienti apud Rementem lapidatum; Pomptinum omne velut nubibus locustarum cooperturm; in Gallico agro, qua induceretur aratrum, sub existentibus glebis pisces emerserunt: ob haec prodigia libri fatales inspecti, et supplicatio prodigiis expiandis facta. In Aetolia perniciosae seditiones propter ingentem aeris alieni vim ortae. Perseus bellum in Romanos paravit; in Liguribus, in agro Stellati pugnatum, ad oppidum Carystum, ubi decem millia hominum caesa sunt, vincentibus Romanis.

Saturniae sanguine per triduum in oppido pluit; Calatiae asinus tripes natus; taurus cum quinque vaccis uno ictu fulminis exanimati; Oxini terra pluit: horum prodigiorum causa supplicatio in unum diem instituta, et habitae feriae sunt. Issensium agri hoc anno misere depopulati  p82 sunt: ac nihil memoratu dignum apud Romanos eo tempore gestum est.

Anagnia fax in coelo conspecta; bos femina loquuta; Minturnis per eos dies coeli ardentis species affulsae; Reate pluit lapidibus; Cumis in arce Apollo triduum ac tres noctes integras lacrymavit. Romae in aede Fortunae anguis jubatus a compluribus visus; palma in area enata; sanguine interdum pluit: Fregillis in domo L. Atrei, hasta, quam filio militi emerat, interdum plus horas duas arsit, ita tamen, ut nihil ejus ambureret ignis: horum prodigiorum causa, post supplicationem, victimis majoribus circa omnia pulvinaria facta sacrificia. Perseus rex in Thracia feliciter pugnavit, victis Dardanis, et subactis Illyriis.

Multa intra et extra Urbem de coelo tacta. Reate mula peperit. Frusinone ex ancilla puer biceps natus, fax ardens in coelo visa, et bubonis vox in urbe audita.  p100 Caere sanguine pluit, ac gallus gallinaceus quinque pedibus inventus. Bella inter Antiochum, Syriae regem, et Phraatem, Parthorum regnum gesta sunt. Et res turbidae Aegypitorum: Ptolemaeus enim Evergetes, ob nimiam crudelitatem suis invisus, incensa a populo Rom. regia, clam in Cyprum profugit. Et, quum sorori ejus Cleopatrae, quam ejus filia virgine per vim compressa, et in matrimonium ducta, repudiaverat, regnum a populo datum esset, infensus, filium, quem ex ea habebat, in Cypro occidit, caputque ejus, manus item et pedes, matri misit.

Simulacro Apollinis caput sine ulla evidenti causa decidit: quod inventum est humi adeo infixum, ut summis etiam viribus avelli non potuerit. Quod videns Octavius, licet exitium suum significari intellexit, vitare tamen non potuit. Quo tamen crudeliter interfecto, dei caput immobile terra demum refigi potuit.