ad litteras mittendas Bill Thayer	English	Italiano	Adiutorium	Altius	Ostium
Haec pagina telaris liber est operis C. Suetonii Tranquilli a Loeb Classical Library editi MCMXIV Hic textus in dominio publico est. Textum quam diligentissime perscrutavi et recensui — sed si quemlibet errorem invenies, mihi, obsecro, scribe.

 p396  Suetonius
De Grammaticis

1 1 Grammatica Romae ne in usu quidem olim, nedum in honore ullo erat, rudi scilicet ac bellicosa etiam tum civitate, necdum magnopere liberalibus disciplinis vacante. Initium quoque eius mediocre exstitit, siquidem antiquissimi doctorum, qui iidem​1 et poetae et semigraeci erant (Livium et Ennium dico, quos utraque lingua domi forisque docuisse adnotatum est) nihil amplius quam Graecos interpretabantur, aut si quid ipsi Latine composuissent praelegebant. Nam quod nonnulli tradunt duos libros "De Litteris Syllabisque," item "De Metris" ab eodem Ennio editos, iure arguit L. Cotta non poetae sed posterioris Ennii esse, cuius etiam "De Augurandi Disciplina" volumina ferantur.

2 1 Primus igitur, quantum opinamur, studium grammaticae in urbem intulit Crates Mallotes, Aristarchi aequalis, qui missus ad senatum ab Attalo rege inter secundum ac tertium Punicum bellum sub ipsam Ennii mortem, cum regione Palatii prolapsus in cloacae foramen crus fregisset, per omne legationis simul et valitudinis tempus plurimas  p398 acroasis subinde fecit assidueque disseruit, ac nostris exemplo fuit ad imitandum. Hactenus tamen imitati, ut carmina parum adhuc divolgata vel defunctorum amicorum vel si quorum aliorum probassent, diligentius retractarent ac legendo commentandoque etiam​2 ceteris nota facerent; ut C. Octavius Lampadio Naevii "Punicum Bellum," quod uno volumine et continenti scriptura expositum divisit in septem libros; ut postea Q. Vargunteius Annales Ennii, quos certis diebus in magna frequentia pronuntiabat; ut Laelius Archelaus Vettiusque Philocomus Lucilii saturas familiaris sui, quas legisse se apud Archelaum Pompeius Lenaeus, apud Philocomum Valerius Cato praedicant.

3 1 Instruxerunt auxeruntque ab omni parte grammaticam L. Aelius Lanuvinus generque Aelii Ser. Clodius, uterque eques Ro. multique ac varii et in doctrina et in re p. usus. Aelius cognomine duplici fuit; nam et Praeconinus,​3 quod pater eius praeconium fecerat, vocabatur, et Stilo,​4 quod orationes nobilissimo cuique scribere solebat; tantum optimatium fautor, ut Metellum​5 Numidicum in exilium comitatus sit. Servius, cum librum soceri nondum editum fraude intercepisset, et ob hoc repudiatus pudore ac taedio secessisset ab urbe, in podagrae morbum incidit; cuius impatiens veneno  p400 sibi perunxit pedes et enecuit ita, ut parte ea corporis quasi praemortua​6 viveret.

Posthac magis ac magis et gratia et cura artis increvit, ut ne clarissimi quidem viri abstinuerint quo minus et ipsi aliquid de ea scriberent, utque temporibus quibusdam super viginti celebres scholae fuisse in urbe tradantur; pretia vero grammaticorum tanta mercedesque tam magnae, ut constet Lutatium Daphnidem, quem Laevius Melissus per cavillationem nominis Panos ἀγάπημα​7 dicit, DCC. milibus nummum a Q. Catulo emptum ac brevi manumissum, L. Appuleium ab Eficio Calvino equite Romano praedivite quadringenis annuis conductum​8 multos edoceret. Nam in provincias quoque grammatica penetraverat, ac nonnulli de notissimis doctoribus peregre docuerunt, maxime in Gallia Togata; inter quos Octavius Teucer et Pescennius​9 Iaccus et Oppius Chares; hic quidem ad ultimam aetatem, et cum iam non ingressu modo deficeretur sed et visu.

