ad litteras
mittendas Bill Thayer |
English |
Italiano |
Adiutorium |
Altius |
Ostium |
|||
|
Praefatio1 Scio quosdam inlustrium virorum pro suarum splendore virtutum ad perpetuandum suae gloriae dignitatem ephemeridem gestorum suorum proprio sermone conscriptam memoriae tradidisse. a quorum me praestantissimis meritis tam longe profecto quam ipsa temporis antiquitate discretum non utique ratio aequa consilii ad contexendum eiusdem prope materiae opusculum provocavit, cum mihi neque ulla sint gesta tam splendida, de quibus aliquam possim captare gloriolam, nec eloquii tanta fiducia ut facile audeam cuiusquam opera scriptoris aemulari, 2 sed, quod non piget confiteri, iamdudum me in peregrinatione diuturna aerumnosi otii maerore marcescentem misericordia, ut confido, divina ad huiusmodi me solacia affectanda pellexit, quae simul et bene sibi consciae senectuti et religioso proposito convenirent — ut, qui me scilicet totam vitam meam deo debere meminissem, totius quoque vitae meae actus ipsius devotos obsequiis exhiberem eiusdemque gratia concessa mihi tempora recensendo eucharisticon ipsi opusculum sub ephemeridis meae relatione contexerem, 3 sciens profecto et benignae ipsius misericordiae p306 circa me fuisse, quod indultis humano generi temporariis voluptatibus etiam ipse prima mea aetate non carui, et in hac quoque parte curam mihi providentiae ipsius profuisse, quod me adsiduis adversitatibus moderanter exercens evidenter instruxit nec inpensius me praesentem beatitudinem debere diligere quam amittere posse me scirem, nec adversis magnopere terreri, in quibus subvenire mihi posse misericordias ipsius adprobassem. 4 Proinde si quando hoc opusculum meum in cuiusquam manus venerit, ex ipso libelli titulo praenotato evidenter debet advertere me hanc meditatiunculam meam, quam omnipotenti deo dedico, otio meo potius quam alieno negotio praestitisse, magisque id meorum esse votorum, ut hoc qualecumque obsequium meum acceptum deo sit, quam ut carmen incultum ad notitiam perveniat doctiorum. 5 Attamen si cui forsitan magis curioso tantum otii ab re sua fuerit, ut laboriosum vitae meae ordinem velit agnoscere, exoratum eum cupio ut, sive aliquid seu forsitan nihil in gestis vel in versibus meis quod possit probare reppererit, ea tamne ipsa quae elegerit oblivioni potius inculcanda deleget quam memoriae diiudicanda commendet. |
Enarrare parans annorum lapsa meorum tempora et in seriem deducere gesta dierum ambigua exactos vitae quos sorte cucurri, p308 te, deus omnipotens, placidus mihi, deprecor, adsis 5 adspiransque operi placita tibi coepta secundes, effectum scriptis tribuens votisque profectum, ut tua te merear percurrere dona iuvante. Omnia namque meae tibi debeo tempora vitae, auram ex quo primum vitalis luminis hausi, 10 inter et adversas iactatus saepe procellas instabilis mundi te protectore senescens altera ab undecima annorum currente meorum hebdomade sex aestivi flagrantia solis solstitia et totidem brumae iam frigora vidi 15 te donante, deus, lapsi qui temporis annos instaurando novas cursu revolubilis aevi. Sit mihi fas igitur versu tua dona canentem pangere et expressas verbis quoque pendere grates, quas equidem et clausas scimus tibi corde patere, 20 ultro sed abrumpens tacitae penetralia mentis fontem exundantis voti vox conscia prodit. Tu mihi lactanti vires in corpore inerti ad toleranda viae pelagique incerta dedisti, editus ut Pellis inter cunabula quondam 25 regis Alexandri prope moenia Thessalonices patre gerente vices inlustris praefecturae, orbis ad alterius discretas aequore terras perveherer trepidis nutricum creditus ulnis, ninguida perque iuga et sectas torrentibus Alpes 30 p310 Oceanumque fretum Tyrrheni et gurgitis undas moenia Sidoniae Carthaginis usque venirem, ante suum nono quam menstrua luna recursu luce novata orbem nostro compleret ab ortu. Illic, ut