ΟΝΑΣΑΝΔΡΟΥ
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ

 p498  XXXIX. α´. [Περὶ τοῦ τὸν στρατηγὸν ἐν γνώσει εἶναι τῆς τῶν ἄστρων​1 κινήσεως]​2

1 Πρὸς δὲ τὰς ἐπιθέσεις καὶ τὰς ἐκ προδοσίας​3 νυκτερινὰς καταλήψεις τῶν πόλεων​4 οὐκ ἄπειρον εἶναι δεῖ τῆς ὑπεργείου κατὰ τὴν νύκτα φορᾶς τῶν  p500 ἀπλανῶν, ἐπεὶ πολλάκις ἀπράκτους ἕξει τὰς ἐπιβολάς.​5 2 ἔστιν γὰρ ὅτε συντέτακταί τις τῶν προδοτῶν τρίτην ἢ τετάρτην ἢ ὁπόστην​6 ἄν τις​7 εὔκαιρον ὥραν νομίζῃ​8 τῆς νυκτός, ἀνοίξειν τὰς πύλας ἤ τινας κατασφάξειν τῶν ἐπὶ τῆς πόλεως ἀντιπραττόντων​9 ἢ φρουρᾷ​10 τῶν ἔνδον πολεμίων ἐπιθήσεσθαι· κἄπειτα δυεῖν​11 θάτερον συμβέβηκεν, ἤτοι​12 θᾶττον ἢ ἔδει προσπελάσαντα​13 τὸν τῶν πολεμίων στρατὸν​14 κατάφωρον​15 γενέσθαι, πρὶν ἢ τοὺς προδότας ἑτοίμους εἶναι, καὶ οὕτως ἀποκωλυθῆναι τῆς πράξεως, ἢ ὑστερήσαντα​16 τοῖς μὲν προδόταις αἴτιον γενέσθαι θανάτου φωραθεῖσιν, αὐτὸν δὲ μηδὲν τῶν προκειμένων​17 ἁνύσαι. 3 διόπερ χρὴ καὶ​18 τὴν ὁδὸν τεκμαιρόμενον, ὅθεν​19 ἐξοδεῦσαι δεῖ, καὶ τῶν​20 σταδίων καὶ τῆς ὥρας​21 στοχαζόμενον, ὅσον​22 εἰς τὴν​23a πορείαν ἀναλώσει, καὶ ἀπὸ τῶν ἄστρων ὁρῶντα,​24 πόσον​23b τὸ παρῳχηκὸς ἤδη καὶ πόσον τὸ ἀπολειπόμενον μέρος, οὕτως ἀκριβῶς συλλογισάμενον,​25 ἵνα μήτε φθάσῃ μήτε βραδύνῃ, πρὸς αὐτὴν ἥκειν τὴν ὥραν τοῦ συντεταγμένου καιροῦ καὶ ἔτι προσιόντα​26 ἀκούεσθαι καὶ ἐντὸς εἶναι τῶν τειχῶν.

 p502  β´. [Πῶς ἡμέρας αἱρειν χρὴ πόλιν]​27

4 Εἰ δ’ ἡμέρας ἀναστήσας ἄγοι στράτευμα πόλεις ἐκ προδοσίας ληψόμενος κατὰ τὴν συγκειμένην ὥραν, τοὺς κατὰ τὴν ὁδὸν ὑποπίπτοντας ἅπαντας​28 προαποστέλλων ἱππεῖς συλλαμβανέτω, μή τις τῶν ἐπὶ τῆς χώρας φθάσας ἀποδραμὼν μηνύσῃ τὴν ἔφοδον τῶν πολεμίων, ἀλλ’ αἰφνιδίως​29 ἀφυλάκτοις ἡ ἐπιφάνεια γένηται​30 τοῦ στρατεύματος. 5 ἐπελθόντα δ’ ἐξαίφνης ἀπροσδοκήτοις χρή, κἂν μὴ​31 κατὰ προδοσίαν μέλλῃ​32 λαμβάνειν, ἀλλ’ ἐκ προρρήσεως ἀγωνίζεσθαι διὰ μάχης, μὴ ἀναβάλλεσθαι, ἀλλ’ ὡς ὅτι μάλιστα φθάνειν προσβάλλοντα​33 εἴτε φρουρίῳ εἴτε χάρακι εἴτε πόλει, μάλιστα δ’ ὅτ’ ἂν ὀλίγον εἶναι δοκῇ​34 τὸ φίλιον στράτευμα καὶ τῶν ἐχθρῶν ἐλαττούμενον· 6 αἱ γὰρ​35 ἀπρόληπτοι​36 τῶν πολεμίων ἐπιφανείαι διὰ τὸ παράλογον ἐκπλήττουσι τοὺς ἐναντίους, κἂν ὦσι κρείττους, ἕως,​37 ἄν γε συνθεωρήσωσιν​38 αὑτοὺς​39 καὶ βουλεύσασθαι καὶ ἀναθαρρῆσαι καιρὸν λάβωσι, κατὰ μικρὸν ἀναγκάζονται καταφρονεῖν· οὕτως ἐνίοτε τὰ πρῶτα καὶ ἀρχόμενα φοβερωτέρα τῶν χρονιζομένων εἶναι δοκεῖ. 7 διὸ πολλάκις ἤδη τινὲς τῷ παραδόξῳ τῆς ἐπιφανείας καταπληξάμενοι τοὺς ἐναντίους ἢ ταχὺ καὶ ἄκοντας ὑπέταξαν​40 ἢ ποιεῖν ἑκόντας ἠνάγκασαν τὰ προσταττόμενα.