4 1 Appellatio grammaticorum Graeca consuetudine invaluit; sed initio litterati vocabantur. Cornelius quoque Nepos libello quo distinguit litteratum ab erudito, litteratos quidem vulgo appellari ait eos qui  p402 aliquid diligenter​10 et acute scienterque possint aut dicere aut scribere, ceterum proprie sic appellandos poetarum interpretes, qui a Graecis grammatici nominentur. Eosdem litteratores vocitatos Messala Corvinus in quadam epistula ostendit, non esse sibi dicens rem cum Furio Bibaculo, ne cum Ticida quidem aut litteratore Catone; significat enim haud dubie Valerium Catonem, poetam simul grammaticumque notissimum. Sunt qui litteratum a litteratore distinguant, ut Graeci grammaticum a grammatista, et illum quidem absolute, hunc mediocriter doctum existiment. Quorum opinionem Orbilius etiam exemplis confirmat; namque apud maiores ait, cum familia alicuius venalis produceretur, non temere litteratum in titulo, sed litteratorem inscribi solitum esse, quasi non perfectum litteris, sed imbutum.

Veteres grammatici et rhetoricam docebant, ac multorum de utraque arte commentarii feruntur. Secundum quam consuetudinem posteriores quoque existimo, quanquam iam discretis professionibus, nihilo minus vel retinuisse vel instituisse et ipsos quaedam genera meditationum11 ad eloquentiam praeparandam, ut problemata, paraphrasis, allocutiones, ethologias​12 atque alia hoc genus; ne scilicet sicci omnino atque aridi pueri rhetoribus traderentur. Quae quidem omitti iam video, desidia quorundam et infantia; non enim fastidio putem. Me quidem  p404 adolescentulo, repeto quendam Principem nomine alternis diebus declamare, alternis disputare, nonnullis vero mane​13 disserere, post meridiem remoto pulpito declamare solitum. Audiebam etiam, memoria patrum quosdam e grammatici statim ludo transisse in forum atque in numerum praestantissimorum patronorum receptos.

Clari professores et de quibus prodi possit aliquid dum taxat a nobis, fere hi fuerunt.

5 1 Saevius Nicanor primus ad famam dignationemque docendo pervenit, fecitque praeter commentarios, quorum tamen pars maxima intercepta dicitur, saturam quoque, in qua libertinum se ac duplici cognomine esse per haec indicat:

Sunt qui tradant, ob infamiam quandam eum in Sardiniam secessisse ibique diem obisse.

6 1 Aurelius Opilius, Epicurei cuiusdam libertus, philosophiam primo, deinde rhetoricam, novissime grammaticam docuit. Dimissa autem schola, Rutilium Rufum damnatum in Asiam secutus, ibidem Smyrnae​15 simul consenuit, composuitque variae eruditionis aliquot volumina, ex quibus novem unius  p406 corporis, quia​16 scriptores ac poetas sub clientela Musarum iudicaret, non absurde et fecisse et inscripsisse​17 se ait ex numero divarum et appellatione. Huius cognomen in plerisque indicibus et titulis per unam L litteram​18 scriptum animadverto, verum ipse id per duas effert in parastichide libelli, qui inscribitur "Pinax."

7 1 M. Antonius Gnipho, ingenuus in Gallia natus sed expositus, a nutritore suo manumissus institutusque (Alexandriae quidem, ut aliqui tradunt, in contubernio Dionysi Scytobrachionis; quod equidem non temere crediderim, cum temporum ratio vix congruat) fuisse dicitur ingenii magni, memoriae singularis, nec minus Graece quam Latine doctus; praeterea comi facilique natura, nec unquam de mercedibus pactus, eoque plura ex liberalitate discentium consecutus. Docuit primum in Divi Iulii domo pueri adhuc,​19 deinde in sua privata. Docuit autem et rhetoricam, ita ut quotidie praecepta eloquentiae traderet, declamaret vero nonnisi nundinis. Scholam eius claros quoque viros frequentasse aiunt, in iis M. Ciceronem, etiam cum praetura fungeretur. Scripsit multa, quamvis annum aetatis quinquagesimum non excesserit. Etsi Ateius Philologus duo tantum volumina "De Latino Sermone" reliquisse eum tradit; nam cetera scripta discipulorum eius esse,  p408 non ipsius; in quibus et suum alicubi reperiri nomen, ut hoc * * *

