ad litteras mittendas Bill Thayer	English	Italiano	Adiutorium	Altius	Ostium
antecedens: Geta Haec pagina telaris pars est Historiae Augustae a Loeb Classical Library editae MCMXXIV Hic textus in dominio publico est. Textum quam diligentissime perscrutavi et recensui — sed si quemlibet errorem invenies, mihi, obsecro, scribe. insequens: Diadumenianus

(Vol. II) Historia Augusta

 p48  Opilius Macrinus

1 1 Vitae illorum principum seu tyrannorum sive Caesarum qui non diu imperaverunt in obscuro latent, idcirco quod neque de privata eorum vita digna sunt quae dicantur, cum omnino ne scirentur quidem, nisi adspirassent ad imperium, et de imperio, quod non diu tenuerunt, non multa dici possunt. nos tamen ex diversis historicis eruta in lucem proferemus, et ea quidem quae memoratu digna erunt. 2 non enim est quisquam qui​1 in vita non ad diem quodcumque fecerit. sed eius qui vitas aliorum scribere orditur officium est digna cognitione perscribere. 3 et Iunio quidem Cordo studium fuit eorum imperatorum vitas edere quos obscuriores videbat. 4 qui non multum profecit; nam et pauca repperit et indigna memoratu, adserens se minima quaeque persecuturum, quasi vel de Traiano  p50 aut Pio aut Marco sciendum sit, quotiens processerit, quando cibos variaverit et quando vestem mutaverit et quos quando promoverit. 5 quae ille omnia exsequendo libros mythistoriis replevit talia scribendo, cum omnino rerum vilium aut nulla scribenda sint aut nimis pauca, si tamen ex his mores possint animadverti, qui re vera sciendi sunt, sed ex parte, ut ex ea cetera colligantur.

2 1 Occiso ergo Antonino Bassiano Opilius Macrinus, praefectus praetorii eius, qui antea privatas curarat,​2 imperium arripuit, humili natus loco et animi atque oris inverecundi, seque nunc Severum nunc Antoninum, cum in odio esset omnium et hominum et militum, nuncupavit. 2 statimque ad bellum Parthicum profectus et iudicandi de se militibus et rumoribus, quibus premebatur, adulescendi potestatem demit; 3 quamvis senatus eum imperatorem odio Antonini Bassiani libenter acceperit, cum in senatu omnibus una vox esset: 4 "Quemvis magis quam parricidam, quemvis magis quam incestum, quemvis magis quam impurum, quemvis magis quam interfectorem et senatus et populi."

5 Et mirum omnibus fortasse videatur, cur Diadumenum  p52 filium Macrinus Antoninum​3 voluerit nuncupari, cum auctor necis Antoninianae fuisse dicatur. 3 1 de ipso quae in annales relata sint proferam: vates Caelestis apud Carthaginem, quae dea​4 repleta solet vera canere, sub Antonino Pio, cum sciscitante proconsule de statu, ut solebat, publico et de suo imperio futura praediceret, ubi ad principes ventum est, clara voce numerari iussit quotiens diceret Antoninum, tuncque adtonitis omnibus Antonini nomen​5 octavo edidit. 2 sed credentibus cunctis quod octo annis Antoninus Pius imperaturus esset, et ille transcendit hunc annorum numerum, et constitit apud credentes vel tunc vel postea per vatem aliud designatum. 3 denique adnumeratis omnibus qui Antonini appellati sunt is Antoninorum numerus invenitur. 4 enimvero Pius primus, Marcus secundus, Verus tertius, Commodus quartus, quintus Caracallus, sextus Geta, septimus Diadumenus, octavus Heliogabalus Antonini fuere. 5 nec inter Antoninos referendi sunt duo Gordiani, qui aut​6 praenomen tantum Antoninorum habuerunt aut etiam Antonii dicti sunt non Antonini. 6 inde est quod se et Severus Antoninum vocavit, ut plurimi ferunt,​7 et Pertinax et Iulianus et idem Macrinus; 7 et ab ipsis Antoninis, qui veri successores  p54 Antonini fuerunt, hoc nomen magis quam proprium retenetum est. haec alii. 8 sed alii idcirco Antoninum Diadumenum a Macrino patre appellatum ferunt, ut suspicio a Macrino interfecti Antonini militibus tolleretur. 9 alii vero tantum desiderium nominis huius fuisse dicunt, ut, nisi populus et milites Antonini nomen audirent, imperatorium non putarent.