 p504  XL. [Περὶ πολιορκίας]​41

1 Πολιορκία δὲ στρατιωτῶν​42 ἀνδρίαν​43 ἐπιζητεῖ καὶ στρατηγικὴν ἐπίνοιαν καὶ μηχανημάτων παρασκευήν· ἀσφαλὴς μέντοι καὶ μὴ ἧττον ἀπροόρατος τῶν πολιορκουμένων ἔστω· τὸ γὰρ ἐπιβουλευόμενον, ὅτ’ ἂν οἶ​44 κακοῦ τυγχάνει γινώσκῃ, τηρεῖ μᾶλλον τὸ ἐπιβουλεῦον·​45 2 ὁ μὲν​46 γὰρ ἔξω κινδύνου δοκῶν εἶναι πράττει τι τῶν προκειμένων, ὁπότ’ ἂν αὐτῷ​47 δόξῃ,​48 ὁ δ’ ἐν αὐτῷ τῷ κινδυνεύειν​49 ὑπάρχων ζητεῖ φθάσας​50 δρᾶσαι,​51 ὁπότ’ ἂν καιρὸν λάβῃ· διὸ χρὴ τὸν πολιορκοῦντα καὶ τάφρῳ καὶ χάρακι καὶ φυλακαῖς τὸ ἴδιον ἀσφαλίζεσθαι στρατόπεδον. 3 καὶ γὰρ οἱ μὲν πολιορκοῦντες, ὅ τι ἂν μέλλωσι πράττειν, ὁρῶνται τοῖς ἀπὸ τοῦ τείχους, οἱ δὲ πολιορκούμενοι πρόβλημα τὸ τεῖχος ἔχοντες ἀόρατοι πολλάκις ἐκχυθέντες διὰ πυλῶν ἢ μηχανὰς ἐνέπρησαν ἢ στρατιώτας ἐφόνευσαν ἤ, ὅ τι κατὰ χεῖράς σφισιν εἴη, τοῦτο ἐποίησαν.

XLI. [Περὶ τοῦ ἔχειν ἐνέδρας τὸν πολιορκοῦντα πρὸ τῶν πυλῶν]​52

1 Ἥκιστα δ’ ἂν τοῦτο τολμήσαιεν,​53 εἰ παρὰ πύλαις​54 καὶ πυλίσι μικραῖς λόχους ὁ πολιορκῶν  p506 προκαθίσῃ​55 στρατηγὸς τοὺς τὰς αἰφνιδίους ἐκδρομὰς τῶν πολεμίων​56 ἀποκωλύσοντας, ἐπεὶ κἂν πολλάκις λάθοιεν ἐπιθέμενοι τοῖς ἐκτός. 2 χρήσιμοι δὲ τὰ πολλὰ νύκτωρ τοῖς πολιορκοῦσιν αἱ προσβολαί· τοῖς γὰρ ἔνδον οὐ δυναμένοις ὁρᾶν τὰ γιγνόμενα​57 διὰ τὸ σκότος δεινότερα δοκεῖ τὰ πραττόμενα, καὶ τὴν πρόληψιν ἀναγκάζονται χαλεπωτέραν ἔχειν τῶν κατὰ ἀλήθειαν ἐνεργουμένων, ὅθεν ταραχαί τε​58 καὶ θόρυβοι γίγνονται οὐδενὸς​59 δυναμένου σωφρονεῖν ἐν τοῖς τοιούτοις, ἀλλὰ καὶ πολλὰ τῶν οὐ δρωμένων ὡς γίγνεται​60 λεγόντων, οὔθ’ ὅπῃ​61 προσβαλοῦσιν​62 εἰδέναι δυναμένων, οὔθ’ ὁπόσοι,​63 οὔθ’ ὁποίοις μέρεσι,​64 διαδρομαὶ δὲ δεῦρο κἀκεῖσε καὶ βοαὶ καὶ θάμβη Πανικὸν ἔχοντα τάραχον.

XLII. α´. [Περὶ τοῦ ὅτι ὁ​65 φόβος ψευδὴς μάντις​66 ἐστίν]​67

1 Ὁ γὰρ φόβος ψευδὴς μάντις, ἃ δέδοικε, ταῦτ’ οἰήσεται καὶ γίγνεσθαι, καὶ πᾶν τὸ ἐν νυκτί, κἂν μικρὸν ᾖ, φοβερώτερον τοῖς πολιορκουμένοις· οὐδεὶς γάρ, ὃ βλέπει, λέγει διὰ τὸ σκότος, ἀλλὰ πᾶς, ὃ ἀκούει· καὶ ἑνός που φανέντος ἢ δυεῖν​68 ἐπὶ τείχους πολεμίων τὸ πᾶν ἤδη στράτευμα τῶν τειχῶν ἐπιβεβηκέναι δόξαντες ἀπετράπησαν,​69 ἐρήμους καταλιπόντες ἐπάλξεις καὶ πύλας.70

 p508  β´. [Ὅτι αὐτὸν χρὴ παράδειγμα τὸν στρατηγὸν γίγνεσθαι τοῖς στρατιώταις]​71

2 Εἰ δέ τι διὰ χειρὸς ὁ στρατηγὸς ἐξεργάσασθαι σπεύδοι, μὴ ὀκνείτω​72 πρῶτος αὐτὸς ὀφθῆναι ποιῶν· οὐ γὰρ οὕτως ταῖς ἀπὸ τῶν κρειττόνων ἀπειλαῖς ἀναγκαζόμενοί τι ποιοῦσιν, ὡς ταῖς ἀπὸ τῶν σεμνοτέρων διατροπαῖς· ἰδὼν γάρ​73 τις τὸν ἡγεμόνα πρῶτον ἐγχειροῦντα καὶ ὅτι δεῖ σπεύδειν ἔμαθε​74 καὶ μὴ ποιεῖν ᾐδέσθη​75 καὶ ἀπειθεῖν ἐφοβήθη· καὶ οὐκ ἔθ’ ὡς δοῦλον ἐπιταττόμενον διετέθη τὸ πλῆθος, ἀλλ’ ὡς ἐξ ἴσου​76 παρακαλούμενον διετράπη.