8 1 M. Pompilius Andronicus, natione Syrus, studia Epicureae sectae desidiosior in professione grammatica​20 habebatur minusque idoneus ad tuendam scholam. Itaque cum se in urbe non solum Antonio Gniphoni, sed ceteris etiam deterioribus postponi videret, Cumas transiit ibique in otio vixit et multa composuit; verum adeo inops atque egens, ut coactus sit praecipuum illud opusculum suum "Annalium Ennii Elenchorum" XVI. milibus nummum cuidam vendere, quos libros Orbilius suppressos redemisse se dicit vulgandosque curasse nomine auctoris.

9 1 L.​21 Orbilius Pupillus Beneventanus, morte parentum, una atque eadem die inimicorum dolo interemptorum, destitutus, primo apparituram magistratibus fecit; deinde in Macedonia corniculo, mox equo meruit; functusque militia, studia repetit, quae iam inde a puero non leviter attigerat; ac professus diu in patria, quinquagesimo demum anno Romam consule Cicerone transiit docuitque maiore fama quam emolumento. Namque iam persenex pauperem se et habitare sub tegulis quodam scripto fatetur. Librum etiam, cui est titulus "Perialogos,"​22  p410 edidit continentem querelas de iniuriis, quas professores neglegentia aut ambitione parentum acciperent. Fuit autem naturae acerbae, non modo in antisophistas, quos omni in occasione​23 laceravit, sed etiam in discipulos, ut et Horatius significat "plagosum" eum appellans, et Domitius Marsus scribens:

Ac ne principum quidem virorum insectatione abstinuit; siquidem ignotus adhuc cum iudicio frequenti testimonium diceret, interrogatus a Varrone diversae partis advocato, quidnam ageret et quo artificio uteretur, gibberosos se de sole in umbram transferre respondit; quod Murena gibber erat. Vixit prope ad centesimum aetatis annum, amissa iam pridem memoria, ut versus Bibaculi docet:

Statua eius Beneventi ostenditur in Capitolio ad sinistram latus marmorea habitu sedentis ac palliati, appositis duobus scriniis. Reliquit filium Orbilium,​24 et ipsum grammaticum professorem.

10 1 L.​25 Ateius Philologus libertinus Athenis est natus. Hunc Capito Ateius notas iuris consultus inter grammaticos rhetorem, inter rhetores grammaticum fuisse ait. De eodem Asinius Pollio in libro, quo Sallustii scripta reprehendit ut nimia priscorum  p412 verborum affectatione oblita, ita tradit: "In eam rem adiutorium ei fecit maxime quidem​26 Ateius Praetextatus nobilis grammaticus Latinus, declamantium deinde auditor atque praeceptor, ad summam Philologus ab semet nominatus." Ipse ad Laelium Hermam scripsit, se in Graecis litteris magnum processum habere et in Latinis nonnullum, audisse Antonium Gniphonen eiusque † haere postea docuisse. Praecepisse autem multis et claris iuvenibus, in quis Appio quoque et Pulchro Claudiis fratribus, quorum etiam comes in provincia fuerit. Philologi appellationem assumpsisse videtur, quia sic ut Eratosthenes, qui primus hoc cognomen sibi vindicavit, multiplici variaque doctrina censebatur. Quod sane ex commentariis eius apparet, quanquam paucissimi exstent; de quorum tamen copia sic altera ad eundem Hermam epistula significat: "Hylen nostram aliis memento commendare, quam omnis generis coegimus, uti scis, octingentos in libros." Coluit postea familiarissime C. Sallustium et eo defuncto Asinium Pollionem, quos historiam componere aggressos, alterum breviario rerum omnium Romanarum, ex quibus quas vellet eligeret, instruxit, alterum praeceptis de ratione scribendi. Quo magis miror Asinium credidisse, antiqua eum verba et figuras solitum esse colligere Sallustio; cum sibi sciat nihil​27 aliud  p414 suadere quam ut noto civilique et proprio sermone utatur, vitetque maxime obscuritatem Sallustii et audaciam in translationibus.