4 1 Et de Macrino quidem in senatu multis, quando nuntiatum est Varium Heliogabalum imperare,​8 cum iam Caesarem Alexandrum senatus dixisset, ea dicta sunt ut​9 appareat ignobilem,​10 sordidum, spurcum fuisse. 2 verba denique Aurelii Victoris, cui Pinio cognomen erat, haec fuerunt: 3 Macrinum libertinum, hominem prostibulum, servilibus officiis occupatum in domo imperatoria, venali fide, vita sordida sub Commodo, a Severo remotum etiam a miserrimis officiis relegatumque in Africam, ubi, ut infamiam damnationis tegeret, lectioni operam dedisse, egisse causulas, declamasse, ius11 postremo dixisse; 4 donatum autem anulis aureis, patrocinante sibi conliberto suo Festo, advocatum fisci factum sub Vero Antonino. 5 sed et haec dubia ponuntur, et alia dicuntur ab aliis, quae ipsa quoque non tacebimus. nam plerique gladiatoriam pugnam  p56 eum exhibuisse dixerunt et accepta rudi ad Africam isse; 6 venatorem primo, post etiam tabellionem fuisse, deinceps advocatum fuisse fisci. ex quo officio ad amplissima quaeque pervenit. 7 dein cum esset praefectus praetorii collega ablegato, Antoninum Caracallum imperatorem suum interemit tanta factione,​12 ut ab eo non videretur occisus. 8 nam stratore eius redempto et spe ingenti proposita, id egit ut quasi militaribus insidiis, quod vel ob parricidium vel incestum​13 displiceret, interemptus diceretur.

5 1 Statim denique arripuit imperium filio Diadumeno in participatum adscito, quem continuo, ut diximus, Antoninum appellari a militibus iussit. 2 dein corpus Antonini Romam remisit, sepulchris maiorum inferendum. 3 mandavit collegae dudum suo praefecto praetorio, ut munus suum curaret ac praecipue Antoninum honorabiliter sepeliret ducto funere regio, quod sciebat ob vestimenta populo congiaria data multum Antoninum a plebe dilectum. 4 adcedebat etiam illud, quod militarem motum timebat, ne eo interveniente suum impediretur imperium, quod raptum ierat, sed quasi invitus acceperat; ut sunt homines, qui ad ea  p58 se cogi dicunt quae vel sceleribus comparant. 5 timuit autem etiam collegam, ne et ipse imperare cuperet, sperantibus cunctis, si unius numeri concessus accederet, neque ille recusaret, et omnes cupidissime id facerent odio Macrini vel propter vitam improbam vel propter ignobilitatem, cum omnes superiores nobiles fuissent imperatores. 6 infulsit praeterea in nomen Severi se, cum illius nulla cognatione tangeretur. 7 unde iocus exstitit, "Sic Macrinus est Severus quomodo Diadumenus Antoninus." statim tamen ad delendum militum motum stipendium et legionariis et praetorianis dedit solito uberius, utpote qui extenuare cuperet imperatoris occisi crimen. 8 profuitque pecunia, ut solet, cui innocentia prodesse non poterat. retentus est enim aliquanto tempore in imperio homo vitiorum omnium.

9 Ad senatum dein litteras misit de morte Antonini, divum illum appellans excusansque se et iurans quod de caede illius nescierit. ita sceleri suo more hominum perditorum iunxit periurium, a quo incipere decuit hominem improbum.​14

6 1 Cum ad senatum scriberet interest​15 scire cuiusmodi oratio fuerit qua se excusavit, ut et impudentia hominis noscatur et sacrilegium, a quo initium sumpsit  p60 improbus imperator. 2 capita ex oratione Macrini et Diadumeni imperatorum: "Vellemus, patres conscripti, et incolumi Antonino nostro et revecti cum triumpho vestram Clementiam videre. tunc demum enim florente re publica et omnes felices essemus, et sub eo principe viveremus quem nobis Antoninorum loco di dederant. 3 verum quia id evenire per tumultum militarem non potuit, nuntiamus primum quid de nobis exercitus fecerit, 4 dein honores divinos, quod primum faciendum est, decernimus ei viro in cuius verba iuravimus, cum exercitus ultorem caedis Bassiani neminem digniorem praefecto eius putavit, cui et ipse utique vindicandum factionem mandasset, si vivus deprendere potuisset." 5 et infra: "Detulerunt ad me imperium, cuius ego, patres conscripti, interim tutelam recepi, tenebo regimen, si et vobis placuerit quod militibus placuit, quibus iam et stipendium et omnia imperatorio more iussi." 6 item infra: "Diadumenum filium meum vobis notum et imperio miles donavit et nomine, Antoninum videlicet appellans, ut cohonestetur​16 prius nomine, sic etiam regni honore. 7 quod vos, patres conscripti, bono faustoque omine adprobetis petimus, ne vobis desit Antoninorum nomen, quod  p62 maxime diligitis." 8 item infra: "Antonino autem divinos honores et miles decrevit, et nos decernimus et vos, patres conscripti, ut decernatis, cum possimus imperatorio iure praecipere, tamen rogamus, dicantes ei​17 duas statuas equestres, pedestres​18 duas habitu militari, sedentes civili habitu duas, item Divo Severo duas triumphales. 9 quae omnia, patres conscripti, vos impleri iubebitis nobis religiose pro prioribus ambientibus."