γ´. [Περὶ πολιορκητηρίων μηχανημάτων]​77

3 Πολλῶν δὲ καὶ ποικίλων ἐκ τῶν μηχανῶν​78 πολιορκητηρίων χρήσεται κατὰ δύναμιν​79 ὁ στρατηγός. οὐ γὰρ ἐπ’ ἐμοὶ τὸ λέγειν,​80 ὅτι δεῖ κριοὺς ἔχειν​81 ἢ​82 ἑλεπόλεις ἢ σαμβύκας ἢ πύργους ὑποτρόχους​83 ἢ χελώνας χωστρίδας ἢ καταπέλτας· τῆς γὰρ τῶν πολεμούντων τύχης καὶ πλούτου καὶ δυνάμεως ἴδια ταῦτα καὶ τῆς​84 τῶν ἑπομένων ἀρχιτεκτόνων​85 ἐπινοίας​86 εἰς τὰς  p510 ὀργανικὰς κατασκευάς.​87 4 στρατηγοῦ δ’ ἰδίας ἀγχινοίας ἔργον τοιόνδε​88 ἂν εἴη, εἰ​89 βούλοιτο προσβάλλειν​90 μηχανάς· καθ’ ἓν μὲν ἀποχρήσθω μέρος τοῖς ἔργοις αὐτοῖς — οὐδὲ γὰρ ἄλλως​91 ἄν τις εὐπορήσειεν ἐν​92 κύκλῳ παντὶ τῷ τείχει περιστῆσαι μηχανάς,​93 εἰ μὴ πάνυ μικρὰ πόλις εἴη —, εἰς πολλὰ δὲ τάγματα διελὼν τὸ στράτευμα κατὰ τὰ ἄλλα​94 τοῦ τείχους μέρη κελευέτω τὰς κλίμακας προσφέρειν· οὕτως γὰρ εἰς ἀμηχανίαν οἱ πολιορκούμενοι πολλὴν ἐμπίπτουσιν· 5 ἄν τε γὰρ ἀμελήσαντες τῶν ἄλλων μερῶν τοῦ τείχους ἐπὶ τὰς προσβολὰς​95 τῶν μηχανῶν ἀμύνωσιν, ἅπαντες οἱ κατὰ τὰς κλίμακας μηδενὸς ἀποκωλύοντος ῥᾳδίως ἐπιβαίνουσι τῶν τειχῶν, ἄν τε διελόντες σφᾶς αὐτοὺς ἐπιβοηθήσωσι​96 κατὰ μέρη, σφοδροτέρας ἐνεργείας γιγνομένης κατὰ τὰς ἐμβολὰς τῶν ὀργάνων οἱ καταλειφθέντες​97 οὐδὲ​98 μάχεσθαι τούτοις τολμήσαντες​99 ἀδυνατήσουσι τὸ ἐπιφερόμενον κακὸν ἀποκρούεσθαι. 6 διόπερ καθάπερ​100 ἀγαθὸν παλαιστὴν​101 προδεικνύειν μὲν καὶ​102 σκιάζειν​103 εἰς πολλὰ μέρη δεῖ περισπῶντα καὶ ἐπισφάλλοντα​104 δεῦρο κἀκεῖσε​105 πρὸς πολλὰ τοὺς ἀντιπάλους, ἑνὸς δὲ ζητεῖν ἐγκρατῶς λαβόμενον ἀνατρέψαι​106 τὸ πᾶν​107 σῶμα τῆς πόλεως.

 p512  δ´. [Πῶς χρὴ διατελεῖν ἐπείγοντα τὰ τῆς πολιορκίας]​108

7 Εἰ δ’ ἐν τάχει σπεύδοι​109 τις ἐξελεῖν φρούριον ἢ πόλιν ἢ χάρακα καὶ αὐτῷ κάμνοι ἡ δύναμις​110 μηδὲ μίαν ὥραν ἀποστῆναι βουλομένῳ τῶν ἐρυμάτων, εἰς τάγματα διελὼν τὸ στράτευμα, ὅσ’​111 ἂν ἱκανὰ εἶναί οἱ​112 δοκῇ κατὰ τὴν ἀναλογίαν τοῦ​113 πλήθους καὶ κατὰ τὸ μέγεθος τῆς πολιορκουμένης πόλεως, νυκτὸς ἀρξάμενος εὐθὺς τῷ μὲν πρώτῳ προσβαλλέτω​114 τάγματι τῷ δευτέρῳ κελεύσας​115 ἐφεδρεύειν καὶ ἑτοίμῳ​116 εἶναι, τῷ δὲ τρίτῳ καὶ τετάρτῳ, καὶ εἰ τύχοι πέμπτον ὄν, παραγγελλέτω​117 τρέπεσθαι κατὰ κοῖτον· 8 εἶτα, ὅταν τῷ πρώτῳ καταπειράσῃ​118 τινα χρόνον, τούτους μὲν ἀνακαλεσάμενος ἀποπεμπέτω κοιμησομένους, σημαινέτω δὲ τῷ δευτέρῳ προϊέναι τοῦ χάρακος, ὁ δὲ τρίτος ταγματάρχης ἀναστήσας ἐν τούτῳ καθοπλιζέτω τὸ ὑφ’ ἑαυτὸν τάγμα· 9 καὶ μετὰ​119 τοὺς δευτέρους τὴν ἴσην ὥραν τοῖς πρώτοις ἀγωνίζεσθαι​120 ἄξει​121 τὸ τρίτον, κοιμάσθω​122 δὲ τὸ δεύτερον τάγμα,​123 μετὰ τοῦτο δ’ αὖ τὸ​124 τέταρτον, εἶθ’ ἑξῆς τὸ πέμπτον, ἐν μέρει τῶν στρατιωτῶν ἀναπαυομένων. 10 ὁμοίως δ’ ἐπισυναπτούσης τῆς ἡμέρας οἱ πρῶτοι τῇ νυκτὶ προσβαλόντες​125 ἕωθεν πάλιν πρῶτοι​126 προσαγόντων· εἶθ’ ὥρας,​127 εἰ μὲν ἓξ εἴη τάγματα, δύο κινδυνεύσαντες, εἰ δὲ πέντε, δυσὶν​128 ἔτι μικρὸν ἐπιθέντες, εἰ δὲ  p514 τέτταρα,​129 τρεῖς, εἰ δὲ τρία,​130 τέτταρας,​131 ἀπιόντες ἀριστοποιείσθων,​132 ἑξῆς δ’ οἱ μετ’ αὐτοὺς καὶ πάλιν οἱ μετὰ τούτους ἄχρι τῶν τελευταίων, ὥστε κύκλον​133 τινὰ περιάγεσθαι. 11 τούτου γὰρ συμβαίνοντος ἀμφότερα ἂν γίγνοιτο. καὶ αἱ​134 προσβολαὶ καὶ νύκτωρ καὶ μέθ’ ἡμέραν ἀδιάλειπτοι προσαχθήσονται, καὶ οἱ προσβάλλοντες ἀκμῆτες καὶ νεαροὶ τὰς ἀναπαύσεις ἐν μέρει ποιούμενοι μαχοῦνται. 12 τοὺς μέντοι πολιορκουμένους, μηδ’ ἂν πάνυ πολλοὶ τυγχάνωσιν,​135 οἰέσθω τις τὸ αὐτὸ στρατήγημα ἀντεισοίσεσθαι·​136 τὸ γὰρ κινδυνεῦον, οὐδ’ ἂν ἐπιτρέπῃ τις, ὕπνῳ χαρίζεσθαι​137 βούλεται· φόβῳ γὰρ τῷ δεινοῦ, παρ’ ὃν ἀναπαύεται χρόνον, ὡς​138 ἁλωσομένης τῆς​139 πόλεως ἐγρήγορε· καὶ τὸ πολιορκούμενον, κἂν​140 ὀλίγον ᾖ τὸ πολιορκοῦν αὐτό, πασσυδὶ​141 προσαμύνει, καὶ πᾶν ὅσον ἐντειχίδιόν ἐστι κεκίνηται, ὅτι καὶ τὸ μέλλον φοβερώτερον, ὡς, εἰ​142 παρὰ μικρὸν ἀμελήσαιεν, ἀπολούμενοι πάντες. 13 ὅθεν δὴ​143 πᾶσα ἀνάγκη τρυχομένους αὐτοὺς καὶ μηδὲ μίαν ὥραν ἀνάπαυλαν ἴσχοντας, ἀλλὰ καὶ​144 ἀγρυπνίαις​145 καὶ πόνοις κάμνοντας, εἶτα καὶ πρὸς τὰ​146 μέλλοντα τεταλαιπωρηκότας​147 ἀσθενέστερον τοῖς σφετέροις προσαμύνειν ἢ τοὺς δεησομένους καὶ παραδώσοντας τὴν πόλιν ἐκπέμπειν.