didici, ter senis mensibus actis 35 sub genitore meo proconsule rursus ad aequor expertasque vias revocor, visurus et orbis inclita culminibus praeclarae moenia Romae; quae tamen haud etiam sensu agnoscenda tuentis subiacuere mihi, sed post comperta relatu 40 adsiduo illorum quibus haec tam nota fuere, propositum servans operis subdenda putavi. Tandem autem exacto longarum fine viarum maiorum in patriam tectisque advectus avitis Burdigalam veni, cuius speciosa Garumna 45 moenibus Oceani refluas maris invehit undas navigeram per portam, quae portum spatiosum nunc etiam muris spatiosa includit in urbe. Tunc et avus primum illic fit mihi cognitus, anni eiusdem consul, nostra trieteride prima. 50 Quae postquam est expleta mihi firmavit et artus invalidos crescens vigor et mens conscia sensus adsuefacta usum didicit cognoscere rerum — quidquid iam . . .2 potui meminisse, necesse est ipse fide propria de me agnoscenda retexam. 55 Sed quid ego ex nostris aliud puerilibus annis, quos mihi libertas ludusque et laetior aetas conciliare suis meritis potuisse videntur, p312 vel magis ipse libens recolam, vel dignius ausim inserere huic nostro, quem versu cudo, libello 60 quam pietatis opus studiumque insigne parentum permixtis semper docta exercere peritum blanditiis gnaramque apto moderamine curam insinuare mihi morum instrumenta bonorum ingenioque rudi celerem conferre profectum — 65 ipsius alphabeti inter prope prima elementa nosse cavere decem specialia signa amathiae nec minus et vitia vitare ἀκοινονόητα? Quarum iam dudum nullus vigeat licet usus disciplinarum, vitiato scilicet aevo, 70 me Romana tamen, fateor, servata vetustas plus iuvat atque seni propria est acceptior aetas. Nec sero exacto primi mox tempore lustri dogmata Socratusº et bellica plasmata Homeri erroresque legens cognoscere cogor Ulixis. 75 Protinus et libros etiam transire Maronis vix bene conperto iubeor sermone Latino, conloquio Graiorum adsuefactus famulorum, quos mihi iam longus ludorum iunxerat usus; unde labor puero, fateor, fuit hic mihi maior, 80 eloquium librorum ignotae apprehendere linguae. Quae doctrina duplex sicut est potioribus apta ingeniis geminoque ornat splendore peritos, sic sterilis nimium nostri, ut modo sentio, cordis exilem facile exhausit didvisio venam. 85 Quod nunc invito quoque me haec mea pagina prodit, inconsulta quidem, quam sponte expono legendam, sed mihi non rebus, quantum confido, pudenda, quarum notitiam scriptis contexere conor: namque ita me sollers castorum cura parentum 90 a puero instituit, laedi ne quando sinistro p314 cuiusquam sermone mea se fama timeret. Quae licet obtineat proprium bene parta decorem, hac potiore tamen tum me decorasset honore, consona si nostris primo sub tempore votis 95 hac in parte etiam mansissent vota parentum, perpetuo ut puerum servarent me tibi, Christe, rectius hanc curam pro me pietatis habentes, carnis ut inlecebris breviter praesentibus expers aeternos caperem venturo in tempore fructus. 100 Sed quoniam nunc iam magis hoc me credere fas est conduxisse mihi, quod te voluisse probasti, omnipotens aeterne deus, qui cuncta gubernas, culpato renovando mihi vitalia dona, hoc nunc maiores pro me tibi debeo grates, 105 maiorum quanto errorum cognosco reatum. Namque et, incautus quidquid culpabile gessi inlicitum vagus per lubrica tempora vitae, te indulgente mihi totum scio posse remitti ex quo me reprobans lapsum ad tua iura refugi, 110 et, si ulla unquam potui peccata cavere, quae mihi maiorem parerent commissa reatum, hoc quoque me indeptum divino munere novi. Sed redeo ad seriem decursaque illius aevi tempora, quo studiis intentus litteraturae 115 ultro libens aliquem iam me mihi ipse videbar votivum inpensi operis sentire profectum, Argolico pariter Latioque instante magistro, cepissemque etiam forsa fructum quoque dignum, ni subito incumbens quarterna