11 P.​28 Valerius Cato, ut nonnulli tradiderunt, Burseni cuiusdam libertus ex Gallia; ipse libello, cui est titulus "Indignatio," ingenuum se natum ait et pupillum relictum, eoque facilius licentia Sullani temporis exutum patrimonio. Docuit multos et nobiles, visusque est peridoneus praeceptor, maxime ad poeticam tendentibus, ut quidem apparere vel his versiculis potest:

Is scripsit praeter grammaticos libellos etiam poemata, ex quibus praecipue probantur "Lydia" et "Diana." "Lydiae" Ticida meminit:

"Dianae" Cinna:

Vixit ad extremam senectam, sed in summa pauperie​29 et paene inopia,​30 abditus modico gurgustio, postquam Tusculana villa creditoribus cesserat, ut auctor est Bibaculus:

Et rursus:

12 1 Cornelius Epicadus, L. Cornelii Sullae dictatoris libertus calatorque in sacerdotio augurali, filio quoque eius Fausto gratissimus fuit; quare nunquam non utriusque se libertum edidit. Librum autem, quem Sulla novissimum "De Rebus Suis" imperfectum reliquerat, ipse supplevit.

13 1 Staberius Eros suomet aere​33 emptus de catasta et propter litterarum studium manumissus, docuit inter ceteros Brutum et Cassium. Sunt qui tradant tanta eum honestate praeditum, ut temporibus Sullanis proscriptorum liberos gratis et sine mercede ulla in disciplinam receperit.

14 1 Curtius Nicias haesit Cn. Pompeio et C. Memmio; sed cum codicillos Memmi ad Pompei  p418 uxorem de stupro pertulisset, proditus ab ea, Pompeium offendit, domoque ei interdictum est. Fuit et M. Ciceronis familiaris; in cuius epistula ad Dolabellam haec de eo legimus: "Nihil Romae geritur quod te putem scire curare, nisi forte scire vis, me inter Niciam nostrum et Vidium iudicem esse. Profert alter, opinor duobus versiculis, expensum Niciae;​34 alter Aristarchus hos obelizei:º ego tanquam criticus antiquus​35 iudicaturus sum, utrum sint τοῦ ποιητοῦ an παρεμβεβλημένοι."​36 Item ad Atticum: "De Nicia quod scribis, si ita me haberem ut eius humanitate frui possem, in primis vellem mecum illum habere; sed mihi solitudo et recessus provincia est. Praeterea nosti Niciae nostri imbecillitatem, mollitiam, consuetudinem victus. Cur ergo illi molestus esse velim, cum mihi ille iucundus esse non possit? Voluntas tamen eius mihi grata est." Huius "De Lucilio" libros etiam Santra​37 comprobat.

15 1 Lenaeus, Magni Pompei libertus et paene omnium expeditionum comes, defuncto eo filiisque eius schola se sustentavit; docuitque in Carinis ad Telluris, in qua regione Pompeiorum domus fuerat, ac tanto amore erga patroni memoriam exstitit, ut Sallustium historicum, quod eum oris probi, animo inverecundo scripsisset, acerbissima satura laceraverit,  p420 lastaurum et lurconem et nebulonem popinonemque appellans, et vita scriptisque monstrosum, praeterea priscorum Catonisque verborum ineruditissimum furem. Traditur autem puer adhuc Athenis​38 subreptus, refugisse in patriam, perceptisque liberalibus disciplinis, pretium suum domino​39 rettulisse, verum ob ingenium atque doctrinam gratis manumissus.