 p516  ε´. [Πῶς χρὴ τὸν στρατηγὸν ἀναπαύεσθαι]​148

14 Αὐτὸς οὖν ὁ στρατηγός, ἴσως φήσει τις,​149 ἐξ ἀδάμαντος ἢ σιδήρου κεχάλκευται μόνος ἄγρυπνος ἑστὼς​150 ἐπὶ τοῖς αὐτοῖς ἔργοις;​151 οὐ δῆτα· ἀλλὰ παρ’ ὃν ἀναπαύεται χρόνον — οὕτος​152 δ’ ὀλίγος​153 ἔστω καὶ σύντομος —,​154 ἕνα τῶν​155 ἐν δόξῃ πιστοτάτων καὶ ἀνδρειοτάτων ἡγεμόνα​156 τῶν καὶ τὰ δευτέρα τῆς στρατηγικῆς ἀρχῆς ἐχόντων ἐπιστησάτω τοῖς ἔργοις.157

ϛ´. [Πῶς τὰ δοκοῦντα τῆς πόλεως μέρη ἀνάλωτα εἶναι πολλάκις εὐάλωτα γίγνεται]​158

15 Ἐνίοτε δὲ τὰ δοκοῦντα μέρη πόλεως​159 εἶναι κρημνώδη καὶ πέτραις ἀποτόμοις ὠχυρωμένα​160 τῶν διὰ χειρὸς ἀνεστηκότων τειχῶν​161 ἔδωκε τοῖς πολιορκοῦσιν ἀφορμὰς μείζονας​162 εἰς τὸ νικᾶν· εἴωθεν γάρ πως ὡς τὰ πολλὰ τὰ τοιαῦτα​163 τῶν πόλεων, ὅσα φύσει πιστεύεται τὸ ἐρυμνόν, ἀφυλακτεῖσθαι καὶ ἥκιστα φροντίδι παραγρυπνεῖσθαι στρατιωτῶν.​164 16 ἔνθα στρατηγὸς ἀγαθὸς ἐνόησεν ὃ δεῖ​165 ποιῆσαι, καί τινας τῶν εὐτολμοτάτων​166 παρακαλέσας ἐπαγγελίαις καὶ τιμαῖς ὀλίγους,​167 οἷς  p518 ῥᾷον ἀναβαίνειν​168 εἴτε δι’ αὐτῆς τῆς δυσχωρίας,​169 εἴτε διὰ κλιμάκων, ἐκράτησε τῆς πράξεως​170 ὑποκαταβάντες​171 γὰρ ἐντὸς τείχους​172 ἢ πυλίδα διέκοψαν ἢ πύλην ἀνέῳξαν.

ζ´. [Περὶ τῆς ἀπὸ τῶν σαλπίγγων ὠφελείας]​173

17 Μέγα δ’ ἂν ὀνήσειε καί τι​174 τοιόνδε συνεπινοηθέν, εἰ καὶ σαλπιγκτὰς οἱ φθάσαντες ἐπιβῆναι τοῦ τείχους ἀνιμήσαιεν·​175 ἀκουσθεῖσα γὰρ πολεμία σάλπιγξ ἀπὸ τειχῶν ἐν νυκτὶ πολλὴν ἔκπληξιν ἐπιφέρει τοῖς πολιορκουμένοις ὡς ἤδη κατὰ κράτος ἑαλωκόσιν, ὥστε τὰς πύλας καὶ τὰς ἐπάλξεις ἀπολιπόντας φεύγειν· ὅθεν δήπου συμβαίνει γίγνεσθαι τοῖς ἔξω στρατιώτας ῥᾳδίαν τήν τε τῶν πυλῶν ἐκκοπὴν καὶ τὴν ἐπὶ τὰ τείχη διὰ τῶν κλιμάκων ἀνάβασιν, οὐδενὸς ἔτι τῶν πολεμίων ἀπείργοντος· οὕτως που δυνατὸν ἑνὶ καὶ ἀνόπλῳ σαλπιγκτῇ​176 πόλιν ἁλῶναι.