acerba meorum 120 conatus placitos studiorum destituisset vix impleta aevi quinta trieteride nostri. Consternata autem pro me pietate parentum, p316 quippe quibus potior visa est curatio nostri corpus invalidi quam docta instructio linguae, 125 primitus hoc medicis suadentibus, ut mihi iugis laetitia atque animo grata omnia perspecirentur; quae pater in tantum studuit per se ipse parare, deposito ut nuper venandi attentius usu — causa equidem sola studiorumque meorum, 130 neve his officeret, sibi me ad sua ludicra iungens, neu sine me placitis umquam solus frueretur — me propter rursus cura maiore resumens eiusdem ludi cuncta instrumenta novaret, ex quibus optatam possem captare salutem. 135 Quae protracta diu longi per tempora morbi invexere mihi iugem iam deinde legendi desidiam, officeret durans quae postea sano succedente novo mundi fallacis amore et tenero nimium affectu cedente parentum, 140 sufficeret quibus ex nostra gaudere salute. Qua ratione auctus noster quoque crevit et error, firmatus facile ad iuvenalia vota sequenda, ut mihi pulcher equus falerisque ornatior esset, strator procerus, velox canis et speciosus 145 accipiter, Romana et nuper ab urbe petita aurata instrueret nostrum sphaera concita ludum, cultior utque mihi vestis foret et nova saepe quaeque Arabi muris leni fragraret odore. Nec minus et vegetus veloci currere vectus 150 semper equo gaudens quotiens evasero casus abruptos, recolens — Christi me munere fas est credere servatum, quod tum nescisse dolendum est, scilicet inlecebris urgentibus undique mundi. p318 Quas inter fluitans interque et vota parentum 155 iugiter in nostram tendentia posteritatem, iam prope sero calens aevi pro tempore nostri in nova prorupi iuvenalis gaudia luxus, quae facile ante puer rebar me posse cavere. Attamen in quantum lasciva licentia cauto 160 stricta coherceri potuit moderamine freni, congererem graviora meis ne crimina culpis, hac mea castigans lege incentiva repressi; invitam ne quando ullam iurisve alieni adpeterem carumque memor servare pudorem 165 cedere et ingenuis oblatis sponte caverem, contentus domus inlecebris famulantibus uti, quippe reus culpae potius quam criminis esse praeponens famaeque timens incurrere damna. Sed neque hoc etiam mea inter gesta silebo, 170 unum me nosse ex me illo in tempore natum, visum autem neque illum tum, quia est cito functus, nec quemquam, fuerit spurius post qui meus, umquam cum mihi lascivae inlecebris sociata iuventae libertas gravius quisset dominando nocere, 175 ni tibi, Christe, mei iam tunc quoque cura fuisset. Talis vita mihi a ter senis circiter annis usque duo durans impleta decennia mansit donec me invitum, fateor, pia cura parentum cogeret invectum blanda suetudine ritum 180 deserere atque novum compelleret esse maritum coniugis, antiquo potius cuius domus esset nomine magnifica, quam quae possessa placere p320 ad praesens posset nimiis obnoxia curis, dudum desidia domini neglecta senili, 185 parva cui neptis functo genitore superstes successit, taedisque meis quae postea cessit. Sed semel inpositum statuens tolerare laborem, suffragante animi studiis fervore iuventae vix paucis domus indeptae exercere diebus 190 gaudia contentus, malesuada otia curis mutare insolitis, cito meque meosque coegi, quos potui exemplo proprii invitando laboris, quosdam autem invitos domini adstringendo rigore. Atque ita suscepti status actibus inpiger instans 195 protinus et culturam agris adhibere refectis, et fessis celerem properavi inpendere curam vinetis conperta mihi ratione novandis et, quod praecipue plerisque videtur amarum, ultro libens primus fiscalia debita certo 200 tempore persolvens, propere mihi fida paravi otia privatae post inpendenda quieti. Quae et mihi cara nimis semper fuit ingenioque congrua prima meo mediocria desideranti, proxima deliciis et ab ambitione remota, 205 