16 1 Q. Caecilius Epirota, Tusculi natus, libertus Attici​40 equitis Romani, ad quem sunt Ciceronis epistulae, cum filiam patroni nuptam M. Agrippae doceret, suspectus in ea et ob hoc remotus, ad Cornelium Gallum se contulit vixitque una familiarissime, quod ipsi Gallo inter gravissima crimina ab Augusto obicitur. Post deinde damnationem mortemque Galli scholam aperuit, sed ita ut paucis et tantum adulescentibus praeciperet, praetextato nemini, nisi si cuius parenti hoc officium negare non posset. Primus dicitur Latine ex tempore disputasse, primusque Virgilium et alios poetas novos praelegere coepisse, quod etiam Domitii Marsi versiculus indicat:

17 1 M.​41 Verrius Flaccus libertinus docendi genere maxime claruit. Namque ad exercitanda discentium ingenia aequales inter se committere solebat, proposita non solum materia quam scriberent,  p422 sed et praemio quod victor auferret. Id erat liber aliquis antiquus pulcher aut rarior. Quare ab Augusto quoque nepotibus eius praeceptor electus, transiit in Palatium cum tota schola, verum ut ne quem​42 amplius posthac discipulum reciperet; docuitque in atrio Catulinae domus, quae pars Palatii tunc erat, et centena sestertia in annum accepit. Decessit aetatis exactae sub Tiberio. Statuam habet Praeneste, in inferiore​43 fori parte contra​44 hemicyclium, in quo fastos a se ordinatos et marmoreo parieti incisos publicarat.

18 1 L. Crassicius, genere Tarentinus, ordinis libertini, cognomine Pasicles, mox Pansam se transnominavit. Hic initio circa scenam versatus est, dum mimographos adiuvat; deinde in pergula​45 docuit, donec commentario "Zmyrnae" edito adeo inclaruit, ut haec de eo scriberentur:

Sed cum edoceret​46 iam multos ac nobiles, in iis Iullum​47 Antonium, triumviri filium, ut Verrio quoque  p424 Flacco compararetur, dimissa repente schola, transiit ad Q. Sexti philosophi sectam.

19 1 Scribonius Aphrodisius, Orbilii servus atque discipulus, mox a Scribonia Libonis filia, quae prior Augusti uxor fuerat, redemptus et manumissus, docuit quo Verrius tempore, cuius etiam libris "De Orthographia" rescripsit, non sine insectatione studiorum morumque eius.

20 1 C. Iulius Hyginus, Augusti libertus, natione Hispanus, (nonnulli Alexandrinum putant et a Caesare puerum Romam adductum Alexandria capta) studiose et audiit et imitatus est Cornelium Alexandrum grammaticum Graecum, quem propter antiquitatis notitiam Polyhistorem multi, quidam Historiam vocabant. Praefuit Palatinae bibliothecae, nec eo secius plurimos docuit; fuitque familiarissimus Ovidio poetae et Clodio Licino​48 consulari, historico, qui eum admodum pauperem decessisse tradit et liberalitate sua, quoad vixerit, sustentatum. Huius libertus fuit Iulius Modestus, in studiis atque doctrina vestigia patroni secutus.

21 1 C. Melissus, Spoleti natus ingenuus, sed ob discordiam parentum expositus, cura et industria educatoris sui altiora studia percepit, ac Maecenati pro grammatico muneri datus est. Cui cum se gratum et acceptum in modum amici videret, quanquam asserente matre, permansit tamen in statu  p426 servitutis praesentemque condicionem verae origini anteposuit; quare cito manumissus, Augusto etiam​49 insinuatus est. Quo delegante,​50 curam ordinandarum bibliothecarum in Octaviae porticu suscepit. Atque, ut ipse tradit, sexagesimum aetatis annum agens, libellos "Ineptiarum," qui nunc "Iocorum" inscribuntur, componere instituit, absolvitque C et L, quibus et alios diversi operis postea addidit. Fecit et novum genus togatarum inscripsitque trabeatas.