η´. [Τί χρὴ ποιεῖν τὸν στρατηγὸν μετὰ τὸ ἑλεῖν τὴν πόλιν]​177

18 Εἰ δὲ δή τινα ἀκμάζουσαν ἔτι​178 πλήθει τε καὶ δυνάμει πόλιν ἐρρωμένως​179 ἑλὼν εἰς φόβον ἢ ὑπόνοιαν ἥκοι, μή ποτε κατὰ τάγματα καὶ  p520 συστροφὰς ὑπαντιάζοντες ἀμύνωνται​180 τοὺς​181 ἐπεισπίπτοντας​182 ἢ τὰ μετέωρα καταλαμβανόμενοι​183 καὶ τὰ ἄκρα τῆς πόλεως ἔνθεν ἀντεπίοιεν​184 ἐπὶ πολὺ κακώσοντες​185 τοὺς πολεμίους, κηρυττέτω τοὺς ἀνόπλους μὴ κτεῖναι. 19 ἕως​186 γὰρ ἕκαστος ἐλπίζει ληφθεὶς τεθνήξεσθαι, βούλεται φθάνειν δράσας καὶ πάσχων ἀλλά τι​187 καὶ δρᾶν, πολλοί τε ἤδη πολεμίους εἰσκεχυμένους ἐξήλασαν ἢ καὶ μὴ​188 δυνηθέντες εἰς ἀκρόπολιν ἐρυμνὴν κατειλήθησαν,​189 ἔνθεν αὖθις εἰς πόνον​190 καὶ ταλαιπωρίαν κατέστησαν​191 τοὺς πολεμίους, ὥστε δευτέραν ἐπαναιρεῖσθαι πολιορκίαν . . .​192 ἢ καὶ πολυχρονιωτέραν, ἔστιν δ’ ὅτε καὶ ἐπαλγεστέραν μετὰ πολλῆς πείρας κακῶν. 20 εἰ δὲ διαβοηθείη τόδε​193 τὸ κήρυγμα, τάχα μὲν καὶ πάντες, ὡς δὲ πρόδηλον εἰπεῖν, οἵ γε πλείους τὰ ὅπλα ῥίψουσι· τῶν τε γὰρ βουλομένων δι’ ὀργῆς​194 ἕκαστος εἰς ἄμυναν ἰέναι δεδιὼς τὸν πέλας, μή ποτε οὐχ ἑαυτῷ​195 ταῦτα​196 φρονῇ,​197 ῥίπτειν ἀναγκασθήσεται, ὥστε, κἂν πάντες βούλωνται​198 τὰ ὅπλα φυλάττειν, διὰ τὴν πρὸς ἀλλήλους ὑπόνοιαν αὐτὸν ἕκαστον δεδιότα, μὴ μόνος ὡπλισμένος ληφθῇ,​199 σπεύδειν ἀποτιθέμενον200  p522 — οἱ γὰρ ὀξεῖς​201 καιροὶ τὴν​202a κοινὴν​203 γνώμην φανερὰν οὐκ ἔωσι​204 γίγνεσθαι —, οἵ τε ἕτοιμοι πρὸς τὸ σώζεσθαι, μέχρι μὲν οὐδὲν εἰς ἐλπίδα κεκήρυκται σωτηρίας, εἰ καὶ​205 μὴ γνώμῃ, ἀλλ’​206 ἀνάγκῃ τὸ ἐπιὸν ἀμύνονται κακόν, ἐπειδὰν δὲ μικρὰν ἐλπίδα τοῦ σώζεσθαι λάβωσιν, ἱκέται τὸ​207 λοιπὸν ἀντὶ πολεμίων ὑπαντῶσιν. 21 οὕτως τε ὁ μὲν κηρύξας καὶ τοὺς τὰ ὅπλα φυλάττειν βουλομένους ῥίπτειν αὐτὰ ἀναγκάζει·​208 στρατιωτῶν δὲ θάνατος ἐν μὲν​202b μάχαις εὐπαραμύθητος​209 — δοκεῖ γὰρ τοῦ νικᾶν ἕνεκεν γεγονέναι —, ἐν δὲ νίκαις καὶ καταλήψεσι πόλεων τοῖς νικῶσιν οἴκτιστος, ἀφροσύνης τε​210 μᾶλλον​211 ἢ ἀνδρίας​212 μαρτύριον·​213 22 εἰ μέντοι​214 μνησικάκως ἔχοι​215 τοῖς ἡττημένοις​216 στρατηγός, μὴ παρὰ τούτοις​217 οἰέσθω τι​218 φέρεσθαι βλάβος,​219 ὅτι τοὺς​220 ἐντυγχάνοντας μὴ εὐθὺς κτενοῦσι·​221 σχολῇ γὰρ βουλεύσεται μετὰ τοῦ ἀκινδύνου τὴν ἄμυναν ἀνανταγώνιστον​222 ἔχων, τί​223 χρὴ διαθεῖναι​224 τοὺς ἑαλωκότας.

 p524  θ´. [Τὸν λιμῷ μέλλοντα πόλιν αἱρήσειν τοὺς κατὰ τὴν χώραν ἀσθενεῖς εἰς αὐτὴν χρὴ πέμπειν]​225

23 Εἰ δὲ τὴν κατὰ κράτος ἀπεγνωκὼς ἐκπόρθησιν εἰς χρόνιον καταβαίνοι πολιορκίαν οἰόμενος λιμῷ πιέσας​226 τὴν πόλιν αἱρήσειν, ἅ τινα ἂν ἐπὶ τῆς χώρας ἔτι​227 καταλάβῃ σώματα, τούτων τὰ μὲν ἐρρωμένα καὶ ἀκμάζοντα ταῖς ἡλικίαις εἰς ἄμυναν πολέμου λαβών, ὅ τι περ ἂν αὐτῷ δόξῃ,​228 διαθέσθω, γύναια δὲ καὶ παιδάρια​229 καὶ ἀσθενεῖς ἀνθρώπους καὶ γεγηρακότας ἑκὼν​230 εἰς τὴν πόλιν ἀποπεμπέτω· ταῦτα γὰρ ἄχρηστα μὲν εἰς τὰς πράξεις ἔσται,​231 τὰς δὲ παρεσκευασμένας​232 τοῖς​233 ἔνδον τροφὰς​234 θᾶττον συναναλώσει,​235 καὶ πολεμίων μᾶλλον ἢ φιλίων ἐφέξει​236 τρόπον.237

ι´. [Ὁποῖον εἶναι χρὴ τὸν στρατηγὸν μετὰ τὴν νίκην]​238

24 Εἰ δέ τῷ​239 πάντα κατὰ δαίμονα καὶ νοῦν χωρήσειεν, ὥστε τοῖς ὅλοις ἐπιθεῖναι τοῦ πολέμου πράγμασι τέλος, ἔστω μὴ βαρὺς ἐπὶ ταῖς εὐπραγίαις, ἀλλ’ εὔφορτος,​240 μηδὲ τῦφον ἀπήνη περιφέρων, ἀλλ’ εὐμένειαν προσφιλῆ ἔχων· ὁ​241 μὲν242  p526 γὰρ φθόνον ἐγέννησε,​243 αὕτη​244 δὲ ζῆλον ἐπεσπάσατο.​245 25 φθόνος μὲν οὖν ἐστιν ὀδύνη τῶν πρὸς τοὺς​246 πέλας ἀγαθῶν, ζῆλος δὲ μίμησις τῶν παρ’ ἄλλοις​247 καλῶν, τοσοῦτόν τε​248 διενήνοχεν ἀλλήλων, ὥστε τὸ μὲν φθονεῖν​249 εὐχὴν εἶναι τοῦ καὶ παρ’ ἄλλῳ τι καλὸν μὴ εἶναι, τὸ δὲ ζηλοῦν ἐπιθυμίαν τῆς τῶν ἴσων κτήσεως. 26 ἀνὴρ οὖν ἀγαθὸς οὐ μόνον πατρίδος τε καὶ στρατιωτικοῦ πλήθους ἄριστος ἡγεμών, ἀλλὰ καὶ τῆς περὶ αὐτὸν εἰς αἰεὶ​250 εὐδοξίας ἀκινδύνου​251 οὐκ ἀνόητος στρατηγός.252