ut mihi compta domus spatiosis aedibus esset et diversa anni per tempora iugiter apta, mensa opulenta nitens, plures iuvenesque ministri inque usus varios grata et numerosa supellex argentumque magis pretio quam pondere praestans 210 et diversae artis cito iussa explere periti p322 artifices stabula et iumentis plena refectis, tunc et carpentis evectio tuta decoris. Nec tamen his ipsis attentior amplificandis, quam conservandis studiosior et neque census 215 augendi cupidus nimis aut ambitor honorum, sed potius, fateor, sectator deliciarum, si qua tamen minimo pretio expensaque parari et salvo famae possent constare decore, ne nota luxuriae studium macularet honestum. 220 Quae mihi cuncta tamen grata acceptaque fruenti cara magis pietas superabat magna parentum, obstringens sibi me nexu dominantis amoris, maiore ut parte anni ipsis praesentia nostra serviret, paribus perdurans consona votis 225 communemque parans rex mutua gaudia fructum. Cuius vitae utinam nobis prolixior usus concessus largo mansisset munere Christi, persistente simul priscae quoque tempore pacis! Multimodis quisset nostrae prodesse iuventae 230 consulti patris adsidua conlatio verbi exemplisque bonis studiorum instructio crescens. Sed transacta aevi post trina decennia nostri successit duplicis non felix cura laboris, publica quippe simul clade in commune dolenda 235 hostibus infusis Romani in viscera regni privata cum sorte patris de funere functi: ultima namque eius finitae tempora vitae temporibus ruptae pacis prope iuncta fuere. p324 At mihi damna domus populantem inlata per hostem, 240 per se magna licet, multo leviora fuere defuncti patris inmodico conlata dolori, per quem cara mihi et patria et domus ipsa fiebat: tamque etenim fido tradentes mutua nobis officia affectu conserto viximus aevo, 245 vinceret aequaevos nostra ut concordia amicos. Hoc igitur mihi subtracto inter prima iuventae tempora tam caro socio et monitore fideli, ilico me indocilis fratris discordia acerba excepit, validum genitoris testamentum 250 solvere conantis specialia commoda matris inpugnandi animo, cuius mihi cura tuendae hoc quoque maior erat, quo iustior, et pietatis non minor affectus studium firmabat honestum. Insuper adversis me pluribus exagitandum 255 laeva facultatum prorumpens fama meorum exposuit blandas inter vanae ambitionis inlecebras gravibus coniuncta et damna periclis. Quae meminisse licet pigeat transactaque dudum oblivione sua malim sopita silere, 260 invitant adversa tamen per nostra tuorum cognita donorum solacia, Christe, bonorum emensis indepta malis tua munera fando prodere et in lucem proferre recondita corde. Namque et quanta mihi per te conlata potentum 265 gratia praestiterit, facile experiendo probavi, saepe prius claro procerum conlatus honori ignorans, proprio quam praeditus ipse potirer, p326 quantum et e contra vi impugnante maligna ipsa patronarum mihi ambitiosa meorum 270 obfuerint studia et nostri evidenter honores. Ac mihi ante omnes specialiter, altera cuius pars orientis erat patria, in qua scilicet ortus possessorque etiam non ultimus esse videbar, iniecere manum mala, sed mihi debita dudum, 275 quod me et invitum protracto errore tenerent agminis ipsa mei primum molitio pigra, dissona et interdum carorum vota meorum, saepius et propriis certans mens obvia votis, ambigui eventus quotiens formido recurrens 280 tardabat coepto sorte obsistente paratus; allicerent et contra animum suetudo quietis, otia nota, domus specialia commoda plura, omnibus heu! nimium blandis magnisque refertae deliciis cunctisque bonis in tempore duro, 285 hospite tunc etiam Gothico quae sola careret; quod post eventu cessit non sero sinistro, nullo ut quippe domum speciali iure tuente cederet in praedam populo permissa abeunti: nam quosdam scimus summa humanitate Gothorum 290 hospitibus studuisse suis prodesse tuendis. Sed