7 1 Lectis igitur in senatu litteris contra opinionem omnium et mortem Antonini senatus gratanter accepit et Opilium Macrinum libertatem publicam curaturum sperans primum in patricios allegit, novum hominem et qui paulo ante procurator privatae fuisset. 2 eundem, cum scriba pontificius esset, quos hodie pontifices minores vocant, pontificem maximum appellavit Pii nomine decreto. 3 diu tamen lectis litteris, cum omnino nemo crederet de Antonini morte, silentium fuit. 4 sed posteaquam constitit occisum, senatus in eum velut in tyrannum invectus est. denique statim Macrino et proconsulare imperium et potestatem tribuniciam detulerunt.

 p64  5 Filium sane suum, cum ipse Felicis nomen recepisset, ut suspicionem occisi a se Antonini removeret, Antoninum vocavit, Diadumenum antea dictum. 6 quod quidem nomen etiam Varius Heliogabalus, qui se Bassiani filium diceret, homo sordidissimus et ex meretrice conceptus, idem postea accepit.7 denique versus exstant cuiusdam poetae, quibus ostenditur Antonini nomen coepisse a Pio et paulatim per Antoninos usque ad sordes ultimas pervenisse, si quidem solus Marcus nomen illud sanctum vitae genere auxisse videatur, Verus autem degenerasse, Commodus vero etiam polluisse sacrati nominis reverentiam. 8 iam quid de Caracallo Antonino, quidve de hoc potest dici? postremo etiam quid de Heliogabalo, qui Antoninorum ultimus in summa impuritate vixisse memoratur?

8 1 Appellatus igitur imperator, imperio suscepto​19 contra Parthos profectus est magno apparatu, studens sordes generis et prioris vitae infamiam victoriae magnitudine abolere. 2 sed conflictu habito contra Parthos defectu legionum, quae ad Varium Heliogabalum confugerant, interemptus est. sed anno amplius imperavit.

3 Sane cum esset inferior in eo bello quod Antoninus gesserat, Artabana graviter necem suorum civium vindicante, primo Macrinus repugnavit; postea vero missis legatis petiit pacem, quam libenti animo interfecto Antonino Parthus concessit. 4 inde cum se  p66 Antiochiam recepisset ac luxuriae operem daret, iustam causam interficiendi sui praebuit exercitui ac Bassiani, ut putabatur, filium sequendi, id est Heliogabalum Bassianum Varium, qui postea est et Bassianus et Antoninus appellatus.

9 1 Fuit aliqua mulier Maesa sive Varia ex Emesena urbe, soror Iuliae uxoris Severi Pertinacis Afri, quae post mortem Antonini Bassiani ex aulica domo fuerat expulsa per Macrini superbiam; cui quidem omnia concessit Macrinus, quae diu illa collegerat. 2 huic erant duae filiae, Symiamira et Mamaea, quarum maiori filius erat Heliogabalus, qui​20 et Bassiani et Antonini nomen accepit, nam Heliogabalum Phoenices vocant solem. 3 sed Heliogabalus pulchritudine ac statura et sacerdotio conspicuus erat ac notus omnibus hominibus qui ad templum veniebant, militibus praecipue. 4 his Maesa sive Varia dixit Bassianum filium esse Antonini, quod paulatim omnibus militibus  p68 innotuit. 5 erat praeterea Maesa ipsa ditissima, ex quo etiam Heliogabalus luxuriosissimus. qua promittente militibus legiones abductae sunt a Macrino. 6 suscepta enim illa noctu in oppidum cum suis, nepos eius Antoninus appellatus est imperii delatis insignibus.