22 1 M. Pomponius Marcellus, sermonis Latini exactor molestissimus, in advocatione quadam (nam interdum et causas agebat) soloecismum ab adversario factum usque adeo arguere perseveravit, quoad Cassius Severus, interpellatis iudicibus, dilationem petiit, ut litigator suus alium grammaticum adhiberet; quando non putat is cum adversario de iure sibi, sed de soloecismo controversiam futuram. Hic idem, cum ex oratione Tiberi verbum​51 reprehendisset, affirmante Ateio Capitone, et esse illud Latinum, et si non esset, futurum certe iam inde: "Mentitur," inquit, "Capito; tu enim, Caesar, civitatem dare potes hominibus, verbo​52 non potes." Pugilem olim  p428 fuisse, Asinius Gallus hoc in eum epigrammate ostendit:

23 1 Q. Remmius Palaemon, Vicetinus,​53 mulieris verna, primo, ut ferunt, textrinum, deinde herilem filium dum comitatur in scholam, litteras didicit. Postea manumissus docuit Romae ac principem locum inter grammaticos tenuit, quanquam infamis omnibus vitiis, palamque et Tiberio et mox Claudio praedicantibus, nemini minus institutionem puerorum vel iuvenum committendam. Sed capiebat homines cum memoria rerum, tum facilitate sermonis; nec non etiam poemata faciebat ex tempore. Scripsit vero variis, nec vulgaribus metris. Arrogantia fuit tanta, ut M. Varronem porcum appellaret; secum et natas et morituras litteras iactaret; nomen suum in "Bucolicis" non temere positum, sed praesagante​54 Virgilio, fore quandoque omnium poetarum ac poematum Palaemonem iudicem. Gloriabatur etiam, latrones quondam sibi propter nominis celebritatem parsisse.​55 Luxuriae ita indulsit, ut saepius in die lavaret, nec sufficeret sumptibus, quanquam ex schola quadringena annua caperet, ac non multo minus ex  p430 re familiari; cuius diligentissimus erat, cum et officinas promercalium vestium exerceret, et agros adeo coleret, ut vitem manu eius insitam​56 satis constet CCCLX uvas edidisse. Sed maxime flagrabat libidinibus in mulieres, usque ad infamiam oris; dicto quoque​57 non infaceto notatum ferunt cuiusdam, qui cum​58 in turba osculum sibi ingerentem quanquam refugiens devitare non posset, "Vis tu," inquit, "magister, quotiens festinantem aliquem vides, abligurire?"

24 1 M. Valerius Probus, Berytius, diu centuriatum petiit, donec taedio ad studia se contulit. Legerat in provincia quosdam veteres libellos apud grammatistam, durante adhuc ibi antiquorum memoria, necdum omnino abolita sicut Romae. Hos cum diligentius repeteret atque alios deinceps cognoscere cuperet, quamvis omnes contemni magisque opprobrio legentibus quam gloriae et fructui esse animadverteret, nihilo minus in proposito mansit; multaque exemplaria contracta emendare ac distinguere et annotare curavit, soli huic nec ulli praeterea grammatices parti deditus. Hic non tam discipulos quam sectatores aliquot habuit. Nunquam enim ita docuit ut magistri personam sustineret; unum et alterum, vel cum plurimos tres aut quatuor postmeridianis horis admittere solebat, cubansque  p432 inter longos ac vulgares sermones legere quaedam, idque perraro. Nimis pauca et exigua de quibusdam minutis quaestiunculis edidit. Reliquit autem non mediocrem "Silvam Observationum Sermonis Antiqui."

---

Adnotationes Editoris:

1 qui iidem, Stephanus; qui idem, Lachmann; quidem, VLOIG; quidam, N.

❦

2 etiam, NGOIW; et, VL.

❦

3 Praeconinus, Beroaldus; Praeconius or Preconius, MSS.

❦

4 Stilo, Stephanus; istilo, MSS.

❦

5 Metellum, W (Roth); the other MSS. have M. Metellum.

❦

6 praemortua, Stephanus; praemortui or premortui, MSS.

❦

7 ἀγάπημα, Toup (Reifferscheid); ἄγασμα, Baum.-Crusius (Roth).

❦

8 conductum, Reifferscheid; conductos, MSS. except G, which has conductum ut.

❦

9 Pescennius, Roth; Sescennius or Fescennius, MSS.

❦

10 aliquid diligenter, nGIOW; diligenter aliquid, VL.