mihi ad sortem praefatae condicionis addita maioris nova est quoque causa laboris, ut me, conquirens solacia vana, tyrannus p328 Attalus absentem casso oneraret honoris 295 nomine, privatae comitivam largitionis dans mihi, quam sciret nullo subsistere censu iamque suo ipse etiam desisset fidere regno, solis quippe Gothis fretus male iam sibi notis, quos ad praesidium vitae praesentis habere, 300 non etiam imperii poterat, per se nihil ipse aut opibus propriis aut ullo milite nixus. Unde ego non partes infirmi omnino tyranni, sed Gothicam fateor pacem me esse secutum, quae tunc ipsorum consensu optata Gothorum 305 paulo post aliis cessit mercede redempta nec penitenda manet, cum iam in re publica nostra cernamus plures Gothico florere favore, tristia quaeque tamen perpessis antea multis, pars ego magna fui quorum, privatus et ipse 310 cunctis quippe bonis propriis patriaeque superstes. Namque profecturi regis praecepto Atiulfi nostra ex urbe Gothi, fuerant qui in pace recepti, non aliter nobis quam belli iure subactis aspera quaeque omni urbe inrogavere cremata: 315 in qua me inventum comitem tum principis eius, imperio cuius sociatos non sibi norant, nudavere bonis simul omnibus et genetricem iuxta meam mecum, communi sorte subactos, uno hoc se nobis credentes parcere captis, 320 quod nos immunes poena paterentur abire, p330 cunctarumque tamen comitum simul et famularum, eventum fuerant nostrum quaecumque secutae, inlaeso penitus nullo adtemptante pudore, me graviore tamen relevato suspicione 325 munere divino, iuges cui debeo grates, filia ut ante mea per me sociata marito excedens patria communi clade careret. Nec postrema tamen tolerati meta laboris ista fuit nostri, quem diximus. Ilico namque 330 exactos laribus patriis tectisque crematis obsidio hostilis vicina excepit in urbe Vasatis, patria maiorum et ipsa meorum, et gravior multo circumfusa hostilitate factio servilis paucorum mixta furori 335 insano iuvenum nequam3 licet ingenuorum, armata in caedem specialem nobilitatis. Quam tu, iuste deus, insonti a sanguine avertens ilico paucorum sedasti morte reorum instantemque mihi specialem percussorem 340 me ignorante alio iussisti ultore perire, suetus quippe ovis tibi me obstringere donis, pro quis me scirem grates debere perennes. Sed mihi tam subiti concusso sorte pericli, quo me intra urbem percelli posse viderem, 345 subrepsit, fateor, nimium trepido novus error, ut me praesidio regis dudum mihi cari, cuius nos populus longa obsidione premebat, p332 urbe aº obsessa sperarem abscedere posse agmine carorum magno comitante meorum, 350 hac tamen hos nostros spe sollicitante paratus, quod scirem imperio gentis cogente Gothorum invitum regem populis incumbere nostris. Explorandi igitur studio digressus ab urbe ad regem intrepidus nullo obsistente tetendi, 355 laetior ante tamen, primo quam affarer amicum alloquio, gratumque magis fore quem mihi rebar. Perscrutato autem, ut potui, interius viri voto praesidium se posse mihi praestare negavit extra urbem posito, nec tutum iam sibi prodens, 360 ut visum remeare aliter pateretur ad urbem, ipse nisi mecum mox susciperetur in urbe, gnarus quippe Gothos rursus mihi dira minari seque ab ipsorum cupiens absolvere iure. Obstipui, fateor, pavefactus condicione 365 proposita et nimio indicti terrore pericli, sed miserante deo, afflicits qui semper ubique imploratus adest, paulo post mente resumpta ipse licet trepidus, sed adhuc nutantis amici consilium audacter studui pro me ipse fovere, 370 ardua dissuadens, quae scirem omnino neganda, praestanda quae autem, quam mox temptanda perurgens. Quae non sero probans vir prudens ipse secutus, ilico consultis per se primatibus urbis rem coeptam adcelerans una sub nocte peregit 375 auxiliante deo, cuius iam munus habebat, p334 quo nobis populoque suo succurrere posset. Concurrit pariter cunctis ab sedibus omnis turba Alanarum armatis sociata maritis. Prima uxor regis Romanis traditur obses, 380 adiuncto pariter regis caro quoque nato, reddor et ipse meis pactae inter foedera pacis, communi tamquam Gothico salutatus ab hoste, vallanturque urbis pomeria milite Alano, acceptaque dataque fide certare parato 385 pro nobis, nuper quos ipse obsederat hostis. Mira urbis facies cuius magna undique muros turba indiscreti sexus circumdat inermis subiecta exterius; muris haerentia nostris agmina barbarica plaustris vallantur et armis. 