---

The Loeb Editor's Notes:

1 τῆς ἀστρώου P: τοῦ ἄστρου Schwebel.

2 Title om. FENR: in margin but mostly ilgv in photographs GH.

3 FENRGH: προδοσία P: προδοσίᾳ Rigaltius "ceteri codd. ut vid."

4 Schwebel following Camerarius: τῶν πολέμων F: τῶν πολεμίων PGH "ceteri codd. ut vid." Saguntinus.

5 ἐπιβουλὰς GH "libri scripti tantum non omnes" (Schwebel).

6 ὁποστὴν F (corr. AB) GH: ὅπως τὴν Rigaltius "ceteri codd. ut vid."

7 Om. K Koraes.

8 νομίζει GH.

9 FGH: ἀντιπαραταττόντων Rigaltius Am2 "ceteri codd. ut vid."

10 φρουρὰ R.

11 FCKGH (κἀπὶ v: καπι δυεῖν GH): κἄπειτα δυοῖν Koraes: κἀπιδυεῖν Rigaltius: κἀπιδυοῖν EN: κἀπὶ δυοῖν R Schwebel.

12 εἴτε V (εἶτε GH).

13 προσπερὰς R: πρὸς πύλας suggested by Köchly.

14 τῷ . . . στρατηγῷ vGH.

15 κατάφορον F m1 corr. m2.

16 FR: ὑστερήσαντας GH Rigaltius "ceteri codd. ut vid."

17 προειρημένων R.

18 FGR: om. v.

19 ὅσον vGH: ὅσων K Koraes.

20 καὶ τῶν added by Köchly.

21 τὴν ὤραν vGH.

22 ὅσην vGH.

23a 23b Om. vGH.

24 ὁρῶν F.

25 FC: συλλογισάμενος PGH Αm2 Rigaltius "ceteri codd. ut vid."

26 Köchly: προσιόντας Ω.

27 Koraes without MS. authority: Saguntinus alone indicates a heading with the words "De urbe interdiu occupanda."

28 Om. R.

29 αἰφνιδίοις F: Köchly suggests αἰφνίδιος.

30 γίγνηται vGH.

31 κἂν μὴ om. F.

32 μέλλει GH.

33 προβάλλειν τα F: προβάλλοντα P.

34 δοκεῖ GHR.

35 αἵ γε F.

36 ἀπρόσληπτοι vGH.

37 ὡς vGH.

38 συνθεωρήσουσιν PGH.

39 Köchly: αὐτοὺς Ω.

40 ὑπέταξεν PGH.

41 Om. F without indication of break ENRM (G imperfect here) Camerarius: in margin H (margin of G patched) without indication of break.

42 Köchly: στρατηγῶν Ω.

43 ἀνδρείαν GH.

44 FGH: εἰ EN: ὅ, τι R.

45 ἐπιβουλευόμενον DPGH Am2 Rigaltius "ceteri codd. ut vid.": ἐπιβουλεῦον G m2.

46 ὁ μὲν om. DPGH Am2 Rigaltius "ceteri codd. ut vid."

47 αὐτὸ R.

48 δόξει PGH.

49 τὸ κινδυνεῦον R.

50 Köchly: φθάσαι Ω.

51 FPGH (δρᾶσαι GH): καί τι δρᾶσαι v: ἢ δρᾶσαι K: δρᾶσαί τι Köchly.

52 Title om. F: without indication of break AENR Saguntinus Camerarius: in margin without break GH.

53 τολμήσειν R (τολμήσειεν Am2.

54 ταῖς πύλαις vGH.

55 προκαθίσας F.

56 F: πόλεων PGH — nothing known about other MSS.

57 γινόμενα GH.

58 Om. vGH.

59 μηδενὸς von Rohden.

60 γίνεσθαι (om. ὡς) v: γίγνεσθαι (om. ὡς) GH Koraes.

61 GH (οὔθ’ ὅπη): οὐ τὸ πῆ F: οὔθ’ ὁτη P: οὔθ’ ὅτι Rigaltius "alii codd. ut vid."

62 προσβάλλουσιν P Rigaltius "alii codd. ut vid.": πρὸς βάλλουσιν GH.

63 ὡς . . . ὁπόσοι om. R Camerarius: οὔθ’ ὁπόσοι vGH.

64 Köchly: κλίμασι Fv: κλίμασιν GH: κλήμασι EKN: κλίμαξι Saguntinus.

65 Om. Köchly.

66 μάντης A.

67 Title om. FPVGH: without indication of even a break FGH.

68 δυοῖν v: δοιεῖν GH.

69 ἀνετράπησαν vGH.

70 FC: πόλεις vG: πόλις H.

71 Koraes apparently without MS. authority: FGH do not indicate even a break (the same holds for all the sub-titles in Ch. xlii): "Imperator suo exemplo milites provocat" Rigaltius Schwebel.

72 FC: μὴ om. vGH: κινείτω vGH: κινεῖτο Am2.

73 δέ vGH.

74 ἔμασθαι Am2.

75 ἠδέσθαι R Am2.

76 ἐπίσου vGH: ἐπίσον Am2.

77 Koraes (see on sub-title to § 2): "De machinis ad oppugnationem" Rigaltius Schwebel.

78 ὄντων μηχανημάτων vGH.

79 τοῖς κατὰ δύναμιν vGH.

80 Om. R.

81 C: om. FvPGH.

82 καὶ vGH.

83 ἢ ὑποτρόχους GHENP "alii codd. ut vid."