10 1 Haec ubi sunt Macrino apud Antiochiam posito nuntiata, miratus audaciam muliebrem, simul etiam contemnemus, Iulianum praefectum ad obsidendos eos cum legionibus misit. 2 quibus cum Antoninus ostenderetur, miro amore in eum omnibus inclinatis occiso Iuliano praefecto ad eum omnes transierunt. 3 dein parte exercitus coniuncta, venit contra Macrinum Antoninus contra se festinantem, commissoque proelio Macrinus est victus proditione militum eius et amore Antonini. fugiens sane Macrinus cum paucis et filio in vico quodam Bithyniae occisus est cum Diadumeno, ablatumque eius caput est et ad Antoninum perlatum.

4 Sciendum praeterea quod Caesar fuisse dicitur non  p70 Augustus Diadumenus puer, quem plerique pari fuisse cum pate imperio tradiderunt. 5 occisus est etiam filius, cui hoc solum attulit imperium, ut interficeretur a milite. 6 non enim aliquid dignum in eius vita erit quod dicatur, praeter hoc quod Antoninorum nomini est velut nothus adpositus.

111 Fuit tamen in vita imperatoria paulo rigidior et austerior, sperans se ante acta omnia posse oblivioni dare, cum ipsa severitas illius occasionem reprehendendi et lacerandi eius aperiret. 2 nam et Severum se et Pertinacem voluerat nuncupari, quae duo illi asperitatis nomina videbantur. et cum illum senatus Pium ac Felicem nuncupasset, Felicis nomen recepit, Pii habere noluit. 3 unde in eum epigramma non inlautum Graeci cuiusdam poetae videtur exstare, quod Latine hac sententia continetur:

5 hos versus nescio qui de Latinis​24 iuxta eos qui Graeci  p72 erant propositi in foro posuit. quibus acceptis Macrinus his versibus respondisse fertur,

7 his versibus Macrinus longe peioribus, quam illi Latini sunt, respondisse se credidit, sed non minus risui est habitus quam poeta ille qui de Graeco Latine conatus​25 est scribere.

12 1 Fuit igitur superbus et sanguinarius et volens militariter imperare, incusans quin etiam superiorum temporum disciplinam ac solum Severum prae ceteris laudans. 2 nam et in crucem milites tulit et servilibus suppliciis semper adfecit et, cum seditiones militares pateretur, milites saepius decimavit, aliquando etiam centesimavit, quod verbum proprium ipsius est, cum se clementem diceret, quando eos centesimaret qui digni essent decimatione atque vicensimatione. 3 longum est eius crudelitates omnes aperire, attamen unam ostendam non magnam, ut ipse credebat, sed omnibus tyrannicis inmanitatibus tristiorem. 4 cum quidam milites ancillam hospitis iam diu pravi pudoris adfectassent, idque​26 per quendam frumentarium ille didicisset,  p74 5 adduci eos iussit interrogavitque utrum esset factum. quod cum constitisset, duos boves mirae magnitudinis vivos subito aperiri iussit atque his singulos milites inseri capitibus, ut secum conloqui possent, exsertis; itaque poena hos adfecit, cum ne adulteris quidem talia apud maiores vel sui temporis essent constituta supplicia. 6 pugnavit tamen et contra Parthos et contra Armenios et contra Arabas, quos Eudaemones vocant, non minus fortiter quam feliciter.

7 Tribunum, qui excubias deseri passus est, carpento rotali subteradnexum per totum iter vivum atque exanimum traxit. 8 reddidit etiam Mezentii supplicium, quo ille vivos mortuis inligabat et ad mortem cogebat longa tabe confectos. 9 unde etiam in Circo, cum favor publicus in Diadumenum se proseruisset, adclamatum:

10 vivos etiam homines parietibus inclusit et struxit. adulterii reos semper vivos simul incendit iunctis corporibus. servos qui dominis fugissent reppertos ad gladium ludi deputavit. 11 delatores, si non probarent,  p76 capite adfecit, si probarent, delato pecuniae praemio infames dimisit.

13 1 Fuit in iure non incallidus, adeo ut statuisset omnia rescripta veterum principum tollere, ut iure non rescriptis ageretur, nefas esse dicens leges videri Commodi et Caracalli et hominum imperitorum voluntates, cum Traianus numquam libellis responderit, ne ad alias causas facta praeferrentur quae ad gratiam composita viderentur.