390 Qua se truncatam parte agminis haud mediocri4 circumiecta videns populantum turba Gothorum, ilico diffidens tuto se posse morari hospite intestino subito in sua viscera verso, nil temptare ausa ulterius properanter abire 395 sponte sua legit. Cuius non sero secuti exemplum et nostri, quos diximus, auxiliares discessere, fidem pacis servare parati Romanis, quoque ipsos sors oblata tulisset. Atque ita res ingens5 temere a me coepta benigno 400 auxilio domini eventu est expleta secundo, erroremque meum deus in nova gaudia vertit multorum pariter mecum obsidione levata, p336 adcrescunt quae cuncta mihi simul ad referendas, Christe, tibi grates, quas inpos solvere verbis 405 parte rependo aliqua semper debere professus. Sit tamen ista satis super his me esse profatum, inter barbaricas longo quae tempore gentes expositus gessi. Quorum mihi plurima saepe adversa experto rursum suasere moranti 410 linquendas patriae sedes quantocius esse — quod fecisse prius fuerat magis utile nobis — illa ut contento peteremus litora cursu, pars ubi magna mihi etiamnunc salva manebat materni census, complures sparsa per urbes 415 Argivas atque Epiri veterisque novaeque; per quas non minima numerosis farta colonis praedia diffusa nec multum dissociata quamvis profusis dominis nimiumque remissis praebere expensas potuissent exuberantes. 420 Sed nec sero mea est proventus vota secutus, ut vel migrare exoptata hinc ad loca possem, vel mihi pars aliqua ex rebus superesset avitis inter barbaricas hostili iure rapinas Romanumque nefas, contra omnia iura licenter 425 in mea grassatum diverso tempore damna. A quo se exuere admisso nec nomina possunt cara mihi, maior nostri est quae causa doloris, cum mihi damna rei damnis cumulentur amoris, quem scio me fidum primis debere propinquis, 430 quamlibet offensum, nec fas non reddere duco. Sed bene si sapio, gratanda haec nunc mihi sors est, quae tibi conplacuit, multo potiora parante iam te, Christe, mihi, quam cum securior ipse p338 placatum rebar nostris adsistere votis, 435 cum mihi laeta domus magnis floreret abundans deliciis, nec pompa minor polleret honoris instructa obsequiis et turbis fulta clientum. Quae peritura cito illo me in tempore amasse nunc piget et tandem sensu meliore senescens 440 utiliter subtracta mihi cognosco fuisse, amissis opibus terrenis atque caducis perpetuo potius mansura ut quaerere nossem — sero quidem, sed nil umquam, deus, est tibi serum, qui sine fine manens miserandi ponere finem 445 nescis et ignaris solis succurrere nosti praeveniendo prior multorum vota precantum et supra quam petimus bona nobis prospiciendo amiguisque etiam, quid pro se quisque precetur, plura petita negas, magis apta his dare paratus, 450 qui sapiunt tua dona suis praeponere votis. Namque et me moresque meos quanto prior ipso me melius nosses, in me prodendo probasti, quem maiora meis audentem viribus ante propsiciens melius per te mihi consuluisti 455 conatus inhibendo meos nimis alta petentes, auderem ut monachi perfecto vivere ritu, cum mihi plena domus caris affectibus esset, qui sibi servari consuetam indicere curam posse viderentur, filii, mater socrus, uxor 460 p340 cum grege non minimo famularum quippe suarum, quem totum pariter peregrinae exponere terrae nec ratio aut pietas mens aut religiosa sinebat. Sed tua magna manus