84 FGH: τοῖς Rigaltius "et alii codd. ut vid."

85 ἀρχιτεκτονιῶν PGH: ἀρχιτεκτονικῶν v.

86 ἐπινοίαθ’ F.

87 F indicates a break here.

88 τοιόνδ’ Köchly.

89 εἴγε vGH.

90 προβάλλειν GH Am2 Rigaltius and MSS. "tantum non omnes" (Schwebel).

91 FR: ἄλλος PGH Rigaltius "ceteri codd. ut vid."

92 Köchly: εὐπορήσει ἐν F: εὐπορήσειεν GH: εὐπορήσειε v: ἀπορήσειε R.

93 περιστῆναι μηχαναῖς GHP "alii codd. ut vid.": περιθεῖναι μηχαναῖς Am2: περιθῆναι μηχαναῖς DENR.

94 Köchly (except that he read τἄλλα): καὶ κατὰ τὰ ἄλλα FC: καὶ τὰ ἄλλα PGH Rigaltius "ceteri codd. ut vid."

95 προβολὰς FGHR.

96 ἐπί τι βοηθήσωσι vGH.

97 καταληφθέντας F.

98 ὧδε vGH.

99 Supplied by Köchly, who suggests also θαρροῦντες.

100 ὡς v: om. PGH.

101 παλαιστεῖν H.

102 Om. P.

103 FCDGH: σκευάζειν v: σκεδάζειν Koraes.

104 περισφάλλοντα Koraes.

105 κακεῖσαι GH.

106 FD: ἀναστρέψαι PGH Rigaltius Schwebel "ceteri codd. ut vid."

107 FGH: om. v: πᾶν τὸ Koraes.

108 See note on title before § 2: "Quomodo oppugnatio acriter urgendo continuari possit" Rigaltius Schwebel.

109 FGH: σπεύδει v.

110 ἡ δύναμις αὐτῷ κάμνοι von Rohden.

111 Koraes, comparing Leo, Tactica, XV.16: ὅτ’ Ω.

112 ϊκανὰ εἶ | ναίοι F corr. B: om. οἱ vGH.

113 αὐτοῦ Am2.

114 προβαλλέτω vGH Rigaltius Am2 "ceteri codd. ut vid."

115 κελεῦσαι F.

116 τὸ δεύτερον . . . ἕτοιμον von Rohden.

117 παραγγελέτω GH.

118 κατὰ πείρας ἦ F.

119 μετὰ τὸ vGH.

120 ἀγωνίσασθαι Koraes.

121 ἕξει F: τάξει von Rohden.

122 κοιμᾶσθαι vGH.

123 Om. FGH.

124 δ’ αὐτὸ F: δὲ αὖ τὸ vGH.

125 προσβάλλοντες vGH.

126 πρῶτοι πάλιν vGH (πρώτοι GH): τῇ νυκτὶ . . . πρῶτοι om. R Camerarius.

127 ὁρᾷς F.

128 δυοῖν v: δοιεῖν GH.

129 τέτρα GH.

130 FGH: τρεῖς v.

131 τέτταρες R.

132 ἀριστοποιείσθωσαν vGH.

133 FCR: κύκλῳ vGH (κύκλω GH): κύκλῳ τινὶ Schwebel Koraes.

134 FGH: om. v.

135 τυγχάνουσι P: ‑σιν GH.

136 τῷ αὐτῷ στρατηγήματι ἀντιτάσσεσθαι vGH Am2.

137 Om. τὸ γὰρ . . . χαρίζεσθαι H.

138 Om. F.

139 Om. vGH.

140 καὶ P Am2.

141 πάσῃ σπουδῇ v (πάση σπουδῆ GH).

142 ὡσεί R.

143 δεῖ PGH Rigaltius "alii codd. ut vid."

144 καὶ γ’ F.

145 ἀγρυπνοίαις GH.

146 Köchly: εἰ καὶ τὰ πρὸς τὰ F: ἢ καὶ πρὸς τὰ vGH (εἶτα πρὸς τὰ B).

147 τεταλεπωρηκότας G: ‑κοτάς H.

148 See note on title before § 2: "Quo pacto imperator quiescere a laboribus aliquando possit" Rigaltius Schwebel.

149 τίς corr. τινὲς (?) G.

150 ἔστω vGH.

151 καὶ μόνος ἄγρυπνος ἔσται ἐπὶ τοσούτοις ἔργοις Koraes.

152 οὕτως F.

153 ὁ λόγος R Am2.

154 οὐ . . . σύντομος om. Camerarius.

155 ἐν αὐτῶ· F: ἕνα τῶν αὐτῷ Köchly suggests.

156 ἡγεμόνων vGH.

157 τοῖς ἔργοις ἐνίοτε δὲ κτλ. F.

158 See note on title before § 2: "Loca quae obsessi inaccessa existimant obsidentibus saepenumero prodesse," Rigaltius Schwebel.

159 τῆς πόλεως vGH.

160 ὀχυρώτερα vGH (ὁχ‑ GH).

161 F indicates a break here.

162 μείζους vGH Köchly.

163 FC: ποιοῦντα ENPGH Rigaltius "ceteri codd. ut vid."

164 παραγνυπνεῖσθαι στρατειωτῶν H.

165 FENR: δὴ GH Rigaltius "ceteri codd. ut vid."

166 εὐτολμωτάτων GH.

167 FGH (ὁλ‑ GH): ὀλίγαις ENR Am2 Camerarius.

168 FC: ἅμα βαίνειν ENPGH Rigaltius Am2.

169 F Leo, Tactica, XV.20: διά τινος βιαίας ἀναβάσεως (but a little later Leo uses the expression διὰ τῆς δυσχερείας ἐκείνης): δυσχερείας vGH: δυσχερίας Am2.

170 Köchly suggests πάσης πόλεως.

171 FGH: ὑποβάντες v.

172 FGH: τοῦ τείχους v.

173 See note on title before § 2: "Quid valeat tubicinis opera in expugnatione" Rigaltius Schwebel.

174 FGH: καί τοι v.

175 ἀνιμήσαιεν corr. to καθιμήσαιεν (?) by early, perhaps contemporary, hand in F.

176 σαλπικτῆ GH.

177 See note on title before § 2: "Quid debeat agere imperator in urbem expugnatam invadendo" Rigaltius Schwebel. A break here is indicated in GH.

178 ἐπὶ v (ἔπι GH).

179 ἐρρωμένην F.