2 In annonis tribuendis largissimus fuit, in auro parcissimus, 3 in verberandis​27 vero​28 aulicis tam impius, tam pertinax, tam asper, ut servi illum sui non Macrinum dicerent, sed Macellinum, quod macelli specie domus eius cruentaretur sanguine vernularum. 4 vini cibique avidissimus, nonnumquam usque ad ebrietatem, sed vespertinis horis. nam si prandisset vel privatim parcissimus, in cena effusissimus. 5 adhibuit convivio litteratos, ut loquens de studiis liberalibus necessario abstemius.

14 1 Sed cum eius vilitatem homines antiquam cogitarent, crudelitatem morum viderent, hominem putidulum in imperio ferre non possent; et maxime milites, qui multa eius meminerant funestissima et aliquando turpissima, inita factione occiderunt  p78 cum puero suo Diadumeno, scilicet Antonino cognomine. de quo dictum est quod in somniis Antoninus fuisset. 2 unde etiam versus exstant huiusmodi:

3 et isti versus ex Graeco​29 translati sunt in Latinum. nam Graece sunt disertissimi, videntur autem mihi ab aliquo poeta vulgari translati esse. 4 quod cum Macrinus audisset, fecit iambos qui non exstant. iucundissimi autem fuisse dicuntur. 5 qui quidem perierunt in eo tumultu in quo ipse occisus est, quando et omnia eius a militibus pervasa sunt.

15 1 Genus mortis, ut diximus, tale fuit: cum in Antoninum Heliogabalum exercitus inclinasset, ille fugit belloque victus est et occisus in suburbano Bithyniae, suis partim deditis partim occisis partim fugatis. 2 ita Heliogabalus clarus creditus est, quod videretur patris vindicasse mortem; atque inde in  p80 imperium venit, quod dedecoravit vitiis ingentibus, luxurie, turpitudine, abligurritione, superbia, immanitate. qui et ipse similem exitum vitae suae sortitus est.

3 Haec de Macrino nobis sunt cognita, multis aliqua variantibus, ut se habet hominis historia. 4 quae de plurimis collecta Serenitati tuae, Diocletiane Auguste, detulimus, quia te cupidum veterum imperatorum esse perspeximus.

---

Apparatus Criticus:

1 qui ins. by Baehrens and Peter2; om. in P.

❦

2 priuatus cubabat P.

❦

3 so Cas. and Peter; Diadumenus filius Macrini Antoninus P.

❦

4 dea Peter2; de P.

❦

5 nomen Augusti P; Augusti del. by Jordan and Peter.

❦

6 qui aut Egnatius; aut qui P; ut qui Peter.

❦

7 et plurimi fuerunt P.

❦

8 imperare Peter; imperatorem P.

❦

9 ut om. in P.

❦

10 nobilem P.

❦

11 in P.

❦

12 factione P, Petschenig; fictione Peter.

❦

13 uel ne incestum P.

❦

14 a quo . . . improbum del. by Peter.

❦

15 So Cas. and Jordan; cum ad senatum scriberet. Interest Peter.

❦

16 cohonestetur Jordan,º Petschenig; quo honestetur P; cohonestaretur Peter.

❦

17 ei Golisch, Peter2; et P, Peter1.

❦

18 pedes P.

❦

19 <imperio> suscepto Editor; susceptos P; †susceptos Peter.

❦

20 qui Edit. princ.; om. in P.

❦

21 neget . . . recepit P.

❦

22 impius Baehrens; imperium P, Peter.

❦

23 est et erit P.

❦

24 de Latinis Peter2; delatis P; Latinos Peter1.

❦

25 conatus Peter; coactus P.

❦

26 so Salm. and Peter; pudore suffectassent atque P corr.

❦

27 uerberandis Madvig, Peter2; uerandis P.

❦

28 uero Peter2; uel P, Peter1.

❦

29 so P (see S. H. Ballou, Cl. Philol. iii, p273 f.); om. in P acc. to Peter; ex <Graeco> Peter1; sex Peter2.

Images with borders lead to more information. The thicker the border, the more information. (Details here.)
ALTIVS:	Historia Augusta	Textus Aevi Classici	LacusCurtius	Home
A page or image on this site is in the public domain ONLY if its URL has a total of one *asterisk. If the URL has two **asterisks, the item is copyright someone else, and used by permission or fair use. If the URL has none the item is © Bill Thayer. See my copyright page for details and contact information.

Accessibility