divina et provida virtus consilio sanctorum cuncta operando peregit, 465 suadentum mihi tum morem servare vetustum, quem semel invectum maiorum traditione nunc etiam servans ecclesia nostra teneret; confessusque igitur, penitenda quae mihi noram, proposita studui constrictus vivere lege, 470 non digno fortasse pians commissa labore, sed rectam servare fidem non inscius ipse, errorum discendo vias per dogmata prava, quae reprobans sociata aliis nunc respuo culpis. Post autem, exacta iam ter trieteride quinta, 475 rite recurrente statuto tempore Pascha ad tua, Christe Deus, altaria sacra reversus te miserante tua gaudens sacramenta recepi ante hos ter decies super et bis6 quattuor annos — salvo tunc etiam propriae domus ordine, nuper 480 qui fuerat, linqui et quam iam non posse probarem nec retinere tamen peregrino iugiter esset possibile adstricto iam censu; quominus autem rem propriam expeterem, cuius meritumque situmque anteriore loco iam me exposuisse recordor, 485 obstabat flecti ad communia commoda coniunx indocilis nimioque metu navigare recusans, quam nec invitam trahere usquam fas mihi rebar parque nefas esset subtractis linquere natis. p342 Atque ita frustratus spe iam meliore quietis 490 in rebus propriis post plura adversa fruendae perpetuum exilium diversa sorte dierum exigo, iam dudum cunctis affectibus expers, primo socru ac matre, dehinc et coniuge functa, quae mihi cum fuerit rectis contraria votis 495 officiente metu, fuit et defuncta dolori, tum subtracta, meae potuisset cum magis esse apta senectuti iunctae ad solamina vitae; quae mihi iam derant natis abeuntibus a me, non equidem paribus studiis nec tempore eodem, 500 succensis pariter sed libertatis amore, quam sibi maiorem contingere posse putabant Burdigalae, Gothico quamquam consorte colono. Quod licet invito me illos voluisse dolerem, sic compensandum tamen hoc ipsum mihi rebar, 505 commoda ut absentis praesentum cura iuvaret, fructus quippe rei nostrae, quicumque fuissent, sponte sua mecum paulatim participando. Sed cito praereptus iuvenis iam presbyter unus morte repentina luctum mihi liquit acerbum, 510 summa autem rerum, tenuit quascumque, meaa tota erepta mihi multis fuit una rapina. Insuper ipse etiam, velut ad solacia nostra qui superest, actu simul eventuque sinistro inter amicitias regis versatus et iras 515 destituit prope cuncta pari mea commoda sorte. p344 Atque ita subtracta spe omni solaciorum, quae mihi per nostros rebar contingere posse, cunctaque sero probans a te magis esse petenda, quae cupimus, deus alme, subest cui summa potestas, 520 Massiliae demum paulisper consistere legi, urbe quidem in qua plures sancti essent mihi cari, parva autem census substantia familiaris nec spes magna novis subitura ex fructibus esset, non ager instructus propriis cultoribus ullus, 525 non vineta — quibus solis urbs utitur ipsa omne ad praesidium vitae aliunde parandum — sed tantum domus urbana vicinus et hortus atque ad perfugium secreti parvus agellus, non sine vite quidem vel pomis, sed sine terra 530 digna coli; verum exigui iactura laboris suasit et in vacuum culturae inpendere curam vix plena exesi per iugera quattuor agri et fundare domum summa in crepidine saxi, ne quid de spatio terrae minuisse viderer. 535 Porro autem expensas, vitae quas posceret usus, conductis studui ex agris sperare paratas, donec plena magis servis mansit domus et dum maiores melior vires mihi praebuit aetas. At postquam in peius pariter mutavit utraque 540 condicio instabilis semper generaliter aevi, paulatim, fateor, curis evictus et annis exul inops caelebs caris facile in nova versus consilia et varia multum ratione vacillans, Burdigalam revocare gradum conducere duxi. 545 Nec tamen effectus nostra est incepta secutus, utilitas cum vota sibi coniuncta iuvaret; p346 quod mihi firmandae fidei, quantum puto, causa a te provisum