180 ἀμύνοιντο vGH: ἀμύνοιτο Am2.

181 τὰς GH: τοῖς Am2.

182 ἐπιπίπτοντας vGH.

183 καταλαβόμενοι Koraes.

184 CGH (B): ἀντ’ ἐπίοιεν F: ἀντεπίνοιεν P Rigaltius "alii codd. ut vid.": ἀντεπιτείνοιεν R.

185 κακώσαντες v (κακῶσαντες GH).

186 Köchly: ὡς F: ὁ ENGH Rigaltius "alii codd. ut vid.": ὃ Schwebel Koraes.

187 ἀλλό τι G: ἄλλό τι H Am2: ἄλλοτι Rigaltius "ceteri codd. ut vid.": ἄλλο τι Koraes.

188 Köchly: ἢ μὴ vGH: καὶ μὴ (om. ἢ) F.

189 FC: κατηλείθησαν GH: κατηυλίσθησαν ENR: κατηλίσθησαν P Rigaltius "alii codd. ut vid."

190 πόσον Am2.

191 Koraes: κατεστήσαντο Ω.

192 Schwebel noted the lacuna here: καὶ om. K. Koraes suggested that ἢ καὶ be deleted, Köchly suggests οὐχ ἥττονα.

193 Om. vGH.

194 εἷς R Am2 for δι’ ὀργῆς.

195 αὑτῷ v: αὐτῷ GH (ἑαυτῶ F).

196 ταῦτα Fv: ταυτὰ C: τ’ αὐτὰ GH.

197 Schwebel: φρονεῖ FP "omnes codd. ut vid." (φρονεὶ GH).

198 βούλονται GH.

199 ληφθῆ F: λειφθείη vGH.

200 Köchly von Rohden: σπευδειν ἀποτιθέμενοι F: σπεύδειν ἀποτίθεσθαι vGH.

201 "οἱ γὰρ ὀξεῖς etc.] desunt in LR" Rigaltius. He means probably οἱ . . . σώζεσθαι, words which he brackets in the text.

202a 202b Om. vGH.

203 καινὴν vGH: καὶ τὴν Koraes.

204 οὐκ ἐῶσι (ἐῶσιν GH) φανερὰν vGH.

205 κἂν v: κὰν GH for εἰ καὶ.

206 Added by Köchly.

207 FGH: om. v.

208 Köchly: τοὺς ῥίπτειν αὐτὰ βουλομένους φυλάττειν ἀναγκάζει F: τοὺς τὰ ὅπλα φυλάττειν βουλομένους ῥίπτειν παρασκευάζει vGH (except βουλομένοις GH).

209 ἀπαραμύθητος vGH.

210 Om. KR Koraes.

211 μάλιστ’ R.

212 ἀνδρείας GH.

213 Koraes: μαρτυρεῖ F: μαρτυρεῖν vGH.

214 μέν τοι F: γάρ πως v: γάρ τοι GH.

215 ἔχει vGH.

216 ἡττωμένοις R.

217 τοῦτο vGH.

218 τὶ F.

219 βλάβως GH.

220 τοὺς μὴ F.

221 κτενοῦσιν Köchly: κτείνουσιν vGH.

222

ἄμυι

ἄμυν αν⏑ανταγωνιστον F (the correction is probably by the first hand, in Rostagno's opinion): ἄμυναν ἀνανταγώνιστον CP: ἄμυναν ἀνταγώνιστον GH Rigaltius "ceteri codd. ut vid."

223 ἔχοντι vP Am2 GH: ἔχων τὶ F.

224 διαθῆναι H: διαθῆναι (?) corr. to διαθεῖναι G.

225 See note on title before § 2: "Imbelles captivos remittendos, si fame urbs premenda sit" Rigaltius Schwebel.

226 Köchly: λιμῶ πιέσαι F: om. πιέσας vGH.

227 Om. vGH.

228 δόξει GH.

229 καὶ παιδάρια FPGH: om. v.

230 ἑλὼν Koraes.

231 Added by Köchly.

232 εἰς δὲ τὰς παρασκευὰς μόνας F: τὰς παρασκευασμένας: τὰς παρεσκευασμένας GH Koraes.

233 τοῖς δὲ vGH.

234 τὰς τροφὰς GH: στροφὰς P Rigaltius "alii codd. ut vid."

235 συναναλώσει θᾶττον vGH.

236 φίλων ἕξει vGH (ἔξει GH).

237 τόπον Scaliger.

238 See note on title before § 2: "Qualis esse debeat imperator parta victoria" Rigaltius Schwebel.

239 αὐτῷ Scaliger.

240 Köchly: ἀλλἄφορτος F: ἀλ’ λἄφυρτος G: ἄλλἄφυρτος H: ἀλλ’ ἄφυρτος v: ἀλλ’ ἄφορτος Koraes.

241 προσφιλῆ· ἐκεῖνος von Rohden.

242 Köchly: ἔχων· ἃμὲν F: ἐκεῖνα (ἐκείνα GH) μὲν vGH.

243 ἐγέννησαν v: ἐγένησαν PGH: ἐγέννησεν Köchly von Rohden.

244 Köchly (without a note): ταῦτα FGH Rigaltius Schwebel Koraes v (apparently).

245 ἐνεσπάσατο G Rigaltius "alii codd. ut vid.": ἐνεσπάστατο H: ἐσπάσατο R Am2: ἐσπάσαντο K: ἐπεσπάσαντο Koraes.

246 παρὰ τοῖς Koraes.

247 FGH: ἀλλήλοις P Rigaltius "ceteri codd. ut vid."

248 τοσοῦτον δέ τε vGH: τοσοῦτον δέ τοι R Am2.

249 φθονὴν P.

250 ἀεὶ GH Köchly.

251 Deleted by von Rohden.

252 Subscription ὀνασάνδρου στρατηγικός F (see Introd.).

◂ previous
Images with borders lead to more information. The thicker the border, the more information. (Details here.)
ΑΝΩ:		Onasander	Ἀρχαία Στρατιωτική Ἱστορία	Στρατιωτικὴ Ἱστορία	Εἴσοδος
			Κλασικά Κείμενα	ΛακουσΚούρτιος
A page or image on this site is in the public domain ONLY if its URL has a total of one *asterisk. If the URL has two **asterisks, the item is copyright someone else, and used by permission or fair use. If the URL has none the item is © Bill Thayer. See my copyright page for details and contact information.