❦

11 meditationum, OW, G in margin, N as correction (cf. Gell. XX.5.2); the other MSS. have institutionum.

❦

12 ethologias, Beroaldus; aethiologias, MSS.

❦

13 vero mane] mane vero, MSS.

❦

14 Posthumius vero, E. H. Brewster, in Class. Phil. X pp84 ff.; post huius, VL; posthus, O; post ḥọc, G; post h’, I.

❦

15 Zmyrnae, V.

❦

16 quia, Ernesti; qui quia, MSS.

❦

17 inscripsisse, Wolf; scripsisse, MSS. (se scripsisse, O).

❦

18 L litteram, J. F. Gronov; litteram or literam, MSS.

❦

19 adhuc, omitted by L.

❦

20 grammatica, NOGIW; grammaticae, VL.

❦

21 L. added by Roth.

❦

22 Perialogos, MSS.; περιαλγής, Toup.

❦

23 omni in occasione, MSS. except W, in which in is stricken out; cf. Claud. xlii.1.

❦

24 Orbilium, bracketed for omission by Reiff.

❦

25 L. added by Roth.

❦

26 quidem, O. Jahn; quidam, MSS.

❦

27 nihil, GIW; the other MSS. have nil.

❦

28 P. added by Roth.

❦

29 pauperie] pauperiem, MSS.

❦

30 inopia] inopiam, MSS.

❦

31 assulas, Beroaldus; assylas, G; assyllas, NOI; asillas, VL.

❦

32 sit sapientiam, L (Pontanus); sapientiam sit, VNGOI.

❦

33 suomet aere, Roth; nametra, MSS. The text is corrupt and the meaning most uncertain; see Ihm, Rh. Mus. 61, p551.

❦

34 Niciae, omitted by VLNGW; added from Cicero by OI.

❦

35 antiquus] antiquos, MSS.

❦

36 ποιητοῦ an παρεμβεβλημένοι, omitted by the MSS.; restored from Cicero by Aldus.

❦

37 Santra, Statius; satyra or satura, MSS. (W has santyra corr. to satyra).

❦

38 Athenis, N. Heinsius; catenis, VLNGO; tacenis, I.

❦

39 domino, NGOIW; the other MSS. omit.

❦

40 Attici, Beroaldus; Satti, etc., MSS.

❦

41 M., added by Roth.

❦

42 ne quem, OW; neque, VLNGI.

❦

43 inferiore, VLW; superiore, NOGI.

❦

44 contra, NOI; circa, VLG; cf. Vahlen, Index Lectionum, Berlin, 1877.

❦

45 pergula, Ven. ed. of 1474, Beroaldus; percula, OW; parcula, VLNGI.

❦

46 The MSS. have et doceret, except O, which omits et; W indicates a lacuna before et.

❦

47 Iulum, OI; Iulium, VLNG.

❦

48 Licino, Oudendorp, Bergk; Licinio, MSS.

❦

49 Augusto etiam, NGOW; Augusto et, VLI.

❦

50 quo delegante, O; quod elegantem, VLNGIW.

❦

51 Tiberius verbum, W: Tyberium, V; Tyberius, O.

❦

52 verbo, Roth; verbis, G. Faernus (Reiff.); verba, MSS.

❦

53 Vicetinus, W; the other MSS. have Vicentinus (Vicc-, G).

❦

54 praesagante, MSS., Roth; praesagiente, Reiff.

❦

55 parsisse, VG; parcisse, NI; pepercisse, LO.

❦

56 insitam S. Gelenius, Mommsen; institutam, MSS.

❦

57 dicto quoque, VLGO; dictoque, NI.

❦

58 qui cum, O; qui eum, VNGI; omitted by L; qui cum eum, Reiff.

Images with borders lead to more information. The thicker the border, the more information. (Details here.)
ALTIVS:	Suetonii ostium	Textus Aevi Classici	LacusCurtius	Home
A page or image on this site is in the public domain ONLY if its URL has a total of one *asterisk. If the URL has two **asterisks, the item is copyright someone else, and used by permission or fair use. If the URL has none the item is © Bill Thayer. See my copyright page for details and contact information.