fas est me credere, Christe, ut, praestare mihi quantum tua gratia posset, 550 prolixo paulatim usu experiendo probarem, plurima subtracto cum per dispendia censu perdurare mihi speciem domus et renovatas saepius expensas te prospiciente viderem. Pro qua sorte quidem vitae scio me tibi grates 555 immodicas debere, deus, pro me tamen ipse nescio, si salvo possim gaudere pudore — sive quod ipse adhuc propriae specie domus utens, seu quod divitibus contentus cedere natis omnia quae possunt etiamnunc nostra videri, 560 expensis patior me sustentari alienis — ni mihi nostra fides quae nil proprium docet esse, subveniat, tam tuto aliena ut nostra putemus, quam nos nostra aliis debemus participanda. Nec tamen hoc ipso vitae me in ordine passus 565 ambiguum nutare diu, velociter ultro solari es dignatus, deus, nostramque senectam invalidam variis diverso tempore morbis iugiter adsuetus blandis palpare medellis, nunc quoque sic ipsi iuvenascere posse dedisti, 570 ut, cum iam penitus fructus de rebus avitis sperare ulterius nullos me posse probasses, cunctaque ipsa etiam, quae iam tenuatus habere Massiliae potui, amissa iam proprietate conscripta adstrictus sub condicione tenerem, 575 p348 emptorem mihi ignotum de gente Gothorum excires, nostri quondam qui iuris agellum mercari cupiens pretium transmitteret ultro, haut equidem iustum, verumtamen accipienti votivum, fateor, possem quo scilicet una 580 et veteres lapsi census fulcire ruinas et vitare nova cari mihi damna pudoris. Quo me donatum praestanti munere gaudens ecce novas, deus omnipotens, tibi debeo grates, exuperent quae paene alias cumulentque priores, 585 quas contestatus tota haec mea pagina praesens continet; et quamquam spatiis prolixior amplis evagata diu claudi se iam prope poscat, nostra tamen iugis devotio ponere finem nescit ad explenda tibi debita munia, Christe, 590 hoc unum ipse bonum statuens, hoc esse tenendum conscius, hoc toto cupiens adquirere corde, omnibus usque locis et tempore iugiter omni te praefando loqui, te et7a meminisse silendo. quo circa et totum tibi me, deus optime, debens 595 cunctaque quae mea sunt, opus hoc abs te, deus, orsus nunc quoque concludens stibi desino teque precatus saepius attente nunc multo inpensius oro, ut — quia vita in hac, qua nunc ego dego, senili ipsa morte magis plura haut7b agnosco timenda, 600 nec mihi, quid potius cupiam, discernere promptum est — quamcumque in partem tua iam sententia vergit, da, precor, intrepidam contra omnia tristia mentem constantemque tuae virtutis munere praesta, ut, qui iam dudum placitis tibi vivo dicatus 605 legibus et sponsam conor captare salutem, p350 nec vicina magis pro condicione senectae tempora plus metuam mortis, cui subiacet omnis aetas, ambiguae nec me discrimine8 vitae suspectum exagitent varii formidine casus, 610 vitari quos posse, deus, te praesule fido, sed, quaecumque manet nostrum sors ultima finem, mitiget hanc spes, Christe, tui conspectus et omnem discutiat dubium fiducia certa pavorem, me, vel in hoc proprio mortali corpore dum sum, 615 esse tuum, cuius sunt omnia, vel resolutum |
1 P: Incerti auctoris Εὐχαριστικός, B3, 4.
❦
2 A word is lost.
❦
3 Suppl. Brandes.
❦
4 Suggested by Brandes: mediocris, BP.
❦
5 Suppl. Brandes.
❦
6 Barth (accepted by Brandes): his, BP.
❦
❦
8 Brandes: discrimina, B1, P.
Images with borders lead to more information.
The thicker the border, the more information. (Details here.) |
||||||
ALTIVS: |
Paulini ostium |
Textus Aevi Classici |
LacusCurtius |
Ostium |
||
A page or image on this site is in the public domain ONLY if its URL has a total of one *asterisk. If the URL has two **asterisks, the item is copyright someone else, and used by permission or fair use. If the URL has none the item is © Bill Thayer. See my copyright page for details and contact information. |
Pagina recensita: XVIII Kal. Oct. 07